حدود ربع قرن از دوران حیات امام خمینی(س) و رهبری ایشان می گذرد. "جمهوری اسلامی" به عنوان مدل حکومتی برآمده از فقاهت و اندیشه سیاسی ایشان همواره محل بحث نحله های سیاسی و فکری گوناگون در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی بوده است.

به گزارش پرتال امام خمینی(س)، در جهت تبیین اندیشه سیاسی امام(س) در این الگوی حکومتی، جماران گفت و گویی با "احمد حکیمی پور" دبیرکل حزب اراده ملت، نماینده سابق مجلس شورای اسلامی و عضو شورای شهر تهران داشته است، که این گفتگو به شرح زیر است:

* با پیروزی انقلاب اسلامی، گزینه "جمهوری اسلامی" به عنوان نظام جایگزین در ایران از سوی امام خمینی(س) معرفی شد. این مهم در حالی بود که گزینه های دیگری مثل حکومت اسلامی و ... از سوی مبارزان در آستانه انقلاب مطرح بود، دلایل و فلسفه سیاسی امام که برآمده از فقه سیاسی ایشان بود؛ چرا جمهوری اسلامی را معرفی کرد؟

- اندیشه سیاسی امام خمینی(س) را اگر مورد بررسی قرار دهیم درمی یابیم که اساسا دنبال این است که احکام اسلامی را که احکامی اجتماعی هستند، اجرا کند و برای اجرای این احکام احتیاج به ساختار حکومت داریم. بدون تشکیل حکومت اساسا برخی از احکام اجتماعی اسلام اصلا قابل اجرا نیستند. این امر را حضرت امام(س) در مبحث ولایت فقیه خود کاملا شرح داده اند. از نظر ایشان حکومت اسلامی، حکومت قانون است پس باید قانون داشته باشد. در بین نظام های موجود جهان که در واقع محصول تجارب بشری هستند؛ نظام جمهوری نزدیکترین شکل حکومت به دیدگاه اندیشه سیاسی امام(س) است؛ چرا که ساختار جمهوریت بر اساس رای مردم بوده و گردش قدرت با رای و خواست مردم است. امام(س) جمهوریت را کاملا باور داشتند و معتقد بودند چون جامعه ما یک جامعه با اکثریت مسلمان است و مردم دین اسلام را به عنوان راهنمای عمل خود پذیرفته اند، طبیعتا قوانینی که در این نظام شکل می گیرد بایستی اسلامی باشد. لذا به طور طبیعی شکل نظام جمهوری می شود، ولی محتوا و مناسبات درونی سیستم و قوانین آن بر گرفته از دین اسلام است. این کاملا برخاسته از سیره عملی و اندیشه سیاسی حضرت امام(س) بود. 

* حضرت امام(س) در بحث "جمهوریت" نظام و تثبیت مساله جمهوریت و همینطور ملاک قرار گرفتن رای ملت در انتخاب همه ارکان چگونه عمل کردند؟ در واقع امام(س) چگونه تعهد خود را به جمهوریت نظام نشان دادند؟

- امام(س) به این موضوع خصوصا در دوران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی همیشه تاکید داشتند. امام وقتی که انقلاب پیروز شد مدتی به قم رفتند و همه امور را به مردم سپردند و از مردم خواستند تا با انتخاب از میان خود امورات را پیگیری کنند و خود هیچگونه دخالتی در مسایل نداشتند  و قویا باور داشتند که خود مردم هستند که انقلاب کردند و همین مردم هستند که انقلاب را حفظ خواهند کرد. به همین خاطر برای نقش مردم فوق العاده اهمیت قائل بودند. ایشان بسیار بر وحدت تاکید داشتند. از دیدگاه ایشان تشخیص مردم بهترین تشیخص بود و مصلحت جامعه را هم در تشخیص مردم می دانستند نه عده ای خاص. لذا این که برخی بخواهند خود را از مردم بالاتر تصور کنند و برای مردم خط و مشی مشخص کنند، به شدت مورد عتاب ایشان قرار می گرفت. یادم هست در یک موردی ایشان خبردار شده بودند که در انتخاباتی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم برای کل کشور لیست داده بودند که امام موضع خیلی تندی گرفتند. 

در اندیشه های امام(س) و در سیره عملی ایشان اعتقاد و باور داشتن به مردم و تشخیص آنان بسیار مهم بود. ایشان همیشه خود را در سطح مردم پایین می آوردند و هیچ موقع از موضع رهبری با مردم برخورد نمی کردند. ایشان واقعا این مهم را در عمل هم نشان می دادند و این که تشخیص مردم را درست می دانستند به گونه ای عمل می کردند که تشخیص مردم عملی شود. چرا که امام(س) عمیقا اعتقاد داشتند به "یدالله مع الجماعة" و تاکید بر رای اکثر مردم. به همین دلیل بود که ایشان همیشه رای و تشخیص مردم را در رأس امور و این انقلاب را برای خدمت به مردم می دانستند و معتقد بودند مردم خود انقلاب کرده اند و انقلاب تنها مدیون مردم است.

حضرت امام(س) همواره تاکید داشتند که مشروعیت نظام و سیستم همواره باید متکی بر رای مردم باشد و به هر دلیل و مناسبتی به همین رای مردم مراجعه می شود. از رفراندوم قانون اساسی بگیرید تا انتخابات های مختلفی که از قضا بیشترین انتخابات های ما هم در سال های نخست انقلاب اسلامی برگزار می شود.

امام(س) در اردیبهشت سال 58 که هنوز نه مجلس داشتیم و نه دولت و دولت موقت بود؛ دستور می دهند که شوراها شکل بگیرد و مردم خود زمام امور را در دست بگیرند.

[بسم اللَّه الرحمن الرحیم‏/
شورای انقلاب اسلامی‏/در جهت استقرار حکومت مردمی در ایران و حاکمیت مردم بر سرنوشت خویش، که از ضرورت های جمهوری اسلامی است، لازم می‏ دانم بی‏درنگ به تهیه آیین نامه اجرایی شوراها برای اداره امور محلی شهر و روستا در سراسر ایران اقدام، و پس از تصویب به دولت ابلاغ نمایید تا دولت بلافاصله به مرحله اجرا درآورد.روح اللَّه الموسوی الخمینی‏](صحیفه امام،ج7،ص167)

دستور امام(س) در تشکیل شوراها در شورای انقلاب را در نظر بگیرید. این عمل عمق باور یک رهبر به رای و خواست مردم و دادن امور به دست آنان است و این بعد از شخصیت امام متاسفانه بسیار مورد غفلت قرار گرفته است. امام(س) هیچ وقت خود را در برابر تشخیص مردم قرار ندادند.

* آیا از نظر امام(س) اسلامی بودن قیدی بر جمهوریت محسوب می شود یا صفتی بر آن ؟ در کنار اسلامیت، حضرت امام (س) تا چه میزان برای حق رای ملت حجت قائل بودند؟

- برداشت من این است که حضرت امام(س) عمیقا باور داشتند که یکی از ملاک های عملی مشروعیت، مقبولیت مردمی است و همواره مشروعیت دینی را مکمل مقبولیت مردمی در نظام جمهوری اسلامی دانسته و این 2 را دو روی یک سکه می دانستند. امام کاملا به این مساله باور داشتند که  تشخیص و رای مردم در نظامی که ساختار اسلامی دارد، عین مصلحت نظام است و این امری نبود که فرعی یا عارضی باشد. اگر بخواهم در این مورد مثالی بزنم، مثال آب است. شما اگر بخواهید اکسیژن و هیدروژن آب را از هم جدا کنید، با این جدا سازی ماهیت آب را از بین برده اید و اساسا دیگر آبی نخواهیم داشت.  اسلامیت و جمهوریت در نظام جمهوری اسلامی هم غیر قابل تفکیک است و بدون یکی از این دو ماهیتش از بین خواهد رفت. هر دو رکن اسلامیت و جمهوریت از نظر امام(س) دارای جایگاه والایی هستند. 

* با گذشت حدود چهار دهه از نظام جمهوری اسلامی، کارنامه نظام را در بحث جمهوریت و همینطور بحث اسلامیت آن چگونه ارزیابی می کنید؟ اعتبار و اصالتی که امام(س) برای رأی مردم قائل بودند تا چه حد محقق شده است؟ برای ارتقای این اصل با توجه به شرایط حال حاضر چه می شود کرد؟

- در پاسخ به این سوال و بررسی و تبیین وضعیت حال حاضر کشور ما باید واقع بین بود. اگر نسبت به گذشته بخواهیم بسنجیم ما جلو آمدیم و اصلا نمی شود گفت دستاورد نداشته ایم. همین که شکل نظام عوض شده و اساس نظام بر پایه انتخاب مردم قرارگرفته است و مردم در شکل گیری این ساختار نقش اساسی دارند دستاورد بسیار بزرگی است. در ضمن باید توجه داشته باشیم که انقلاب ما یک انقلاب با ماهیت فرهنگی بود نه اقتصادی. اصلا جوهره و اصل انقلاب ما هویت های استقلال طلبی بوده است. این احساس هویت که ما می توانیم روی پای خود بایستیم و ما امروز خودمان را باور داریم؛ از دستاوردهای انقلاب است.

کشور ما امروز خوشبختانه یک کشور مستقل است. ما باید وضعیت را از ابعاد مختلف بسنجیم. ابعاد اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، امنیت و آزادی و... جامعه را تک به تک باید مورد ارزیابی قرار دهیم و بنده به عنوان کسی که هویت خود را با انقلاب یافته ام و توفیق همراهی در همه عرصه های انقلاب را داشته ام احساس می کنم که حق مردم ما در جامعه بسیار بیش از اینهاست. یکی از بزرگترین مشکلات ما مشکل مدیریت ها در کشور است که پاسخگویی ندارند. یکی از مسایل مهمی که ما باید در بازگشت به انقلاب و آرمان های آن انجام دهیم، بحث پاسخگویی قدرت، عدالت و شایسته سالاری است. بایستی با باندهای قدرتی که شکل گرفته است برخورد قاطع صورت بگیرد. متاسفانه امروزه در کشور ما این توقع بیجا به وجود آمده است که کسی که به قدرت می رسد احساس می کند مالک است. اصلا مسئولیت با مالکیت اشتباه گرفته شده است. منابع کشور محدود است و از طرف دیگر هم منابع کشور مال هیچ شخص یا گروهی نیست و تنها متعلق به مردم است.مردم صاحبان اصلی کشور هستند و راه جلوگیری از این امر این است که نهادهای واسط و نهادهایی که مشارکت مردمی را جلب می کنند؛ مانند احزاب بایستی تقویت شوند و شکل بگیرند. اصولا چرا باید اینقدر با احزاب برخورد شود.

بحث مشارکت مردمی اساسا بایستی از مجاری نهادهای سیاسی که عالی ترین آن ها احزاب هستند تحقق پیدا کند. تا زمانی که باندهای قدرت ذی نفوذ در کشور ما نقش و قدرت دارند و پاسخگو هم نیستند، احساس یاس و ناامیدی در بین مردم وجود خواهد داشت. مردم ما به واسطه هزینه هایی که برای انقلاب اسلامی کرده اند، پای انقلاب ایستاده اند. اما اینگونه نیست که از وضعیت موجود راضی باشند. این همه اخبار مختلف از آمارهای فساد اقتصادی و تخلف های رانتی در کشور می آید، قطعا احساس اطمینان مردم را سلب خواهد کرد. اینها را چه کسی باید پاسخگو باشد؟

 ما نبایستی در اصول انقلابمان تعارف داشته باشیم. از همه مهمتر نباید نیروهای انقلاب را به جان هم انداخت و عده ای خود را متولی انقلاب جلوه دهند و بخواهند که دیگران را از قطار انقلاب پایین بیندازند. نظر امام(س) و انقلاب این بود که دایره انقلاب و انقلابیون بسیار وسیع است. اما متاسفانه امروز عده ای دارند بسیاری از افراد انقلابی را از دایره انقلاب بیرون می اندازند. اگر همینطور این جریان پیش برود  و افراد و احزاب را از دایره انقلاب خارج کنیم چه می ماند؟ وقتی مقام معظم رهبری تاکید می کنند که دو جناح فکری کشور، دو بال نظام هستند و نظام با وجود هر دو بال می تواند پرواز کند؛ من نمی دانم چه اصراری است که عده ای اینقدر دنبال این امر هستند که جریان اصلاح طلبی را حذف کنند. این نگاههای حذفی و نگاه های کاملا جناحی باعث می شود که با منتقدان برخوردهای بسیار تند صورت بگیرد و اینها مسایلی است که زیبنده نظام ما نیست. ما در مقایسه با وضع مطلوب عقبیم و در مقایسه با وضع گذشته جلو هستیم، اما راضی نیستیم. کار زمین مانده بسیار داریم و واقعا با همه مدل های فساد بایستی مبارزه بدون ملاحظه صورت بگیرد تا کارها به سامان شود. لذا من فکر می کنم بعد جمهوریت متاسفانه مظلوم واقع شده است و نهادهای انتخابی بایستی تقویت شوند که این مهم تنها از طریق احزاب و نهادهای سیاسی امکان پذیر است.

* پیشنهاد شما به عنوان یک فعال سیاسی و حزبی برای رفع مشکلات موجود کشور چیست؟

- پیشنهاد مشخص من برای نزدیکی بیشتر به آرمان های امام و انقلاب این است که بایستی سه قانون مهم احزاب، قانون انتخابات و قانون جرم سیاسی،  که در واقع یک پکیج هستند، تکلیفشان معلوم شود، آن هم هرسه با هم. اصلاح این سه قانون در کنار هم الزامی و ضروری است تا کسانی که دغدغه های غیرشخصی دارند و می خواهند دلسوزانه در مسایل ملی و مملکتی خدمت کرده و به شکوفایی کشور کمک کنند، بدانند باید و نبایدهایشان کجاست. نبایستی افراد دلسوز هزینه های بیهوده بدهند. وقتی این سه قانون مبهم است مشکلات برای افراد شایسته و دلسوز بسیار بیشتر است. در کشور ما در حال حاضر بایستی مسایلی که باعث تعمیق جمهوریت نظام می شود را احیا و رعایت کنیم. به عنوان مثال در انتخابات مجلس پیش رو مردم و کنشگران سیاسی انتظار دارند که متولیان امر امیدواری بیشتری در مورد انتخابات و اثر آن و دیده شدن رای مردم بدهند. این حرف جاودانه امام(س) که "میزان رای ملت است" و همچنین سخنان مقام معظم رهبری در انتخابات سال 92 که فرمودند: "رای مردم حق الناس است و حتی کسانی که اعتقاد به نظام جمهوری اسلامی ندارند بیایند و رای بدهند" را مسئولان باید جدی بگیرند.

تا زمانی که هستند کسانی که خود را بالاتر از قانون می دانند و پاسخگویی ندارند، مشکلات ما هم ادامه خواهد داشت. امروز دیگر نسل جدید این قرائت و دیالوگ ها را نمی پذیرد. بایستی اعتماد سازی کنیم و اعتماد سازی با صندوق رای ایجاد خواهد شد و لاغیر. با سخنرانی و توصیه محقق نمی شود. باید مردم مطمئن شوند که رایشان اثر می گذارد و این اثر یک اثر واقعی است.

. انتهای پیام /*