پرتال امام خمینی(س)؛ یادداشت ۴۰۵ / حسین مستوفی

سلسله یادداشت های «شرح دعای وداع با ماه مبارک رمضان امام سجاد علیه السلام» به همت معاونت پژوهشی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) تهیه شده و از سوی پرتال امام خمینی(س) در ایام ماه مبارک رمضان منتشر می شود. در شرح دعای وداع، امام سجاد (علیه‌السلام) آخر ماه مبارک رمضان که می‌شد، با سوز و گداز این دعا را می‌خواند و می‌فرمود: ماه رمضان در بین ما اقامت داشت و جای حمد و ثنا بود؛ زیرا به همراه خود رحمت آورد. و رفیق بسیار خوبی برای ما بود. ما در صحبت و همراهی با او به فضایل و نعمتهایی رسیدیم. دوستی بود که به همراهش رحمت و مغفرت و برکت آورد...

مطالب تفسیر که در ۱۵ قسمت تقدیم خواهد شد؛ اکنون قسمت نهم این تفسیر با عنوان فضیلت ماه رمضان و روزه رمضان از نظر می گردد:


اَللَّهُمَّ وَ أَنْتَ جَعَلْتَ مِنْ صَفَایَا تِلْکَ الْوَظَائِفِ وَ خَصَائِصِ تِلْکَ الْفُرُوضِ شَهْرَ رَمَضَانَ الَّذِی اخْتَصَصْتَهُ مِنْ سَائِرِ الشُّهُورِ وَ تَخَیَّرْتَهُ مِنْ جَمِیعِ الْأَزْمِنَةِ وَ الدُّهُورِ وَ آثَرْتَهُ عَلَی کُلِّ أَوْقَاتِ السَّنَةِ بِمَا أَنْزَلْتَ فِیهِ مِنَ الْقُرْآنِ وَ النُّورِ وَ ضَاعَفْتَ فِیهِ مِنَ الْإِیمَانِ‏ وَ فَرَضْتَ فِیهِ مِنَ الصِّیَامِ وَ رَغَّبْتَ فِیهِ مِنَ الْقِیَامِ وَ أَجْلَلْتَ فِیهِ مِنْ لَیْلَةِ الْقَدْرِ الَّتِی هِیَ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ ثُمَّ آثَرْتَنَا بِهِ عَلَی سَائِرِ الْأُمَمِ وَ اصْطَفَیْتَنَا بِفَضْلِهِ دُونَ أَهْلِ الْمِلَلِ فَصُمْنَا بِأَمْرِکَ نَهَارَهُ وَ قُمْنَا بِعَوْنِکَ لَیْلَهُ‏ مُتَعَرِّضِینَ بِصِیَامِهِ وَ قِیَامِهِ لِمَا عَرَّضْتَنَا لَهُ مِنْ رَحْمَتِکَ وَ تَسَبَّبْنَا إِلَیْهِ مِنْ مَثُوبَتِکَ‏ وَ أَنْتَ الْمَلِی‏ءُ بِمَا رُغِبَ فِیهِ إِلَیْکَ الْجَوَادُ بِمَا سُئِلْتَ مِنْ فَضْلِکَ الْقَرِیبُ إِلَی مَنْ حَاوَلَ قُرْبَکَ
«بار خدایا، و تو از ناب ترین و پاکیزه ترین این وظیفه ها و از ویژه ترین این واجب ها، ماه رمضان را قرار دادی که از بین دیگر ماه ها برگزیدی و آن را از همه زمان ها اختیار کردی، و بر همه زمان های سال برتری دادی به خاطر آن که در آن قرآن و نور را نازل کردی و ایمان را در آن چند برابر کردی، و در آن روزه را واجب نمودی و به عبادت و شب زنده داری تشویق کردی، و آن را به شب قدر که از هزار ماه بهتر است، بزرگی بخشیدی.
سپس ما را به این ماه بر دیگر امت ها برتری دادی و ما را به این فضیلت از میان دیگر امت ها برگزیدی، پس ما به فرمان تو، روز آن را روزه گرفتیم، و به کمک تو شب آن را به بندگی برخاستیم، و به روزه و قیام آن خود را در راستای رحمت تو که بر ما ارزانی داشتی در آوردیم، و آن را وسیله ای برای رسیدن به ثواب تو قرار دادیم، و تو توانایی بر آنچه در آن ماه بندگان به آن رغبت دارند و بخشنده ای به آنچه، از فضل تو خواسته می شود، و به هر کس برای نزدیکی به تو می کوشد، نزدیکی.»


***


امام علیه السلام در مقام بیان نعمت های حق و سپاس و ستایش خداوند که راه های کمال را برای انسان در شریعت محمدی (ص) هموار کرده است، به ماه رمضان و روزه و قیام به عبادت در آن اشاره کرده است و حق را از این لطف و عنایت خاص و ویژه برای امت اسلامی می ستاید. امام علیه السلام بیان می کند که ماه رمضان در میان ماه های سال فضیلت خاص دارد. در نگاه اول به نظر می رسد که بین روزها وشب ها و هفته ها و ماه ها در سال فرقی نیست، چه اینکه همه این ها با گردش زمین و طلوع و غروب خورشید می آید و می رود. ولی این یک نگاه سطحی و ظاهری به عالم است. ولی در نگاه دیگر، یکسانی در بین روزها و ماه ها و حتی ساعات وجود ندارد، هنگامه فجر، زمان ظهر، وقت غروب خورشید و سحر با دیگر اوقات فرق دارد. هر یک از این وقت ها بروز و ظهور نشانه ای از آیات خداوندی است و نزول رحمت حق در آنها مختلف و متفاوت است.
یکی از سبب های فرق بین زمان ها بلکه مکان ها، حوادثی است که در آن زمان ها و مکان ها اتفاق افتاده است. فرق است بین روز مبعث پیغمبر(ص) و یا تولد وی یا غدیر و عرفه و قربان با دیگر روزها و زمان ها، و همچنین می دانیم که عالم ملک جلوه و بروز ملکوت است. ملکوت این زمان ها، با هم مختلف است و درک تفاوت آن نیاز به ارتباط با ملکوت و معرفت جهان هستی و باطن ظاهر است.
ماه رمضان از جهت آنچه در آن اتفاق افتاده است، با دیگر زمان ها فرق دارد که مهم ترین آن نزول قرآن و نور است، که امام علیه السلام به آن اشاره می کند.
هر چند قرآن مجید به تدریج نازل شده و در همه ماه های سال منتشر شده است و آغاز نزول آن نیز در ماه رجب و مبعث رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم است، اما ماه رمضان که قرآن در وصف آن می گوید در آن قرآن نازل گشته است: «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ؛ بقره/۱۸۵» نشان از یک نزول خاص و ویژه دارد و احتمال این است که نزول همه قرآن بر قلب نقی احمدی(ص) باشد.
و نزول نور که عطف بر قرآن در دعای امام علیه السلام آمده است، می تواند همان نزول قرآن باشد و عطف آن عطف تفسیری باشد، چون قرآن نور است(نساء/۱۷۴؛ مائده/۱۵) و می تواند مراد از آن هدایت و بصیرت و روشنایی خاصی باشد که از سوی حق در ماه رمضان برای بشر نازل گشته است، گرچه همه این ها در باطن قرآن است. و دیگر وصف هایی که در برتری این ماه وجود دارد، افزایش ایمان، روزه و قیام به عبادت، و لیله القدر در کلام امام علیه السلام آمده است.


در کلام پیغمبر(ص) و اهل بیت پیغمبر(ص) برای این ماه فضیلت ها و ویژگیهای متعددی بیان شده است. رسول خدا (ص) فرمودند: ماه رمضان ماه با عظمتی است که خداوند خوبیها (حسنه) را در آن چند برابر می کند و بدی (سیئه) را در آن نابود می سازد، درجات انسان را بالا می برد، ... این ماه مانند ماه های دیگر نیست، ماهی است که وقتی به سوی شما روی آورد با برکت و رحمت می آید و وقتی می رود با غفران و آمرزش گناهان همراه است. (امالی، صدوق، ص ۵۴). و در خطبه معروف خویش فرمودند: «مردم؛ ماه خدا، ماه برکت و رحمت و مغفرت به سوی شما روی آورده است، ماهی است که پیش خداوند برترین ماه ها و روزهای آن برترین روزها و شبهای آن برترین شب ها و ساعت های آن برترین ساعتهاست، شما در این ماه به مهمانی خدا خوانده شدید و در آن ماه از اهل کرامت (گرامی داشت) خداوند گشته اید، نفس های شما در آن ماه تسبیح و خواب شما در آن عبادت، عمل شما در آن پذیرفته و دعای شما در آن مستجاب است.» (امالی، صدوق، ص ۹۳).


حقیقت آن است که انسان برای رسیدن به حق باید راهی دراز از خاک تا عرش را بپیماید، و این نیازمند گام های بزرگ است، و این گام ها جز به بندگی حق و عبادت او، حاصل نمی شود، و ایمان که بهره قلب و دل از حقایق هستی است وقتی در وجود انسان پیدا شد و به یقین رسید، انسان خاکی را عرشی می کند و رسوخ ایمان در دل جز به عمل خالص میسر نیست، لذا در ماه رمضان با روزه که عملی خالصانه است و دیگر اعمال، ایمان چندین برابر شود که در کلام سید الساجدین آمده است که ایمان در ماه مضاعف می گردد. در بیان مراد از این جمله امام(ع) مفسرین و شارحین از ثواب چند برابر اعمال در این ماه و کمال ایمان در اصول دین و ثواب آن در فروع دین سخن گفته اند.
ماه رمضان ماه مهمانی خداست، انسان همیشه مهمان حق و روزی خور خداوند است. اما در ماه رمضان یک مهمانی ویژه قرار داده شده است. گرامی داشت مهمان به آن است که بهترین سفره برای وی انداخته شده و در آن پاکیزه ترین خوراکی ها چیده شود، که از آن سفره و خوردنی های آن مهمان به مطلوب ضیافت دست یابد. مطلوب ضیافت انسان، رسیدن به حق و کمال وجود انسان و پاک شدن وی از آنچه او را در زمین نگه می دارد و اجازه پرواز نمی دهد و این مهم در ماه رمضان با عبادت خاص روزه حاصل می شود. این عبادت با دیگر عبادت ها فرق دارد. عبادت کننده در نماز و دعا و حج دست به کاری می زند، ذکر می گوید، رکوع و طواف و سعی می کند، اما در روزه، همه عبادت، در نگهداری نفس از انجام یک سری کارهاست، روزه کفّ است. در روایات روزه را زکات بدن، سیاه کننده روی شیطان، موجب مغفرت و... دانسته اند. فرموده اند روزه دار در عبادت حق است. کدام عبادت را دارید که نیمی از شبانه روز و بیشتز از نیم، به طور استمرار و پیوسته انسان در حال عبادت باشد. لذا روزه خاصّ ترین عبادت است، چون بروز و ظهور ندارد تا در آن ریا شود، چیزی را نشان نمی دهد، با نیتی در درون خویش که کسی از آن خبری پیدا نمی کند ساعت ها در عبادت حق به سر می برد و این زمان طولانی در عبادت بودن، در تربیت نفس انسان و پاکی وی، و مستعد کردن او برای قبول رحمت حق سهم بسزایی دارد، حق تعالی برای آماده کردن انسان و غفران وی و از بین بردن کاستی های او و بالا بردن درجاتش سفره ای انداخته که بنده حق در مدت طولانی از طبیعت و زمینی بودن و به خواهش های نفس و بدن پاسخگو بودن دور شده و پذیرای نعمت و رحمت ویژه حق می شود و آن افزایش درجات و بالا رفتن ایمان و رشد و کمال انسانی است.


وجود شب قدر در ماه رمضان، که برترین شب سال و اثرگذارترین آن در زندگی انسان است، به این ماه نسبت به دیگر ماه ها برتری ویژه ای داده است. (پیرامون شب قدر در دعای ۴۴ صحیفه و در تفسیر سوره قدر از امام خمینی (س) در همین سلسله بحث ها سخن گفته شده است.) و نکته دیگر و مهمی که امام علیه السلام در این دعا به آن اشاره می کند، اختصاص روزه ماه مبارک رمضان به امت پیغمبر اکرم (ص) است. چنانکه در شرح دعای ورود به ماه مبارک رمضان، بحث شده، روزه در میان دیگر ملل وجود داشته است، ولی روزه ماه رمضان در امت های گذشته برای انبیاء علیهم السلام بوده است و در این امت است که آنچه خاص انبیاء و اولیاء بوده است، عمومی شده و همه را به آن دعوت کرده اند. و دیگر از خصوصیات ماه مبارک رمضان، قیام به عبادت (دعا و نماز و خدمت به مردم) افزون بر روزه داری و ادای نمازهای معمول است، در این ماه دعاهای خاص، نوافل ویژه قرار داده شده است.
و از برکات این ماه سحرخیزی است. بسیاز افراد مسلمان در طول سال از سحرخیزی بهره نمی برند، اما در ماه رمضان، سحرخیزی برای عموم مسلمانان و روزه داران پیدا می شود، که سحرخیزی در دل تاریکی شب با خدا راز و نیاز کردن، برای رسیدن و وصول به حق بسیار کارساز است. تمام اینها به لطف حق است که به ما ارزانی داشته تا روزه بگیریم، شب زنده دار شویم و به ثواب چندین برابر دست پیدا کنیم. خدایی که آنچه انسان به آن رغبت داشته باشد و به آن نیازمند است، در توان اوست که عطا کند و او جواد و بخشنده ای است که از فضل خویش در دادن کمترین کوتاهی نمی کند. و آخر کلام آنکه، این ماه بهترین فرصت برای رسیدن به قرب حق است که حق راه آن را گشوده است.

. انتهای پیام /*