پرتال امام خمینی(س): فرمان تاریخی امام خمینی در26 خرداد 1358 مبنی بر تشکیل جهاد سازندگی جهت رفع محرومیتها و تلاش برای آبادانی کشور نشان از اهمیت موضوع سازندگی و حرکتی جهادی به منظور فراهم ساختن نهضتی همه جانبه برای مبارزه با فقر، اقدام به محرومیت زدایی، توسعه و عمران روستاها و حرکت در جهت استقلال و خودکفایی اقتصادی به خصوص استقلال کشاورزی دارد.
بنیانگذار جمهوری اسلامی فقط چند ماه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و قبل از تشکیل بسیاری از نهادهای انقلابی فرمان تشکیل جهاد سازندگی را می دهد. فرمان جهادی برای سازندگی در مناطقی که روستاییان و مناطق محروم را وارد عرصه تولید و همراهی در نیل به خودکفایی کشاورزی می کرد. جهاد سازندگی از همان اوایل تاسیس بیشترین اهمیت در عمران و سازندگی را به کشاورزی می داد. لوگوی جهاد سازندگی متشکل از یک داس و یک شاخه گندم بود.
«ما باید بگوییم یک جهاد سازندگی،موسوم کنیم این جهاد را به جهاد سازندگی، که همه قشرهای ملت، زن و مرد، پیر و جوان، دانشگاهی و دانشجو، مهندسین و متخصصین، شهری و دهاتی، همه با هم باید تشریک مساعی کنند و این را که خراب شده است، بسازند.» (صحیفه امام،ج8،ص179و180)
امام منتقد و مخالف سیاست های کشاورزی شاه:
یکی از نقدها و افشاگری های امام نسبت به رژیم پهلوی سیاست های منجر به وابستگی اقتصادی به خصوص در بخش کشاورزی بود. امام بارها در سخنان و گفتگوی های خود از نابودی کشاورزی به دست رژیم شاهنشاهی سخن به میان آورده از جمله در مصاحبه ای که در تاریخ 4 اردیبشت 1357، با لوسین ژرژ، خبرنگار روزنامه فرانسوى لوموند دارند، می گویند:« ما خواستار یک صنعت ملى و مستقل هستیم که در اقتصاد مملکت ادغام شده و همراه با کشاورزى در خدمت مردم قرار گیرد، نه یک صنعت وابسته به خارج بر اساس مونتاژ؛ نظیر صنعتى که فعلًا در ایران مستقر ساخته اند. سیاست شاه از لحاظ صنعتى و کشاورزى، مملکت ما را به نفع قدرتهاى استعمارى به صورت یک جامعه مصرفى درآورده است. (صحیفه امام، ج3، ص: 370)
امام خمینی با پیش بینی خسارتهای زیانباری که به کشاورزی ایران وارد می شد، به جد منتقد و مخالف انقلاب سفید شاه و اصلاحات ارضی بود و آن چه اتفاق افتاد صائب بودن نظر ایشان را ثابت کرد تا آن جا که در مصاحبه مورخه 24آبان 1357با خبرنگار روزنامه آلمانى دنیاى سوم در باره آن می گویند: اصلاحات ارضى شاه جز برنامه اى براى از بین بردن کشاورزى ایران و تحمیل اقتصاد تک محصولى بر جامعه ما چیزى نبود. به طورى که امروز اکثر نیازهاى غذایى ما از خارج وارد مى شود. با برهم خوردن وضع کشاورزى دهقانان، دهات و زمینها را رها کرده و به شهرها هجوم آورده اند. سیاست غلط شاه هم در مورد صنایع مونتاژ، نه تنها مشکلى را حل نکرد و زندگى روستاییان مهاجر را، حتى در حد قابل تحمل تأمین ننمود، بلکه کشور را هر چه بیشتر وابسته به اجانب کرد که اثرات سوء اقتصادى آن غیر قابل محاسبه است. (صحیفه امام، ج4، ص: 506)
تاکید بر تولید محصولات کشاورزی
امام در ضمن تاکیدات عام بر استقلال اقتصادی از طریق گسترش تولید به ویژه تولیدات صنعتی با بهره گیری از آموزه های اسلامی،تاکید خاصی بر تولید محصولات کشاورزی،و بهبود وضعیت کشاورزان و تولید کنندگان بخش کشاورزی داشتند،به طوری که در یکی از بیانات خود می فرمایند:
«چقدر برای یک مملکتی عیب است و سرشکستگی که دستش را دراز کند طرف امریکا که گندم بده،کشکول گداییش را باز کند پیش دشمنش و از او بخواهد که رزقش را بدهد.چقدر برای ما سرشکستگی دارد. تا این ملت بنایش را بر این نگذارد که کشاورزیش را تقویت کند و بسازد به آنکه خودش به دست می آورد،ما نمی توانیم استقلال پیدا کنیم. (صحیفه امام،ج11،ص222)
و در جای دیگر در همین باره می فرمایند:
«مهم این است که ما بفهمیم که دیگران به ما چیزی نمی دهند؛ما خودمان باید تهیه کنیم. اگر این کشاورزها این معنا را حالیشان بشود،باورشان بشود که خارج به ما چیزی نمی دهند خود کشاورزها کار را انجام می دهند.»( صحیفه امام،ج14،ص116)
امام خودکفایی و استقلال اقتصادی را که توام با رشد بی رویه یک بخش اقتصادی وانزوای سایر بخشهای اقتصادی – به ویژه بخش کشاورزی- توام با مصرف گرایی شدید باشد به عنوان یک فرایند رشد پایدار نمی پذیرد و در بیانات و اندیشه های اقتصادی خود به طور مکرر استقلال اقتصادی را مستلزم رشد موزون و توجه جدی به بخش کشاورزی معرفی می کنند. و این رویکرد در بسیاری از اندیشه های نظریه پردازان توسعه قابل ملاحظه است و تاکیدات آنها بر اصلاحات ارضی،بهبود وضع معیشتی روستاییان، تاکیدی است بر این مدعا و امام دراین زمینه تا آنجا پیش می روند که استقلال اقتصادی بدون استقلال و خودکفایی در بخش کشاورزی را ناقص می پندازند.
تاکید بر خودباوری کشاورزان
قبل از اینکه سیاستگزاریهای کلان در عرصه کشاورزی تدوین شود و برنامه ها و آیین نامه های لازم برای رسیدن به خودکفایی آماده شود، باید در کشاورزان، این باور را پدید آورد که می توان کشور و اقتصاد را از وابستگی به قدرتهای بزرگ رهانید و نیز آنان می توانند بستر ساز استقلال و خوداتکایی باشند . چراکه پیشینه کشت و کار در کشور، در طی سالیان پیش از اصلاحات ارضی نشان می دهد که به جز ایام خشکسالی های دراز و درگیریهای داخلی یا تجاوزگری خارجی، نیازی به وارد کردن گندم و دیگر ارقام غذایی نبوده است . امام به خوبی موانع دستیابی به تولید در حد خودکفایی و همچنین صدور به خارج کشور را شناخته بود، سعی داشت تا کشاورزان را امیدوار به ایجاد تحول در روند تولید نماید.
امام خمینی در پیام رادیو تلویزیونى به مناسبت 11 اردیبهشت 1358 خطاب به کشاورزان و کارگران می گوید:
شما برادران ما هستید، شما عزیزان ما هستید، شما باید این مملکت را اداره بکنید، شما هستید که مى توانید این بار را به منزل برسانید، شما هستید که در کارخانه ها مى توانید چرخ کارخانه ها را به جنبش درآورید و به راه بیندازید و مملکت را نجات بدهید. شما دهقانان هستید که مى توانید چرخ کشاورزى را به راه بیندازید و فعالیت شماست که کشاورزى را به طور صحیح مى تواند عملى کند. شما مى دانید که کشاورزى ما را به زمین زده اند، از بین بردند، حالا بر شماست که بعد از اینکه مملکت مال خود شما شده است و دست اجانب کوتاه شده است، به کشاورزى خودتان ادامه بدهید و مهلت بدهید که دولت به شما کمک بکند و مى کند کمک، آن قدرى که مى تواند کمک مى کند. (صحیفه امام، ج7، ص: 175)
و باور امام به توانایی در خود کفایی یک باور درونی بود باوری که می خواست آن را به قاطبه مردم منتقل کند. ایشان در مصاحبه با آقاى «کرککروفت»،استاد دانشگاه «روتکرز» امریکا می گویند: اگر کشاورزى صحیح در ایران به وجود آید ما در آینده یکى از صادرکنندگان مواد غذایى خواهیم بود. ما قبل از اصلاحات ارضى ساخته امریکا که ایران را دربست در اختیار امریکا قرار داد، یکى از صادرکنندگان مواد غذایى بودیم. ایران یکى از کشورهاى نادرى است که اگر اصول صحیح کشاورزى در آن پیاده شود، یکى دو استان آن اکثر مواد غذایى ایران را تأمین خواهد کرد و ما بقى را مى توانیم صادر کنیم. (صحیفه امام، ج5، ص: 296)
توصیه امام به مجلس در مورد کشاورزان
در کنار دولت و خدمات گوناگون آن به کشاورزان در روند احیای کشاورزی ایران، می توان مجلس شورای اسلامی را نگریست - که از رهگذر پژوهشها و بررسی ها و دیدارهایی که نمایندگان هر منطقه با روستائیان و کشت کاران دارند - سعی در قانونگذاری متناسب با ضرورتهای راهبردی احیای کشاورزی و کشاورزان کشور دارد . از آنچه گفته شد، به روشنی جایگاه و نقش تعیین کننده مصوبات مجلس را در بهینه سازی امور کشاورزان درمی یابیم . شکی نیست که پاره ای از قوانین و مقررات پیشین، مانع دستیابی آنان به حقوق و حرمتشان بود . قانونگذاری نوین براساس شناخت مقتضیات حاضر، می تواند دولت و کارگزاران آن را در استانها یاری دهد، تا از عهده مسئولیتهایی که در جهت خوداتکایی دارد، برآید .امام در پیام به نمایندگان مجلس به مناسبت گشایش دومین دوره مجلس و تعیین اولویت ها خطاب به نمایندگان مجلس می گویند:
حل مسایل کشاورزی که از مهمات امور کشور است [که] به عهده دولت با پشتیبانی مجلس است و [باید] در تمام این امور، آنچه لازم است بدون مسامحه عمل شود(صحیفه امام، ج17، ص: 34)
فعالیتهای نمایندگان محترم در جانب هرچه بهتر کردن کشور [از جمله مساله کشاورزی و خودکفایی آن] و رفاه حال محرومین [در تطبیق] با موازین اسلامی [باید] باشد .
امام خمینی، در عین حال که احیای کشاورزی و نیز دست یافتن کشاورزان به جایگاه مناسبشان را خواستار است، ولی این همه را در هماهنگی مصوبات مجلس از جمله مسایل کشاورزی با دین می خواهد. از آنجا که دین هرگز با منافع و مصالح فرودستان و زحمتکشان جامعه، سر ناسازگاری نداشته و از زمین خواران و استثمارگران جانب داری نکرده است، می توان دغدغه امام را در این رابطه درک کرد . او در حقیقت می خواست که قانون هایی که از مجلس می گذرد، در پیوند با اعتقاد و تقوا پیشگی قرار گیرد و در پرتو احکام دینی، حقوق کشاورزان تامین و تضمین شود.
روایت عباسعلی زالی وزیر کشاورزی دوران حیات امام از نگاه امام به کشاورزی :
علاقه مندی امام به کشاورزی و اهمیت آن کاملا روشن بود، به طوری که حتی در سال 57 و قبل از ورود ایشان به کشور و قبل پیروزی انقلاب نمود پیدا کرده بود. وقتی ایشان پاریس بودند پیامی فرستادند و از کشاورزان خواستند برای سال جاری محصول بهتری بکارند و دنبال این باشند که فعالیت‌هایشان را گسترش دهند.
کشاورزی نه تنها از لحاظ تامین امنیت غذایی بلکه برای نگه داشتن سرزمینمان به صورت سبز و آباد و شکرگزاری از نعمات خدادادی و نیز فراهم نمودن بستر مناسب برای توسعه سایر بخش‌ها حائز اهمیت بسیاری است. ما در بیانات امام در چندین مورد داریم که کشاورزی را از اهم امور می دانستند و همیشه تاکید می کردند که همه مسوولین به این مساله توجه کنند. چنانکه معتقد بودند اگر می‌خواهیم استقلال سیاسی اجتماعی و فرهنگی داشته باشیم ریشه‌اش استقلال اقتصادی است که پایه استقلال اقتصادی همین خودکفایی درکشاورزی است
پس از پیروزی انقلاب اگر چه به علّت توجه بسیار خاص حضرت امام (س) و بسیاری از مسئولین نسبت به مسائل کشاورزی و به ویژه عنایت خاص نسبت به رفع محرومیت از روستاها و به تبع آن تشکیل جهاد سازندگی و نیز شکل گرفتن مراکز خدمات کشاورزی در بسیاری از مناطق روستائی زمینه بستری برای پرداختن به کشاورزی فراهم گردید ولی با شروع و ادامه جنگ تحمیلی و بروز مشکلات و تنگناهای جدید در بخش کشاورزی و زیر آتش جنگ بودن بسیاری از مناطق حاصلخیز کشور و همزمان با آن علاقمندی و حضور بسیار گسترده روستائیان و عشایر و کشاورزان و حضور گسترده وزارت جهاد سازندگی در جبهه‌ها و البته تلاش همزمان در فعالیتهای کشاورزی نتوانستیم نسبت به مسائل کشاورزی توجه جامع داشته باشیم ولی علیرغم همه مشکلات کشاورزی توانست از رشد قابل قبولی حتی در دوران جنگ تحمیلی برخوردار گردد. (زالی – مصاحبه با سایت جماران)
روایت عیسی کلانتری از جایگاه کشاورزی از منظر امام:
حضرت امام با توجه به اینکه همیشه حامی ستمدیدگان و مظلومان بودند و مسائل کشور را با این دیدگاه دنبال می‌کردند تاکید داشتند این مظلومیت‌ها و ستم‌هایی که در دوران گذشته بر مردم به خصوص روستاییان و کشاورزان وارد شده بود بعد از برقراری حاکمیت اسلامی جبران شود. کشاورزان چه در دوره ارباب رعیتی و چه بعد از اصلاحات ارضی و با توسعه نسبی شهرها روستاها فراموش شده بودند. یک بار حاج احمدآقا من را خدمت امام معرفی کردند و فرمودند ایشان وزیر جدید کشاورزی هستند. آنجا ضمن احوال‌پرسی به بنده گفتند: این کشاورزان و روستاییان در طول تاریخ تحت ظلم قرار گرفتند؛ شما کاری بکنید که وضعیت زندگی این‌ها بهبود پیدا کند. یعنی ایشان اشاره نکردند که مثلا خودکفا شوید. ایشان گفتند کاری کنید که وضعیت زندگی کشاورزان بهبود پیدا کند. داخل همین یک جمله هزار کتاب اقتصادی اجتماعی و اجرایی نهفته است. من از همان لحظه فهمیدم که برای حضرت امام در وهله اول کشاورزان مهمتر از کشاورزی است. یعنی به فرض اگر ما سیاست‌هایی را دنبال می‌کردیم که کشاورزان ثمره کمتری می‌دیدند و کشور ثمره بیشتری می‌دید، اشتباه بود. نظر امام در مرحله اول بهبود وضعیت کشاورزان بود. امام به مسائل به صورت کلان می‌نگریستند. وقتی ایشان به بهبود وضعیت زندگی روستاییان تاکید داشتند به این نکته توجه می‌کردند که روستاییان به خاطر وضعیت نامساعد زندگی روستا را به قصد شهر ترک نکنند و در شهرها، حاشیه‌نشینی و مسائل اجتماعی از این قبیل را پدید نیاورند. وقتی ایشان می‌گفتند به کشاورزی برسید یعنی با تولیدات وضعیت زندگی روستایی بهتر می‌شود، در منطقه خودش می‌ماند. به نظر من در وهله اول علاوه بر اینکه دیدگاه‌های ایشان از نظر استراتژیکی و اجتماعی درست بود دنیایی از اقتصاد هم در آن نهفته بود. امام به فکر بهبود اقتصاد کشاورزی، اقتصاد روستایی و افزایش تولید داخلی در این عرصه بود.
در دوران حیات خود امام، علیرغم اینکه وضعیت جنگی بود و قسمت اعظم سرمایه و امکانات کشور صرف جنگ تحمیلی می‌شد با این وجود به نظر من رسیدگی به توسعه کشاورزی در اولویت‌های سیاست دولت امام بود. آن زمان با توجه به تشخیص اهمیت مسئله آب، شورای عالی آب تشکیل می‌شد که 24 سال است دیگر تشکیل نمی‌شود. پوشش انهار، بازسازی قنوات، زیربنای طرح‌های توسعه‌ای از قبیل توسعه نیشکر از زمان امام شروع شده بود. امام نظرشان این بود که ما در محصولات اساسی حداکثر تولید را داشته باشیم. البته به نظر من، نظر ایشان این بود که در چارچوب اقتصادی باید روی تولید سرمایه‌گذاری کنیم. فکر نمی‌کنم ایشان نظرشان این بوده باشد که به هر قیمت یک کالای اقتصادی را درست بکنیم و نظر ایشان در چارچوب اقتصادی بود و تاکید داشتند اولویت با کشاورزی است.( کلانتری- مصاحبه با سایت جماران)
منبع: جماران
.
انتهای پیام /*