مدرسه فقهی امام خمینی که چند سالی است در حوزه علمیه قم تأسیس گردیده، رسالت خود را در هر چه بیشتر آشنا کردن فضلای حوزه با نظرات و دیدگاههای فقهی و اصولی امام خمینی می داند. طلاب مدرسه فقهی امام خمینی در موازات درسهای خارج فقه و اصول حوزه که روزانه مانند دیگر طلاب در آنها حضور پیدا می کنند در برنامه های مدرسه با نظرات فقهی و اصولی امام خمینی به صورت تخصصی آشنا می شوند و زیر نظر اساتید برجسته بر دیدگاههای اجتماعی امام تسلط پیدا می کنند.

از سوی دیگر از جمله اقدامات اساسی و روز آمد در حوزه علمیه قم تأسیس انجمن های علمی در رشته ها و گرایشهای مختلف می باشد. یکی از این انجمنها «انجمن اصول» می باشد.

سومین نشست که در مدرسه فقهی امام خمینی برگزار شد کار مشترکی بود که مدرسه فقهی با انجمن اصول حوزه علمیه قم با همیاری هم برگزار کردند.

البته در بهمن ماه 1391 در محل مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی اولین نشست مشترک با مشارکت انجمن اصول با موضوع «نظریه خطابات قانونیه» از دیدگاه امام خمینی برگزار شده بود.

موضوع سومین نشست علمی که با مشارکت انجمن اصول حوزه برگزار گردید «ثمرات خطابات قانونیه» بوده است.

این نشست نیم روزه با حضور علما و اساتید حوزه علمیه قم برگزار شد و تلاش شد با انجام سخنرانی-های علمی و برگزاری پرسش و پاسخ مناسب، ثمرات نظریه خطابات قانونی که از ابداعات بسیار مهم امام خمینی است مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.

در ابتدای این نشست حجت الاسلام والمسلمین سیدمجتبی طاهری خرم آبادی مدیر مدرسه فقهی امام خمینی پس از خیرمقدم به اساتید و فضلای حاضر، به بیان اهداف و فعالیتهای مدرسه فقهی  پرداخت. وی اظهار داشت: این مدرسه تخصصی از سال 1389 و به پیشنهاد یادگار امام حجت الاسلام والمسلمین حاج سید حسن آقا خمینی وبا همت و مشارکت مرحوم آیت الله سیدحسن طاهری خرم آبادی تأسیس شد و درحال حاضر چهل نفر از طلاب برجسته در این مدرسه به تحصیل و تحقیق اشتغال دارند و در مقطع تخصصی و خارج فقه و اصول با نظریات و افکار امام خمینی آشنا   می شوند. وی مدت تحصیل در این مدرسه را شش سال ذکر کرد و اضافه کرد: طلاب مدرسه علاوه بر تخصص در شناخت اندیشه های فقهی و اصولی حضرت امام با اندیشه ایشان در دیگر علوم اسلامی هم آشنا می شوند و طبق برنامه مدرسه هر ساله موظف به ارائه رساله علمی و تحقیقی می باشند.

پس از خیر مقدم و معرفی مدرسه، سخنران اصلی همایش حضرت آیت¬الله العظمی سبحانی (دامت برکاته) که یکی از شاگردان پرسابقه و برجسته امام خمینی است پیرامون ثمرات خطابات قانونیه به ارئه بحث پرداخت.

آیت الله العظمی سبحانی که توفیق نگارش اولین تقریر از مباحث اصولی امام خمینی را در کتاب معروف «تهذیب الاصول»دارند در رابطه با موضوع همایش اظهار داشت: همه علما و صاحب نظران قبول دارند که همه انسانها دارای حکم الله مشترک می باشند و تنها اشاعره در مالانص فیه قائل به تبعیت از نظرات مجتهدین هستند اما اینکه هر فرد مکلف دارای خطابی خاص باشد چند اثر و پیامد دارد:

1ـ تقسیم احکام به احکام انشایی و احکام فعلی؛ احکام انشایی برای افرادی است که واجد همه شرایط فعلیت تکلیف نیستند اما احکام فعلیه برای واجدین شرایط می باشد.

2ـ شأنیت تکلیف؛ برای تکلیف باید شأنیت تکلیف برای مکلف حاصل بوده باشد و الا تکلیف به او قبیح است.

3ـ در تنجیز علم اجمالی اگر قبل از حصول علم اجمالی یکی از اطراف از محل ابتلاء خارج شده باشد اجتناب از اطراف دیگر واجب نمی¬شود.

4ـ قدرت شرط تکلیف ؛ شخص عاجز، تکلیف ندارد و خطاب کردن به او قبیح است.

امام خمینی گرچه مانند دیگر اصولیون وجود حکم الله المشترک را قبول دارد ولی خطابات شخصیته را قبول ندارد و در مقابل به خطابات قانونیه معتقد است. اگر این نظریه امام در حوزه های علمیه تبیین شود و مورد پذیرش علمی قرار گیرد انقلابی در نظرات و دیدگاهها به وجود خواهد آورد.

امام خمینی با تنظیر مسئله به چگونگی قانون گذاری در مجامع بشری، معتقد است قانون برای همگان حجت است ولی خطابات به فرد فرد نشده است و خطاب واحد است ولی متعلق آن متعدد است و بر همه مکلفین حجت است.

ایشان به مشهور این ایراد را می گیرند که اگر در إنشاء قائل به انحلال شدید باید در إخبار هم قائل به انحلال شوید در حالی که چنین نمی کنید.

البته إنشاء و فعلیت دراین نظریه غیر از إنشاء و فعلیتی است که در کتابهای رسائل شیخ انصاری و کفایه آخوند خراسانی آمده است. احکام برای همه فعلیت دارد و إنشاء در مورد احکامی صادق است که هنوز ابلاغ نشده باشد، ولی پس از ابلاغ برای همگان فعلی و حجت است. بعد اگر شخصی معذور باشد پیش مولی عذر خود را مطرح می کند و در واقع در برابر این حجت، حجت دیگری در دست عاجز قرار دارد.

چنانکه «ابتلاء» شرط تکلیف نیست چون جعل حکم به عنوان، کفایت می کند.بله خطاب به غیر واحدین شرایط قبیح است ولی جعل به عنوان تعلق می گیرد که مصادیق متعدد دارد.

در مسئله ترتب هم دو امر در طول یکدیگر مورد پذیرش قرار می گیرند که اهم مقدم بر مهم می شود. درحالی که از نظر امام نباید به ترتب و رتبه ها کار داشت و دو امر را در عرض هم نگاه می کنیم. چون خطاب به شخصی نیست تا قبیح باشد وجوب اقامه نماز و وجوب از اله نجاست از مسجد مثلاً، هر دو در عرض هم فعلیت دارند که اگر هر دو ترک شوند دو عقاب در پی دارد. امام تعارض اطلاق دلیل اهم با دلیل مهم را هم غیر مهم می داند و اطلاق در اینجا رامساوی بودن طرفین معنا نمی کند بلکه آن را به معنای تمام الموضوع معنا می کند.

 پس از سخنرانی علمی حضرت آیت الله العظمی سبحانی جوایز طلاب ممتاز مدرسه فقهی امام خمینی توسط ایشان اهدا شد. آنگاه حجت الاسلام والمسلمین سیدمحمدصادق محمدی رئیس انجمن اصول حوزه از اقدامات و فعالیت ها و برنامه های انجمن اصول گزارشی ارائه کرد. ایشان افزودند: هدف اصلی انجمن اصول فقه ادامه سنت سلف صالح می باشد و با توجه به عرصه های مختلف انجمن اصول فقه در این راستا فعالیت خویش را آغاز کرده و در زمینه هایی که برای تقویت اصول فقه حوزه مؤثر می باشد اقدام نموده است. از جمله این عرصه ها کاربردی کردن اصول فقه در آموزش و پژوهش و همچنین بسط کاربرد اصول فقه در علوم مختلف حوزوی مرتبط با متون دینی می باشد.

همچنین انجمن اصول فقه در زمینه برگزاری نشست های علمی در جهت تولید علم و برگزاری نشست های آزاد اندیشی و برنامه مشاوره علمی و رفع مشکلات علمی دانش پژوهان تلاش می کند.

در ادامه نشست علمی، آیت الله محمدجواد فاضل لنکرانی به ارائه مباحث خود پیرامون نظریه خطابات قانونیه و ثمرات فقهی ـ اصولی آن پرداخت. آقای فاضل لنکرانی، امام خمینی را پرابتکارترین شخصیت اصولی معاصر معرفی کرد و اظهار داشت: برخی از ابتکارات و نوآوری های حضرت امام تحولی عظیم در فقه و اصول حوزه های علمیه شیعه ایجاد کرده و بسیاری از دیدگاه¬های مشهور که از مسلمات پنداشته می شوند را تغییر داده است. نظریه خطابات قانونیه نیز از جمله ابتکارات ایشان است که در سراسر فقه ثمره دارد، چه در باب عبادات  و چه در زمینه معاملات.

بخش پایانی همایش نیم روزه، برنامه پرسش و پاسخ مناظره گونه بود، که با مشارکت حجت الاسلام والمسلمین مقیمی و مشارکت اساتید حاضر در نشست برگزار شد و آیت الله فاضل لنکرانی به اشکالات و پرسش های حضار پاسخ گفت.

منابع مرتبط:

تدوین نموداری کفایه الاصول همراه با آرای اصولی امام خمینی (ج.1) - کتاب

مقایسه مبانى اصولى آخوند خراسانى و امام خمینى (س )و آراء آن دو در مباحث الفاظ «اصولِ فقه» (ج. ۲) - کتاب

مأخذ شناسی توصیفی فقهی، اصولی وحقوقی امام خمینی (س) - کتاب

خطابات قانونیه - کتاب

نوگرایی و نوآوری در اندیشه امام خمینی(س) - مقاله

. انتهای پیام /*