آیت الله مرتضی حائری یزدی فرزند حاج شیخ عبدالکریم حائری ـ مؤسس حوزه ی علمیه قم ـ به سال ۱۳۳۴ق / ۱۲۹۵ ش در سلطان آباد (اراک فعلی ) دیده به جهان گشود. با هجرت آیت الله حاج شیخ عبدالکریم در سال ۱۳۰۱ ش به قم، همراه پدر به این شهر عزیمت کرد. در آن شهر مقدمات علوم دینی را نزد آیت الله سید محمدرضا گلپایگانی آغاز کرد و فقه و اصول را در نزد پدرش و آیات: محقق داماد، گلپایگانی و امام خمینی پی گرفت (دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، ۲ / ۴۵۷). سپس وی به مدت پانزده سال متمادی در نزد آیات: حجت تبریزی و محمدتقی خوانساری خارج فقه و اصول فراگرفت (دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، ۲ / ۴۵۷). او پس از طی این دوره خود از مدرسین برجسته ی حوزه ی علمیه قم شد و تا آخر عمر به این امر اشتغال داشت .

آیت الله حاج شیخ مرتضی حائری یزدی با امام خمینی رابطه ای دیرینه داشت؛ آنان به جز همکاری در هیئت مصلحین حوزه هر روز هنگام غروب آفتاب در مقبره ی شیخ فضل الله نوری در حرم حضرت معصومه (س ) با یکدیگر ملاقات و گفتگو می کردند. (دوانی، ۳۱۳). ازدواج دخترش با آیت الله سید مصطفی فرزند امام در سال ۱۳۳۵ ش بر این پیوند و ارتباط صحه گذاشت (دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، ۲ / ۱۲۲). با اعلام لایحه ی انجمن های ایالتی و ولایتی، منزل آیت الله حائری محل اجتماع علما برای اعتراض به این اقدام شد که توسط امام خمینی دعوت شده بودند (باقری، ۶ / ۴۵). همراهی با نهضت امام خمینی در ماجرای دوم فروردین (کشتار فیضیه ) ادامه یافت و آیت الله حائری همراه امام و آیات حاج شیخ عبدالنبی لنگرودی، گلپایگانی، محقق داماد، شریعتمداری، مرعشی نجفی، میرزاهاشم آملی و علامه طباطبایی اعلامیه ای علیه شاه صادر کردند (همان، ۶ / ۱۹۹). او پس از سخنرانی ۱۴ خرداد ۱۳۴۲ رهبر فقید انقلاب به نزد وی رفت و از وی تجلیل کرد. با دستگیری رهبر کبیر انقلاب در ۱۵ خرداد، در اعتراض به این اقدام به حضرت عبدالعظیم (ع ) مهاجرت کرد و در آنجا برای جلوگیری از محاکمه ی امام، استناد به مصونیت مراجع در قانون اساسی مشروطه را به علمای مهاجر پیشنهاد نمود (باقری، ۸ / ۱۱۲). پس از تبعید امام فعالیت حائری متوقف نشد و او در مراحل مختلف پشتوانه ای برای نیروهای انقلابی بود؛ به طوری که در برگزاری مراسم بزرگداشت برای آیت الله سعیدی خراسانی در روز جمعه، ۲۲ خرداد ۱۳۴۹ شخصاً به پهن کردن فرش در مدرسه فیضیه اقدام کرد (روحانی، ۲ / ۸۴۵). همچنین در سال ۱۳۵۳ در جریان شهادت آیت الله غفاری روحانیون انقلابی با حمایت وی حوزه را تعطیل کردند (آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۰۴۵ / ۶). با شهادت آیت الله سید مصطفی خمینی در اول آبان ۱۳۵۶ آیت الله حائری در سوگ فقدان دامادش پیام تسلیتی به رهبر کبیر انقلاب ارسال نمود. همچنین با چاپ مقاله توهین آمیز روزنامه ی اطلاعات به ساحت امام خمینی به آن نویسندگان مقاله اعتراض کرد و بدین مناسبت در ۱۸ دی ۱۳۵۶ در مسجد اعظم قم سخنرانی نمود که پس از آن راهپیمایی اعتراض آمیزی علیه رژیم توسط طلاب انجام شد (روزشمار انقلاب اسلامی، ۲ / ۴۳۷) و پس از فاجعه ی ۱۹ دی قم همراه آیات: شریعتمداری، مرعشی نجفی و سید صادق روحانی در منزل آیت الله ابوالقاسم دانش آشتیانی برای ایجاد آرامش در شهر و جلوگیری از کشتار مردم تبادل نظر نمود (۲ / ۴۵۲). در پی پیروزی انقلاب اسلامی، آیت الله شیخ مرتضی حائری یزدی به عنوان نماینده ی مردم استان مرکزی در مجلس خبرگان رهبری برگزیده شد و در آن مجلس در گروه قوه ی مجریه عضویت داشت . ایشان پس از این مسئولیت تا هنگام فوت در روز 15 اسفند ۱۳۶۴ به جز تدریس سمتی نداشت . وی علاوه بر سالها تدریس در حوزه علمیه قم به تألیف و ترجمه نیز اشتغال داشت و آثاری در علوم دینی از خود به یادگار گذاشته که عبارتند از: رساله ای در حدیث رفع، رساله ای در مسئله ی تعاقب ایادی، کتاب ابتغاء الفضیله، دوره سه جلدی شرح بر عروة الوثقی، دوره اصول به نام مبانی الاحکام فی اصول الشرایع الاسلام و حاشیه بر کفایه و مکاسب.

پیکر مطهر آن مرحوم در حرم مطهر حضرت معصومه (س ) در شهر مقدس قم به خاک سپرده شده است. (منبع: دانشنامه انقلاب اسلامی و تاریخ ایران)

در پی رحلت این عالم بزرگوار، حضرت امام خمینی (س) پیام تسلیتی خطاب به ملت ایران صادر کردند:

بسم الله الرحمن الرحیم‏

إنا لله و إنا إلیه راجعون‏

رحلت اسف ‏انگیز حضرت آیت الله آقای حاج آقا مرتضی حائری - رحمة الله علیه - موجب کمال تأثر و تأسف گردید.

ایشان در علم و عمل بحق خلف بزرگوار مرحوم آیت الله عظمی، استاد معظم، حضرت آقای حاج شیخ عبد الکریم- رضوان الله تعالی علیه- بودند. «و کَفَی بِهِ شَرَفاً و سَعَادة». 1

اینجانب از اوایل تأسیس حوزه علمیه پر برکت قم، که به دست مبارک پدر بزرگوارشان تأسیس شد و موجب آن همه برکات شد، آشنایی با ایشان داشته؛ و پس از مدتی از نزدیک معاشر و دوست صمیمی بودیم؛ و در تمام مدت طولانی معاشرت جز خیر و سعی در انجام وظایف علمیه و دینیه از ایشان مشاهده ننمودم.

این بزرگوار علاوه بر مقام فقاهت و عدالت، از صفای باطن به طور شایسته برخوردار بودند؛ و از اوایل نهضت اسلامی ایران، از اشخاص پیشقدم در این نهضت مقدس بودند.

«جزاه [الله‏] عَنِ الإِسلام خیراً».

این جانب به ملت محترم ایران، بویژه به اهالی وفادار قم و حضرات علمای اعلام و مدرسین معظم حوزه علمیه قم، تسلیت عرض می کنم؛ و برای خاندان معظم ایشان و فامیل محترمشان، خصوصاً حضرت حجت الاسلام آقای حاج آقا مهدی حائری‏ - أعزّه الله - از خداوند تعالی طلب صبر جمیل و اجر جزیل می‏ نمایم.

امید است عنایات حضرت بقیة الله - روحی و ارواح العالمین لمقدمه الفداء - شامل حال همه آنان و همه ملت مسلمان باشد. و السلام علی عباد الله الصالحین.

تاریخ 15 اسفند 64 / 24 جمادی الثانیه 1406

روح الله الموسوی الخمینی‏

(1) شرافت و نیکبختی او را کفایت است.

(صحیفه امام؛ ج‏ 20، ص 10 - 11)

منابع

۱، آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، شماره ی بازیابی ۱۰۴۵

۲، باقری، علی، خاطرات ۱۵ خرداد، ج ۶، تهران، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۶

۳، ــــــــــ، خاطرات ۱۵ خرداد، ج ۸، تهران، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۸

۴، بصیرت منش، حمید، علما و رضاشاه، تهران، چاپ و نشر عروج، ۱۳۷۶

۵، خلخالی، صادق، خاطرات آیت الله خلخالی، تهران، نشر سایه، ۱۳۷۹

۶، دوانی، علی، زندگانی زعیم بزرگ عالم تشیع آیت الله بروجردی، تهران، نشر مطهر، ۱۳۷۲

۷، روزشمار انقلاب اسلامی، ج ۲، تهران، حوزه ی هنری سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۷

۸، روحانی، سیدحمید، نهضت امام خمینی (ره )، ج ۲، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۷۶

۹، فیاضی، عمادالدین، حاج شیخ عبدالکریم حائری (مؤسس حوزه علمیه قم )، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۷۸

۱۰، یاران امام به روایت اسناد ساواک، زبان گویای اسلام، ج ۹، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، ۱۳۷۸

 

. انتهای پیام /*