پرتال امام خمینی(س)/ یادداشت ۲۱۶/ دکترحسن هانی‌زاده* از موضوعات اساسی در روابط بین الملل شکل‌گیری روابط مسالمت آمیز و عاری از جنگ و درگیری، عدم سلطه‌گری و سلطه‌پذیری و فقدان ظلم و ظلم‌پذیری و نیز روابط همراه با عدالت و صلح و امنیت است. جهان و روابط بین‌الملل در حال حاضر، همواره دستخوش تهدیدها و بحران‌های زیادی است و تاریخ پر فراز و نشیب جوامع گویای این حقیقت است. امروزه جوامع مختلف و ملت‌ها و دولت‌ها همواره با خطر جنگ و درگیری همراهند. افزون بر جنگ، تهاجم فرهنگی، وابستگی نامتقارن فرهنگی و اقتصادی، روابط ناعادلانه میان کشورها، سیستم یا ساختار بین‌المللی ناکارآمد، توزیع نابرابر منافع و ارزش‌ها و از طرفی، کارکرد غیر قابل قبول و ضعیف سیستم روابط بین‌الملل، موجب بحران‌های عدیده‌ای در سطح روابط بین‌الملل شده که از سطح درگیری فیزیکی فراتر رفته است؛ لذا این مسأله اساسی وجود دارد که علت ناامنی و بحران‌های بین‌المللی چیست؟ و با چه رویکردی می‌توان به افزایش ثبات و صلح پایدار، دست‌یافت؟ به نظر می رسد عناصر مهمی چون عقیده و اخلاق که همواره در کلام حضرت امام در روابط بین الملل جاری بود بیش از پیش مفقود گردیده و ذوابط بین الملل راهی جز برگشت به این عناصر مهم ندارد. امام‌خمینی بر این نظر بود که جهان، بین کسانی که صراط مستقیم، راه خدا و ایمان را دنبال می‌کنند و کسانی که در راه فاسد شیطانی و بی‌ایمانی گام برمی‌دارند، تقسیم شده است. صراط مستقیم همین صراط اسلام است که صراط انسانیت است، که صراط کمال است، که راه به خداست. سه راه هست: یک راه مستقیم، و یک راه شرقی؛ مَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ و یک راه غربی؛ ضالین. شما به همین راه مستقیم که راه انسانیت، راه عدالت، راه جانبازی برای اسلام و عدالت اسلامی است بروید. این راه مستقیم را اگر بدون انحراف به این طرف یا آن طرف، بدون انحراف به شرق و غرب، بدون انحراف به آن مکتبهای فاسد طی کردید، این راه مستقیم، منتهی به خدا میشود...( صحیفه امام، ج۱۲، ص: ۳۶۷)؛ آنچه در ادامه می خوانید یادداشت دکتر حسن هانی زاده برای پرتال امام خمینی(س) در این زمینه است که از نظر می گذرد:
سیاست «نه شرقی نه غربی» در منظر امام یک راهبرد است
یکی از موضوعات مهم و مطرح در روابط بین الملل شکل گیری روابط مسالمت آمیز و عاری از جنگ و درگیری، عدم سلطه گری و سلطه پذیری و فقدان ظلم و ظلم پذیری و نیز روابط همراه با عدالت و صلح و امنیت است؛ دیدگاه امام در این رابطه بسیار ارزشمند و برای کشور ایران همواره راهگشا بوده و اثرات ارجمندی را برای نظام جمهوری اسلامی ایران بهمراه داشت. آنچه در این حوزه دارای اهمیت است این است که امام خمینی (ره) بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ اساس روابط خارجی در دو حوزه منطقه‌ای و بین‌المللی را براساس حسن همجواری و تعامل سازنده براساس منافع مشترک و پرهیز از سلطه‌پذیری و سلطه‌جویی قرار دادند. امام خمینی(ره) این استراتژی را در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی برای دستگاه دیپلماسی ترسیم کردند و سیاست «نه شرقی نه غربی» در واقع یک راهبردی است که برای جمهوری اسلامی ایران به عنوان اصل ثابت در حرکت سیاست خارجی ایران تلقی می شود. و به همین دلیل امام همواره تاکیدشان در طول دوران حیاتشان بر همکاری مشترک با کشورهای اسلامی، ایجاد همگرایی اسلامی، وحدت اسلامی و پرهیز از اختلافات تاریخی و مذهبی بود و به همین دلیل بسیاری از کشورهای مستقل اسلامی، سیاست امام خمینی را برگرفته از اصول و ارزش های اسلامی می دانستند. اما متاسفانه به دلیل جایگاهی که جمهوری اسلامی پیدا کرده، قدرت های فرامنطقه ای از نفوذ ایران در سطح منطقه و جهان وحشت کردند و تلاش شان بر این است که ایران را یک کشور منزوی و درواقع غیرفعال و ناکارآمد جلوه دهند و به همین منظور کارشکنی های زیادی در رابطه با ایران و تعامل با ایران داشتند ولی تا زمانی که امام راحل در حیات بودند، درواقع نقشه راه سیاست خارجی را ترسیم می کردند و قطب نمای سیاست خارجی را به سمت و سویی هدایت کردند که ایران تحت تاثیر قدرت های فرامنطقه ای و منطقه ای نباشد و درعین حال ایران هیچگاه درصدد کشورگشایی و تسلط بر کشورهای منطقه نبوده است.
عناصر عقیده و اخلاق در نظرات امام در حوزه روابط بین الملل نقش راهبردی محسوب می شود
اگر بخواهیم بررسی مختصری از نظرات حضرت امام در رابطه با دولت ها و شکل گیری نظام بین الملل انجام دهیم بطبع عنصر عقیده و اخلاق در نظرات امام در حوزه روابط بین الملل نقش راهبردی دارد. اساس سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران برگرفته از اصول اسلامی است. جمهوری اسلامی ایران یک نظام اعتقادی و عقایدی است و بر این اساس مسیر حرکت خود را بر ارزش ها و الگوهای اسلامی ترسیم کرده. در روابط بین الملل و بر اساس پروتکل های جهانی که قدرت های غربی آن را تنظیم کرده اند، مسئله احترام به آرای ملت ها، احترام به استقلال ملت ها، احترام به ارزش های ملی کشورها، همه اینها تعریف شده است ولی متاسفانه بعد از جنگ دوم جهانی و ورود قدرت نوظهوری مثل آمریکا بسیاری از پروتکل های تعریف شده بین المللی نادیده گرفته شده و آمریکا با استفاده از هژمونی نظامی خودش تلاشش بر این است که شطرنج سیاسی منطقه را به نفع خودش تغییر دهد و بسیاری از اتفاقاتی که طی 4 دهه گذشته رخ داده، برگرفته از سیاست های هژمونی و تهاجمی آمریکا بوده ولی جمهوری اسلامی ایران چه در دوره امام راحل و چه بعد از امام و رهبری آیت الله خامنه ای همچنان مسیر خودش را در یک مسیر مستقیم و به دور از تکیه بر قدرت های شرق و غرب ادامه داده فلذا همواره ایران با چالش های جدی مواجه شده ولی چون ایران سیاست غیرتهاجمی دنبال کرده، این مسیر تاکنون به خوبی پیش رفته است.
«میزان رای ملت است»، نقش یک قطب نما را دارد
اصلی مهم در حوزه روابط بین الملل وجود دارد و در نظام بین الملل دارای اهمیت است، و آن ملت ها هستند؛ نظر امام در این باره نیز از اعتبار و ارزش برخوردار است چراکه ایشان بخوبی می دانست که ملت ها به عنوان بازیگران اصلی در عرصه روابط بین الملل چگونه تقسیم بندی می شوند و نقش آنها در پیشبرد امور سیاست بسیار مهم هستند. نکته مهم این است که حضرت امام برای ملت ها، بیش از دولت ها ارزش قائل بودند. یعنی اصل احترام به آرای مردم، جزئی از اصول تیریف شده امام بود. امام حتی در داخل کشور هم اصل را بر رای ملت گذاشتند و «میزان رای ملت است»، یک قطب نمایی است که امام در برابر مقامات جمهوری اسلامی ایران قرار دادند و بارها اعلام کردند که بدون تکیه بر آرای ملت، هیچ مسئله ای قابل تنفیذ و اجرا نیست. و به همین دلیل امام بعد از سرنگونی رژیم گذشته مسئله رفراندوم و تعیین نظام جمهوری اسلامی ایران و قانون اساسی را به عهده مردم گذاشتند که یک احترام جدی به ملت ایران است. در حوزه منطقه ای و جهانی، امام برای مردم و ملت های جهان صرفنظر از گرایش های مذهبی احترام فراوانی قائل بودند و همواره مردم را مورد خطاب قرار می دادند. یعنی در واقع امام نگاهشان فراتر از نگاه به دولت ها بود و برای ملت ها و آرای ملت ها احترام فراوانی قائل بودند.
*کارشناس و تحلیلگر مسائل بین الملل
.
انتهای پیام /*