عوامل وحیانی پیروزی انقلاب از دیدگاه امام خمینی(س)

طبق یک قانون فلسفی «هر معلولی دارای علل و عوامل مختلفی است» که در تحقق آن معلول دخالت داشته است. انقلاب اسلامی ایران نیز از این قانون مستثنی نیست. چرا که این انقلاب با این عظمت که در نوع خود در تاریخ بی نظیر بوده قطعا براساس عوامل مهمی پدید آمده است. در این نوشتار درصدد بیان علل و عوامل وحیانی پیروزی انقلاب اسلامی ایران از منظر امام خمینی (س) هستیم. اینک مطلب را با هم از نظر می گذرانیم:

1. قیام برای خدا

امام خمینی (س) یکی از مهمترین عوامل در پیروزی انقلاب اسلامی را، قیام به خاطر خدا و به دست آوردن رضای حق تعالی می دانست و این عامل مهم را از همان آغاز نهضت خویش، در مناسبت های مختلف ابراز می نمود. آن اولین پیام عمومی خود را با این آیه شریفه آغاز کرد: «قل انما اعظکم بواحده ان تقو موا لله؛ (سباء، 46) بگو من فقط به شما یک اندرز می دهم که دو دو و به تنهایی برای خدا بپا خیزید» امام در توضیح این آیه می نویسد: «قیام برای خداست که ابراهیم خلیل الرحمن را به منزل خلت رسانده و از جلوه های گوناگون عالم طبیعت رهانده. قیام لله است که موسی کلیم را با یک عصا به فرعونیان چیره کرد و تمام تخت و تاج آنها را به باد فنا داد و نیز او را به میقات محبوب رساند. قیام برای خداست که خاتم النبیین - صلی الله علیه و آله - را یک تنه بر تمام عادات وعقاید جاهلیت غلبه داد و بتها را از خانه خدا برانداخت و به جای آن توحید و تقوا را گذاشت و نیز آن ذات مقدس را به مقام «قاب قوسین أو أدنی» رساند.» 1

و در جای دیگر فرموده است: «جدیت کنید که کارهایتان برای خدا باشد، قیامتان لله باشد: اعظکم بواحده ان تقوموا لله مثنی و فرادی.... اگر قیام برای خدا باشد، پشتوانه خدا باشد، یک طمأنینه ای در نفس پیدا می شود که دیگر شکست توی آن نیست؛ یک حالت نفسانی در انسان پیدا می شود برای اینکه به یک قدرت لایزال متصل شده است. آن کسی که برای تبعیت از ذات مقدس حق تعالی حرکت می کند، این مثل یک قطره ای که پشتوانه اش دریا، دریای غیرمتناهی... ماها چیزی نیستیم خودمان؛ قطره، از قطره هم کوچکتر هستیم اما اگر چنانچه متصل بشویم به آن دریا، دریای غیرمتناهی، حکم همان دریا پیدا می شود. و ما رمیت اذ رمیت ولکن الله رمی (انفال 17)؛ خدا به پیغمبر می فرماید که تو آن وقت که تیرانداختی، تو تیر انداختی لکن تو نینداختی، خدا انداخت؛ یعنی دست تو دست خداست»2

2. وجود مقدس امام زمان(ع) و ...

امام(س) یکی دیگر از عوامل پیروزی را وجود مقدس امام زمان(ع)، و توجه و یاری آن حضرت می دانست و می فرمود: «این پیروزی و دیگر پیروزی ها مرهون عنایات غیبی خداوند متعال و پشتیبانی بقیه الله - ارواحناله الفداء - و ادعیه خالصه صاحب نفسان و بزرگان است. و این روحیه معجزه آسای سلحشوران قوای مسلح از ارتش و سپاه و بسیج و سایر قوای نظامی و انتظامی و مردمی در جبهه ها و ملت عظیم الشأن ایران در پشت جبهه ها که از نوادر تاریخ است، مرهون خلوص نیت آنان و ایمان سرشار و عزم استوارشان است.» 3

بدون شک و بر اساس اعتقاد ما شیعیان، امام عصر و حجت الهی علاوه بر راهنمائی امت و مدیریت جامعه، آنان را به اذن الهی در برابر گزند حوادث محافظت کرده و پشتیبانی می نماید و امت اسلام پیروزی ها و موفقیت های خود را مرهون وجود حضرتش می دانند. البته این بینش شیعی، ریشه در آیات قرآنی و احادیث اهل بیت(ع) دارد. حضرت رسول اکرم (ص) در مورد عصر غیبت به جابر بن عبدالله انصاری فرمود: قسم به خدایی که مرا به نبوت برانگیخت! مردم در عصر غیبت از وجود پربرکت فرزندم مهدی(ع) بهره مند خواهند شد و از نور ولایت او روشنایی خواهند گرفت، همانند بهره مند شدن مردم از خورشید گرچه در زیر ابر باشد.» 4

 چرا که طبق فرموده قرآن وجود امام غائب(ع) یکی از مظاهر نعمت های الهی بر مردم است. خداوند در سوره لقمان می فرماید: «ألم تروا أن الله سخر لکم ما فی السماوات و ما فی الارض و اسبغ علیکم نعمه ظاهره و باطنه (لقمان، 20)؛ آیا ندیدید خداوند آنچه را در آسمان ها و زمین است مسخر شما کرده، و نعمت های آشکار و پنهان خود را به طور فراوان بر شما ارزانی داشته است؟!» امام موسی بن جعفر(ع) در تفسیر نعمت ظاهری و باطنی در این آیه فرمود: «نعمت ظاهری امام ظاهر و نعمت باطنی امام غائب(ع) است.» 5

آری، امام زمان(عج) همچنان که خودش نیز فرموده بر تمام اعمال و رفتار ما نظارت دارد و در حوادث سخت ما را یاری می کند و از عوامل مهم درپیروزی های ماست آنجا که فرمود: «انا غیرمهملین لمراعاتکم و لاناسین لذکرکم و لو لا ذلک لنزل بکم اللاواء و اصطلمکم الاعداء؛ 6 به راستی که ما در مراعات حال شما سهل انگاری نکرده و هرگز شما را فراموش نمی کنیم و اگر توجه و عنایت ما نبود، گرفتاریها و سختی ها بر شما نازل می شد و دشمنان شما را بیچاره می کردند.» یقیناً وجود آن جانشین پیامبر رحمت، سبب موفقیت و پیروزی های امت اسلام درتمام حوادث و رویدادهای زندگی است و چه رویدادی عظیمتر و مهمتر از انقلاب اسلامی ایران و عصر ما می باشد. که قطعا حضرتش در پیروزی آن نقش اساسی داشته است.

3. خلوص نیت رهبر و مردم

امام یکی دیگر از عوامل پیروزی را خلوص نیت ملت ایران می دانست می فرمود: «به شما افاضل عظام  اطمینان می دهم که اگر با خلوص نیت در راه شریعت مطهره خدمت کنید عزت و عظمت از آن شما است ولله العزه و لرسوله و للمؤمنین (منافقون، 8) در هدف مقدس خود که حفظ اسلام و احکام اسلام است قوی و مستقیم باشید، و از خدای تعالی استمداد فرمایید و به ولی عصر -عجل الله تعالی فرجه الشریف - ملتجی شوید و از شیاطین عصر نهراسید.» 7

اساسا ملت ایران دراین قضیه از خلوص نیت و رفتارهای مخلصانه رهبرکبیر انقلاب الگو گرفته بودند چرا که در سیره رفتاری حضرت امام خمینی(س) اخلاص در کارها و عبودیت، جایگاه ویژه ای داشت. آن رهبر فرزانه تمام کارهای خود را براساس خلوص و انگیزه های الهی انجام می داد و تا آنجا که می توانست کاری را به خاطر خوشایند دیگران و مقاصد غیرخدایی نمی کرد. او بنده ای خدا محور و مصداق بارز فقیه و عالم مخالف با هوای نفس بود. امام خمینی(س) می فرمود: «سعی کنید که انگیزه ها انگیزه های الهی باشد.» (صحیفه امام، ج20، ص205) و به دانشگاهیان سفارش می کرد که: «انگیزه تان این باشد که این دانشگاه را ببرید طرف اسلام الهیش کنید... وقتی که انگیزه برای خدا شد دنبال این است که این کار را انجام بدهد به طوری که خداپسند باشد... می خواهید تربیت کنید اطفال مردم را برای خدا، می خواهید حکومت کنید برای خدا، همان حکومتی که انبیا می کردند.» 8

امام هرگز نیت خود را با انگیزه های هوا و هوس، نام و شهرت، خودنمایی، لذت های دنیایی و رسیدن به مال و منال آلوده نکرد. امام درراستای اخلاق و بندگی برای عبادتهایش نیز اهمیت ویژه ای قائل بود. امام خلوص نیت را ازطریق عبادت های عاشقانه، تهجدهای شبانه، توسل به اهل بیت(ع)، تلاوت قرآن و ذکر و فکر و زیارت و انجام نوافل به دست آورده بود و این سرمایه اصلی آن بزرگ مرد دربحرانی ترین لحظات زندگی اش بود. خلوص نیت امام چنان بود که ملت را نیز تحت تاثیر خود قرار داده بود و تمام اقشار مردم مخلصانه و با همیاری درپیروزی نهضت اسلامی تلاش می کردند. امام می فرماید: «مردم جان خودشان را در طبق اخلاص گذاشتند. جان جوان هایشان را با گشاده رویی در طبق اخلاص گذاشتند و به میدان آمدند. شاهد دیگر اینکه ما با چی غلبه کردیم بر اینها؟ ما چه داشتیم؟ آنها همه چیز داشتند، آنها آمریکا داشتند، آنها شوروی داشتند، آنها همه ممالک اسلامی – الا کمی - را داشتند و قدرت نظامی شان قدرت مدرنی بود که می گویند دراین طرف شرق، همچو قدرتی نبوده است. و ما هیچ نداشتیم، ما خدا را داشتیم. شما بدانید که اگر یک تأییدات غیبی نبود، دریک شب می توانستند ایران را خراب کنند.»9

4. مردمی بودن رهبر انقلاب

امام خمینی(س) راز توفیق خود و پیروزی انقلاب را در ارتباط با مردم و علاقه به آنان یافته بود. به همین جهت امام در هر فرصتی بر خدمت گزاری به مردم تاکید کرده و درمورد قصور از آن هشدار می داد. رهبر معظم انقلاب در مورد این خصوصیت حضرت امام می گوید: «آن اراده نیرومندی که کوههای عظیم در مقابل او به حساب نمی آمدند همواره در برابر فداکاری ها، شجاعت و احساسات پاک مردم سر تعظیم فرود می آورد. آن روح بزرگ و کوه ستیز به دفعات در برابر عظمت مردم تکان می خورد و می لرزید.» 10 امام خمینی(س) با کمال افتخار می گفت: «من آمده ام تا پیوند خدمتگزاری خودم را به شما عزیزان عرضه کنم که تا حیات دارم خدمتگزار همه هستم، خدمتگزار ملتهای اسلامی، خدمت گزار ملت بزرگ ایران.» 11 و درجای دیگر می گفت: «اگر به من بگویند خدمتگزار بهتر از این است که بگویند رهبر، رهبری مطرح نیست، خدمت گزاری مطرح است.»12

 5. ستم ستیزی و فسادگریزی

مبارزه با ظلم و ستم از انگیزه های بسیار قوی در پیروزی ملت ایران به حساب می آید. ملت مسلمان ایران با الهام از آیه شریفه که می فرماید: «ولا ترکنوا الی الذین ظلموا فتمسکم النار و مالکم من دون الله من اولیاء ثم لا تنصرون؛ (هود، 113) و به کسانی که ستم کرده اند متمایل نشوید که آتش دوزخ به شما می رسد و در برابر خدا برای شما، دوستانی نخواهد بود و سرانجام یاری نخواهید شد.» دست به مبارزه و قیام زدند زیرا در این آیه شریفه نصرت و یاری خداوند متعال منوط به گریز از ستمگران قرار داده شده است. دراین راستا یکی از مهمترین اهداف انقلاب اسلامی ایران که از عوامل پیروزی آن نیز محسوب می شود؛ مبارزه با ظلم و ستم گری و فساد بود. مردمی که از ستم و جنایت و فساد حکمرانان طاغوتی به ستوه آمده بودند مصمم شدند که ریشه ظلم و فساد را از بیخ و بن برکنند و این انگیزه قوی آنان را در پیروزی شان بر دشمن یاری نمود. رهبر مبارز و خستگی ناپذیر انقلاب همواره براین هدف تاکید داشتند که: «تکلیف ما این است که در مقابل ظلم ها بایستیم با ظلم ها مبارزه کنیم، معارضه کنیم، اگر توانستیم آنها را به عقب برانیم که بهتر و اگر نتوانستیم به تکلیف خودمان عمل کرده ایم. امام در سخنان خود می فرمود: «خداوندا! تو می دانی که ما دراین قیام رضای تو را می خواهیم و تو می دانی که ما از ظلم ولو بر یک نفر بیزار هستیم و تو می دانی که ما برای اجرای عدالت قیام کرده ایم و تو می دانی که از این تعدیات و ظلم ها بیزار و منزجر هستیم.» 13

6. اراده و استقامت ملت ایران

قرآن کریم شجاعت و صلابت در راه احیای حق و امر به معروف و نهی از منکر را یکی از مهمترین ویژگی های مومنین می شمارد و با اشاره به اراده فولادین آنان در راه حق می فرماید: «یجاهدون فی سبیل الله و لا یخافون لومه لائم؛ (مائده 54) آنان در راه خدا جهاد و تلاش می کنند و از ملامت و نکوهش ملامتگران ذره ای باک ندارند.» آری مسلمانان راستین برای پیشبرد اهداف مقدس خویش در مقابل هجوم افکار عمومی و سخنان انسان های ترسو و وسوسه گر هرگز از راه حق خود دست برنمی دارند بلکه بر استواری و استقامت خود می افزایند. خداوند در سوره فصلت از استقامت مردان الهی ستایش کرده و می فرماید: «ان الذین قالوا ربنا الله ثم استقموا تتنزل علیهم الملئکه الاتخافوا ولاتحزنوا و ابشروا بالجنه التی کنتم توعدون؛ (فصلت، 30) کسانی که می گویند: پروردگار ما خداست و براین عقیده و ایمان پایدار می مانند و ایستادگی می کنند فرشتگان بر آنان فرود می آیند و می گویند: بیم مدارید و غمگین مباشید و به بهشتی که وعده یافته بودید شاد باشید.» به حقیقت مردم ایران و رهبری انقلاب را می توان یکی از مصادیق این آیه دانست. استقامت و صبر و تحمل و شجاعت مردم در حرکت انقلابی خود در راه خدا دوست و دشمن را به تحیر واداشت و بارها دیگران به آن اعتراف کردند. البته آنان این شجاعت و استقامت را از رهبر فرزانه خود آموخته بودند که می فرمود: «من از آن آدم ها نیستم که اگر یک حکمی کردم بنشینم چرت بزنم که این حکم خودش برود. من راه می افتم دنبالش، اگر من خدای نخواسته یک وقتی دیدم که مصلحت اسلام اقتضاء می کند که یک حرفی بزنم، می زنم و دنبالش راه می افتم و از هیچ چیز نمی ترسم، بحمدالله تعالی. والله تا حالا نترسیده ام آن روز هم که می بردندم، آنها می ترسیدند؛ من آنها را تسلیت می دادم که نترسید.» 14

به این خاطر امام استقامت و شجاعت ملت را تحسین کرده و می فرمود: «سربلند باد ملتی که با فداکاری خود قدم در راه پیروزی حق برداشت و سدهای مانع از آن را یکی پس از دیگری شکست! پیروز باد رادمردانی که با خون خود عزت بر باد رفته را بازگرفت و عظمت پایمال شده به دست سلاطین ستمگر را باز یافت! من وقتی مطالعه روحیه مردان و زنان جوان از دست داده را می کنم که شجاعانه در مقابل مصایب ایستادگی کرده و می کنند، برای خود احساس شرمندگی می کنم.» 15

 7. وحدت کلمه

پروردگار متعال، انبیاء الهی را پیام آور وحدت و یکپارچگی امت های پراکنده قلمداد می کند و می فرماید: «خداوند پیامبران را برانگیخت تا مردم را بشارت و هشدار دهند و به همراه آنان کتاب آسمانی فرستاد تا از میان مردم اختلافاتشان را حل کرده و داوری عادلانه نمایند. (بقره، 213) طبق این آیه پایان دادن به اختلافات و پراکندگی مردم یکی از اهداف والای انبیاء الهی و رهبران مذهبی است. حضرت امام خمینی(س) نیز در راستای عمل به این آیه شریفه با رهبری های حکیمانه خود مردم پراکنده و متفرق را تحت لوای اسلام گردآورد و با ندای وحدت همه را به سوی کلمه توحید و توحید کلمه فراخواند. آنان نیز با وحدت به قله بلند پیروزی صعود کردند. آن عارف دوراندیش با تلاش ها و حرکات وحدت آفرین خود مسلمانان جهان را در مقابل استکبار جهانی متحد نمود. و بارها اعلام می کرد: «اسلام امر فرموده مسلمین از هر طایفه ای که هستند برادرند، عرب و عجم و کرد و ترک و فارس و غیر آن مطرح نیست.» 16 و می فرمود: «مسلمانان به مثابه دست واحدند و همه در مسئولیت عمومی یکسانند. تفرقه جوئی و نژادپرستی در کار نیست و بین ملت های اسلامی هیچگونه امتیازی وجود ندارد جز تقوا و پرهیزکاری، گرامی ترین شما نزد خدا پرهیزگارترین شماست.» 17

در همه این موارد مبنای اندیشه های آن فقیه روشن ضمیر این آیه قرآن بود: «واعتصموا بحبل الله جمیعا ولا تفرقوا؛ (آل عمران، 103) ای مسلمانان همگی به ریسمان خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید.» امام خمینی(س) در این زمینه می فرمود: «در این پیروزی که نصیب ملت شد دو چیز موثر بود؛ یکی، که از همه چیز بالاتر است، اینکه مقصد همه، مقصد الهی بود. انگیزه اسلام بود. می دیدیم که در شعارهایشان، در فریادهایشان، شعارهای اسلامی بود؛ فریادهای «الله اکبر». مقصد این بود که آنها را مخالف اسلام می دانستند بروند کنار... جهت دیگرش هم، که به تبع آن آمده بود؛ وحدت همه قشرها بود؛ یعنی ملت سرتاسر این کشور بپا خاستند و با هم، مقاصد خودشان را کنار گذاشتند، مطالبی که مال شخص بود کنار گذاشتند، و همه به یک مقصد متوجه شدند. پس رمز پیروزی ما وحدت کلمه قشرهای مختلف، و ایمان بود.» 18

8. امدادهای غیبی

زمانی که شعاع حرکت اسلامی ملت ایران سراسر جهان را فرا گرفت، استکبار جهانی برای مقابله جدی با این حرکت شتابنده و انقلابی- که تمام منافعش را در معرض خطر قرار داده است با تمام قوا، به مقابله و مبارزه برخاست و با انواع نقشه ها و توطئه ها سعی کرد تا از پیروزی آن جلوگیری کند. اما همان گونه که خداوند متعال وعده داده است: «و لایحیق المکر السییء الا باهله؛ (فاطر، 43) نیرنگ های بد و اندیشه های زشت تنها دامان صاحبانش را می گیرد.» به یمن امدادهای غیبی و الطاف الهی، همه توطئه ها و نقشه های شیاطین شرق و غرب به خودشان برگشت و نقش بر آب شد و انقلاب اسلامی ایران به پیروزی رسید. امام خمینی(س) در مورد نقش امدادهای غیبی در پیروزی انقلاب می فرماید: «ما از اول انقلاب و بعد از پیروزی تاکنون هر چه دیدیم معجزات بوده است. شما ملاحظه بفرمایید که در این نهضتی که ایران پیدا کرد و مقابل یک رژیم شاهنشاهی با آن همه یال و کوپال و با آن همه کسانی که قدرتمند بودند و دولت های قدرتمند پشتیبانی آنها، کدام قدرت توانست یک همچو رژیم دو هزار و پانصد ساله با همه ابزار جنگی و آلات، سلاح های مدرن را از این کشور بیرون کند و شکست بدهد؟ و کدام قدرت است که امروز در جبهه های جنگ در مقابل این همه تجهیزات، پیروزی حاصل می کند؟ و کدام قدرت بزرگ است که در دل اینها آن طور رعب و ترس می افکند که فوج فوج خود را تسلیم می کنند؟ در صورتی که آنها در پناهگاه هایی که با همه جور تجهیزات مجهز بود زندگی می کردند.»19

همچنان که در مدت 30 سال گذشته شاهد بوده ایم دشمنان قسم خورده انقلاب اسلامی ایران چه در داخل و چه در خارج لحظه ای از طرح های خائنانه و نقشه های شیطانی خود دست نکشیده اند و همواره اندیشه سقوط نظام اسلامی را در سر پرورانده اند. اساسا ماهیت نظام اسلامی و در مقابل آن ساختار تشکیلاتی جبهه کفر اقتضاء می کند مادامی که از اسلام و ارزش های اسلامی در منطقه خاورمیانه بویژه کشور اسلامی ایران دفاع می شود دشمنان اسلام برای محو کامل آن از هیچ تلاشی فروگذاری نکنند زیرا با تحقق اهداف آسمانی دین مبین اسلام تمام سیاست ها و منافع جبهه کفر در خطر نابودی و در آستانه سقوط قرار می گیرد و به طور حتم نابودی دشمنان اسلام را به دنبال دارد و به همین جهت خداوند به پیامبر عظیم الشأن خویش هشدار می دهد که: «ولن ترضی عنک الیهود و لاالنصاری حتی تتبع ملتهم؛ (بقره، 120) هرگز یهود و نصاری از تو راضی نخواهند شد مگر اینکه (به طور کامل) تسلیم خواسته های آنان شوی و از آئین آنان پیروی کنی.» البته این عامل پیروزی که تا به امروز قویترین پشتیبان ملت ایران بوده است مشروط به این است که ملت و مسئولین نظام همچنان در خط اسلام و انقلاب حرکت کنند و متولیان نظام اسلامی و مردم مسلمان ایران خود را در پناه عمل به اصول و ارزش های الهی قرار دهند و با خلوص نیت از حضرت حق مدد طلبند و با آگاهی و هوشیاری کامل با توطئه های سیاسی، نظامی و فرهنگی برخورد کنند در این صورت همچنان از سوی قدرت لایزال الهی و عنایات اهل بیت(ع) برخوردار خواهند گردید و همواره نقشه های دشمنان انقلاب اسلامی بی نتیجه و عقیم خواهد ماند. چرا که این وعده الهی است که فرمود: وعدالله الذین امنوا منکم و عملواالصالحات لیستخلفنهم فی الارض کما استخلف الذین من قبلهم و لیمکنن لهم دینهم الذی ارتضی لهم و لیبدلنهم من بعد خوفهم امنا یعبدوننی لایشرکون بی شیئا و من کفر بعد ذلک فاولئک هم الفاسقون؛ (نور، 55) خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند وعده می دهد که قطعا آنان را حکمران روی زمین خواهد کرد، همان گونه که به پیشینیان آنها خلافت روی زمین را بخشید و دین و آیینی را که برای آنان پسندیده، پابرجا و ریشه دار خواهد ساخت و ترسشان را به امنیت و آرامش مبدل می کند، آن چنان که تنها مرا می پرستند و چیزی را شریک من نخواهند ساخت و کسانی که پس از آن کافر شوند، آنها فاسقانند. و یقینا وعده خدا حق است که خود فرمود: «وعدالله حقا و من اصدق من الله قیلا؛ (نساء، 122) وعده خدا راست است و چه کسی در سخن، از خدا راستگوتر است؟ امام خمینی(س) نیز در این باره فرمود: «لکن باید همه متذکر این معنا باشند که این پیروزی انقلاب ما پیروزی ]ای[ بود که به برکت اسلام و گرایش به اسلام و با فریاد «الله اکبر» این پیروزی به دست آمد. کسی گمان نکند که اشخاصی یا گروههایی پیروزی را برای ما تحصیل کردند... وقتی ملتی توجه به خدا پیدا کردند و دیدند که راه راهی است که باید به طور شایسته اقدام درآن بکنند، و سرتاسر کشور- همه جا- صدای «الله اکبر» بلند شد، خدای تبارک و تعالی با آنها همراهی کرد و دشمنهایی که نه فقط قدرتهای داخلی بود، قدرتهای خارجی هم، به هم شکست و همه انصراف پیدا کردند از اینکه مقابله کنند، و در دل همه رعب پیدا شد. این کاری بود خدایی و از دست هیچ بشری این کار قابل انجام نبود. پس پیروزی ما پیروزی [ای] است که به برکت اسلام، و به برکت گرایش به قرآن پیدا شد.»20

پی نوشت ها

1.  صحیفه امام، ج1، ص21 و 22

2. صحیفه امام، ج 5، ص166 و 167

3. صحیفه امام، ج 16، ص 249

4. بحارالانوار، ج52، ص92، ح8

5. تفسیر نورالثقلین، ج4، ص 212

6.  احتجاج، ج2، ص 495

7. صحیفه امام، ج3، ص 268

8. صحیفه امام، ج 19، ص 445 و 446

9. صحیفه امام، ج 13، ص 139

10. روزنامه جمهوری اسلامی، 24/4/1368

11.  صحیفه امام، ج10، ص 472

12. صحیفه امام، ج10، ص 463

13. صحیفه امام، ج9، ص 423

 14. صحیفه امام، ج1، ص 292 و 293

15. صحیفه امام، ج3، ص 482

16. صحیفه امام، ج6، ص 403

17. همان، ج2، ص 201

18. صحیفه امام، ج10، ص 47 و 48

19. صحیفه امام، ج16، ص 275

20. صحیفه امام، ج12، ص 198

منبع: فارس