پرتال امام خمینی: یادداشت ۷۳۴/ نگاه امام خمینی (س) به سینما و نگرش ایشان به مقوله رادیو و تلویزیون قابل توجه بود که پس از انقلاب و به دنبال تشکیل سینمایی انقلابی - اسلامی در مسیر اهداف و سیاستهای انقلاب قرار گرفت. در این راستا و با توجه به دیدگاههای مثبت امام خمینی در باره سینما، به گزیده ای از سخنان سینماگران در باره امام خمینی می پردازیم:
مهرجویی*: حرفهای امام برای سینما تعیین کننده بود
مهرجویی سالها قبل در پاسخ به سؤالی درباره دلیل توجه «امام خمینی» به فیلم «گاو» گفته است: در شرایط اوایل انقلاب «سینما» موضوع ملعونی بود ... چون می‌گفتند: سینما محل ترویج فساد است. به همین دلیل تولید فیلم به صفر رسید و سینماها تعطیل شد. وی ادامه داده بود: در این وضعیت تلویزیون به طور اتفاقی «گاو» را نشان داد و امام (س) این فیلم را مشاهده کردند و در نطقی گفتند: «ما نمی‌گوییم سینما اساساً بد است. نظیر فیلم «گاو» می‌تواند فیلم فرهنگی و آموزنده‌ای باشد و فکر و روح بیننده را تعالی دهد.» جماران:[جمله دقیق حضرت امام: من غالباً فیلمهایی که خود ایرانیها درست میکنند به نظرم بهتر از دیگران است. مثلًا فیلم «گاو» آموزنده بود. (صحیفه امام؛ ج۱۲، ص: ۲۹۱ - ۲۹۲] (این حرف امام برای سینمای ایران بسیار تعیین کننده بود . امام خط مشی سینما را مشخص کرد.
مهرجویی: نه تنها نظر من، بلکه نظر تمامی مورخین این است که حضرت امام خمینی (س)، خط مشی سینمای ایران را مشخص کرد که چگونه باشد، ایشان دلیل وجودی سینما را مشخص کرد که عامل تعیین‌کننده مهمی بود. در آن زمان، همه مانده بودند که چه کار کنند.
میر کریمی: هنوز به خوبی با ابعاد شخصیتی امام آشنا نشده ایم رضا میرکریمی دیگر کارگردان مطرح سینمای ایران است که در سالهای اخیر به تمجید از امام خمینی (س) پرداخته است. میر کریمی درباره امام (س) می گوید: برای به تصویر کشیدن همه ابعاد شخصیتی حضرت امام (س) نیازمند زمانی هستیم که با گذشت آن، آثار حرکت حضرت امام در نقاط مختلف دنیا بیشتر مشهود شود تا بتوانیم قضاوت درستی درباره تأثیرات ایشان داشته باشیم. رضا میرکریمی اضافه می کند: ما خودمان به عنوان کسانی که در دوره حضرت امام حضور داشتیم و ایشان را درک کردیم هنوز به خوبی با ابعاد شخصیتی آن بزرگ مرد آشنا نیستیم که البته تلاش‌های خوبی برای به تصویر کشیدن زندگی حضرت امام شده که از جمله آنها می‌توان به کار زیبای آقای مجتبی راعی (صنوبر) اشاره کرد. امام مردی آرام شجاع و بی تکلف بود؛ رضا میرکریمی، حضرت امام (س) را شخصیتی فرهنگی می داند که توانست ادبیات سیاسی دنیا را به نفع مستضعفین تغییر دهد و در دوره‌ای که ویروس ناامیدی و تسلیم در برابر زور، تمدن بشری را بیمار کرده بود ظهور مردی آرام، بی‌تکلف، شجاع و امیدوار مسیر تاریخ را عوض کرد. حضرت امام بدون هیچ تجربه حکومتداری تنها با خلوص، ایمان و ارتقا باور دینی مردم توانست نظامی را پایه‌ریزی کند که در سهمگین‌ترین مسائل تاریخی استوار نشان داد. شاید تاکنون برخی بوده اند که گمان داشته اند کلام ساده امام نشان از عدم تسلط ایشان بر دیپلماسی رایج در جهان بود و راز موفقیت ایشان در تحریک اعتقادات دینی هواداران فراوان خود خلاصه می‌شود و ... ولی آیندگان بی‌غرض، قضاوتی عادلانه درباره او و نهضت بی‌نظیری که در جهان بر پا کرد خواهند داشت.به اعتقاد سازنده فیلم «خیلی دور خیلی نزدیک»: در زمان جنگ که تهدیدی جدی برای کشور فراهم شد تنها عاملی که رمز موفقیت ما در آن برهه بود جریان فرهنگی مبتنی بر باورهای دینی بود که توسط امام (س) تزریق می‌شد. در دوره‌ای که حتی رسانه‌های ما قدرت همراهی لازم را با انقلاب نداشتند حضرت امام (س) به تنهایی به اندازه یک رسانه بزرگ فرهنگی بودند که تمامی جبهه‌ها را تغذیه می‌کردند.
راعی: تاریخ معاصر را بدون امام نمی توان نوشت؛ مجتبی راعی درباره امام خمینی می گوید: وقتی آدمی جزو تاریخ یک کشور می‌شود، هر کس با هر نوع تفکری که آن تاریخ را بنویسد، نمی‌تواند از کنار آن آدم رد شود.تاریخ معاصر ایران را هیچ کس بدون امام خمینی (س) نمی‌تواند بنویسد. از نظر راعی نسل او در اوج جوانی با ظهور این انسان مواجه شد و قطعاً در شخصیت همه آدمهای این نسل تأثیر گذاشت. راعی زمانی در مصاحبه ای در این باره گفته بود: یادم هست زمانی که امام از دنیا رفتند، همه قشرها و تیپ‌های مختلف اجتماعی برای تشییع ایشان حضور داشتند و طبیعی است که نسل امروز ما هم می‌خواهد درباره امام بیشتر بداند. به اعتقاد کارگردان «عصر روز دهم» می توان از امام خمینی (س) به عنوان یک قهرمان ملی نیز یاد کرد. راعی معتقد است: راز قدرت امام در زمان حیاتشان و پس از آن، جا داشتن در قلب‌های مردم بود. امام به سربلندی ایران فکر کرد و اگر از امام فقط یک شخصیتی مذهبی جدای از ملی بودن بسازیم، به ایشان جفا کرده‌ایم. از نظر کارگردان فیلم «تولد یک پروانه» اگر همچنین وقتی ایشان را متعلق به یک جناح خاص کردیم نیز، بر امام جفا کرده‌ایم، چون هیچ گروه یا جناحی نتوانسته امام را به نفع خودش مصادره کند.
خاطره ای از رسول صدر عاملی: رسول صدر عاملی که در زمان انقلاب به عنوان خبرنگار، حضور پررنگی در وقایع داشت زمانی در گفت و گویی خاطرات جالبی را از امام تعریف کرده است. صدرعاملی دریکی از خاطرات خود گفته است: «در زمان انقلاب،به عنوان یک خبرنگار ایرانی این افتخار نصیبم شده بود که گزارش کامل اما خلاصه همه اخبار رسانه ها را در مدتی حدود ده دقیقه به اطلاع امام برسانم. در صف هشتم نماز نشسته بودیم که ناگهان امام فریاد زد: یک نفر آن در را باز کند، شگفت زده شدیم ما که نزدیک در بودیم صدای در را نشنیده بودیم.یک دختر بچه سه ساله فرانسوی از همسایگان نوفل لوشاتو آمده بود و چون دستش به زنگ نرسیده بود در حال یخ زدن بود.
روح امام خمینی در سرتاسر «چ» جاری است
ابراهیم حاتمی کیا کارگردان فیلم «چ» در مورد بخشی از پایان این فیلم که مربوط به پیام امام و آزادسازی پاوه است چنین توضیح داده است: اساساً مبنای این فیلم بر اساس پایانش برای من آغاز می شود. به لحاظ دراماتیکی من عمد داشتم که بگویم همه قهرمانان فیلم تا لحظه آخر بار دراماتیک فیلم را جلو بردند. اما از لحاظ تاریخی حتما باید بگویم که این پیام امام اتفاق به شدت مهمی است، اما نام خمینی فقط در پایان فیلم نیست، نام خمینی در کل فیلم می آید اما اینجا جلوه می کند. اما نگاه امام خمینی (س) به سینما و نگرش ایشان به مقوله رادیو و تلویزیون نیز قابل توجه بود که پس از انقلاب و به دنبال تشکیل سینمایی انقلابی - اسلامی در مسیر اهداف و سیاستهای انقلاب قرار گرفت.
سخنرانی تاریخی حضرت امام خمینی (س) در بهشت زهرا (س) برای چه؟ سینمای ما مرکز فحشاست. ما با سینما مخالف نیستیم، ما با مرکز فحشا مخالفیم. ما با رادیو مخالف نیستیم، ما با فحشا مخالفیم. ما با تلویزیون مخالف نیستیم، ما با آن چیزی که در خدمت اجانب برای عقب نگه داشتن جوانان ما و از دست دادن نیروی انسانی ماست، با آن مخالف هستیم. ما کیْ مخالفت کردیم با تجدد؟ با مراتب تجدد؟ مظاهر تجدد وقتی که از اروپا پایش را در شرق گذاشت - خصوصاً در ایران - مرکز [عظیمی] که باید از آن استفاده تمدن بکنند ما را به توحش کشانده است. سینما یکی از مظاهر تمدن است که باید در خدمت این مردم، در خدمت تربیت این مردم باشد؛ و شما میدانید که جوانهای ما را اینها به تباهی کشیدهاند. و همین طور سایر این [مراکز]. ما با اینها در این جهات مخالف هستیم. اینها به همه معنا خیانت کردهاند به مملکت ما.(صحیفه امام؛ ج ۶ ،ص ۱۵)
امام خمینی در تاریخ ۳۰ تیرماه ۱۳۵۸ در دیدار با کارکنان رادیو دریا نکات مهمی را در خصوص سالم سازی فضای رادیو و تلویزیون بیان کردند:
«اگر نسل جوان فاسد نباشد آنها از آن خوف دارند و میترسند که یک وقت نسل جوان یک عصیانی بکند و آنها را به تباهی بکشد. از این جهت، به وسائل مختلفه کوشش میکنند که نسل جوان را به تباهی بکشند که از مسائل روز و از مسائل زندگی کنار باشند. وسائل متعدد، از قبیل مطبوعات که در خدمت آنها بود، رادیو و تلویزیون، سینما، تئاتر، تمام اینها که در خدمت آن رژیمهای غیرتوحیدی هست ... در سینما جوانهای ما وارد میشدند، اگر چنانچه چند روز وارد میشدند عادت می‌کردند و سینما با آن صورتهایی که همهاش انحرافی بود، رادیوها همه انحرافی؛ مطبوعات از قبیل روزنامهها؛ از قبیل مجلات؛ همه چیزهایی بودند که جوانهای ما را منحرف کنند.» (همان؛ ج ۹، ص ۱۹۹ - ۲۰۰)
اداره سینما به شکل سلیم و صحیح سینما یک دستگاه آموزشی است. باید دستگاهها را به طور مسالمت، به طور صحیح، به طور سلیم اداره کرد.» (همان؛ ج ۶، ص ۴۱۲) حاکم بودن شکل و فرم اسلامی در سینما انشاءالله مبارزه با فساد می کنیم. ... مطبوعات را اصلاح می کنیم. رادیو را اصلاح می کنیم ... سینما را اصلاح می کنیم. تمام اینها به فرم اسلام باید باشد.» (همان، ص۲۷۴) نظارت و گزینش در سینما همین طور فیلمهای بالاتر [فیلمهایی که مخاطبان بزرگسال را شامل می شود] باید خیلی توجه به آن شود که رسیدگی بکنید، نظارت بکنید. نگذارید دست اشخاصی که متعهد نیستند. اگر پیدا شدند اشخاص، باید به آنها حالی کنید. اگر نمی شود، تصفیه کنید و این یک امر ضروری و لازم است. (همان؛ ج ۱۱،ص ۱۹۷) شما باید به تمام معنا در آن توجه داشته باشید که یک وقتی یک فردی نباشد، یک وقت یک فیلمی نباشد، یک وقت فیلمی را به صورتی که خیلی خوب است مثلاً داده بشود و بعد وضع را دگرگون بکند، می توانند با یک فیلمی، یک وضعی را برگردانند، می توانند با یک قولی یک مصیبتی ایجاد کنند. بنابراین آن چیزی که بر شما هست یکی افراد است که افراد باید شناسایی بشود، سوابقشان معلوم بشود. (همان؛ ج ۱۶،ص ۱۲۱)
لزوم کار کارشناسی در سینما و توجه به مصالح نظام و اسلام
الآن فرصت به دست شما داده شده است که شما می توانید خدمت بکنید؛ یک وقت می بینید که یک نفر آدم نفوذ کرده در آنجا و در یک جای حساس، آن وقت می آید یک کاری می کند، یک عملی انجام می دهد یا یک فیلمی که آنها مطلع هستند، کارشناس می خواهد این فیلمها، این فیلمها ممکن است یک نتایجی بدهند که نتایج را اشخاص عادی نتوانند درست بفهمند. کارشناسها در آن فکر کنند، تأمل کنند تا اینکه یک فیلم صحیحی باشد که مناسب با جمهوری اسلامی و با مصالح اسلام، با مصالح کشور خودتان باشد.» (همان، ص۱۲۰)
توجه و نظارت جدی بر فیلم های خارجی من غالباً فیلمهایی که خود ایرانی ها درست می کنند به نظرم بهتر از دیگران است. مثلاً فیلم گاو آموزنده بود. اما حالا این فیلمها باید حتماً از آمریکا یا از اروپا بیاید با یک بی بند و باری تا روشنفکران غربزده شاد شوند. فیلمهایی که از خارج به ایران می آید اکثراً استعماری است لذا فیلمهای خارجی استعماری را حذف کنید. مگر صددرصد صحیح باشد. (همان؛ ج۱۲، ص۱۹۱ - ۱۹۲)
همین طور باید فیلمهایی که در رادیو هست، در تلویزیون هست، فیلمهایی آموزنده باشد، فیلمهایی باشد ولو از خود ایران درست کنند، آموزنده باشد، یا فیلمهایی که از خارج میآید درست تفتیش بشود که هیچی نباشد. آنها با شیطنت ممکن است به اینجا فیلمهایی را بفرستند که بخواهند فاسد کنند جوانهای ما را. اینها باید همهشان اداره بشود، درست بشود، اسلامی بشود، روی مقصد کشور باشد، روی مصالح کشور باشد. در خدمت خود کشور باشد،نه در خدمت دیگران. (همان، ص ۳۲۶)
ارجحیت و اولویت در ساخت فیلمهای ایرانی و لزوم استقلال در ساخت آنها
«عمده این است که ما ذهن این جوانها و حتی پیرها و روشنفکرنماها را آماده کنیم که ما خودمان آدم هستیم و این طور نیست که در همه چیز دستمان را پیش دیگران دراز کنیم و حتی اخلاق و زبانمان را از آنها یاد بگیریم. ... لذا ساختن تئاتری که مطابق با اخلاق انسانی - اسلامی باشد زحمت دارد. سینما هم اگر بخواهد چنین باشد نیازمند صرف مدتها وقت است.» (همان؛ ج ۱۸،ص ۲۱۶ – ۲۱۷)
* داریوش مهرجویی، فیلم‌ساز و نویسنده ایرانی و یکی از چهره‌های اصلی موج نوی سینمای ایران بود. مهرجویی علاوه بر فعالیت در سینما، به نوشتن رمان و ترجمه نیز می‌پرداخت. او که فارغ‌التحصیل رشته فلسفه از دانشگاه (UCLA) آمریکا بود با هم‌کاری غلامحسین ساعدی فیلمنامه گاو را نوشت و این فیلم را در سال ۱۳۴۸ ساخت که نگاه‌ها را متوجه سینمای ایران کرد و موج نوی سینمای ایران را شکل داد. پس از انقلاب، مدتی از ایران به فرانسه مهاجرت کرد، اما چند سال بعد به کشور بازگشت و به فیلم‌سازی پرداخت و عضو پیوستهٔ فرهنگستان هنر شد. از دیگر فیلمهای مهم او می‌توان به اجاره‌نشین‌ها (۱۳۶۵)، هامون (۱۳۶۸)، سارا (۱۳۷۱)، پری (۱۳۷۳)، لیلا (۱۳۷۵)، درخت گلابی (۱۳۷۶)، مهمان مامان (۱۳۸۲) و سنتوری (۱۳۸۵) اشاره کرد. براساس نتایج یک نظرسنجی در سال ۱۳۸۳، مهرجویی با آفریدن هفت شخصیت، بیشترین شخصیت سینمایی ماندگار را در سینمای ایران خلق کرده‌است. همچنین، شخصیت هامون در فیلمی به همین نام از مهرجویی، با بازی درخشان خسرو شکیبایی ماندگارترین شخصیت در تاریخ سینمای ایران دانسته شده‌است. مهرجویی بارها جزء برترین فیلمسازان تاریخ سینمای ایران انتخاب شده، از جمله در نخستین رأی‌گیری مجله فیلم در سال ۱۳۶۷ در رأی‌گیری سال ۱۳۷۸ مجله دنیای تصویر و در نظرسنجی سال ۱۳۸۱ مجله نقد سینما. او در رأی‌گیری ۱۳۹۸ مجله فیلم به عنوان بهترین کارگردان تاریخ سینمای ایران انتخاب شد. او همچنین جوایز متعدد بین‌المللی دریافت کرده‌است. سرانجام داریوش مهرجویی و همسرش وحیده محمدی‌فر، در تاریخ ۲۲ مهر ۱۴۰۲ در ویلایشان در شهر کرج به قتل رسیدند. تصاویر زیر که عکاس آن کاوه کاظمی است مربوط به پشت صحنه فیلم درخت گلابی در سال ۱۳۷۶ است.
.
انتهای پیام /*