به گزارش پرتال امام خمینی، در آستانه سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی دکتر فرشاد مومنی عضو هیأت عملی دانشگاه علامه طباطبایی و تحلیل گر اقتصاد توسعه ایران در نشستی که با موضوع «طرح های دهه اول انقلاب» در موسسه دین و اقتصاد برگزار شد؛ به بررسی تجربه ها و دستاوردهای درس آموز و شگفتی آور دولت دفاع مقدس در مسیر برنامه ریزی توسعه ایران پرداخت.
یک اهتمام بی سابقه در تاریخ یکصدساله اخیر ایران به زیرساخت های فیزیکی توسعه ی روستایی صورت گرفته است به طوری که بر اساس گزارش های رسمی، در زمینه فیزیکی توسعه های روستایی مثل آبرسانی، برق رسانی، جاده کشی، مدرسه سازی، درمانگاه سازی و از این قبیل در ده ساله اول پس از پیروزی انقلاب، آنچه که از دوره ی پهلوی تحویل گرفته شده، 11.5 برابر شده است.
دکتر مومنی در این نشست به نحو توضیح می دهد که چگونه به نحو شگفت آوری در شرایطی که کشور در بطن جنگ با عمیق ترین سطح چالش بقا مواجه بوده است؛ اما بهترین، توسعه مدارانه ترین و صادقانه ترین رویکردهای برنامه ریزی توسعه در این دولت رخ می دهد و در بطن جنگ ستادی برای «طرح های دهه اول انقلاب» راه اندازی می شود.
دکتر مومنی در ابتدای نشست طرح های دهه اول انقلاب که با حضور مهندس سید مصطفی هاشمی طبا، وزیر صنایع دولت اول دفاع مقدس و نماینده ویژه نخست وزیر در موسسه دین و اقتصاد انجام گرفت با تبریک ایام دهه فجر انقلاب اسلامی گفت: تصمیم بر آن شد که در چنین مناسبتی موضوعی مرتبط را به بحث بگذاریم که خیری برای امروز و فردای کشورمان داشته باشد.
وی افزود: واقعیت این است که کشور ما شرایط بسیار خطیر و پیچیده ای را تجربه می کند و به نظر می رسد که اگر بتوانیم یک واکاوی عمیق و منصفانه راجع به مجموعه فراز و فرودهایی که طی نزدیک به چهار دهه پیش از پیروزی انقلاب اسلامی تجربه کرده ایم، داشته باشیم، می تواند دستاورد مفیدی برای ما داشته باشد و در این فراز و فرودها می توان شفاف تر فهمید که اگر واقعا بنابر اصلاح امور باشد، چه کارهایی باید انجام داد و چه کارهایی نباید انجام داد.
دکتر مومنی متذکر شد: تجربه ی ده ساله اول بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، از منظر مدیریت توسعه ملی و طرز اداره ی کشور و نحوه رو به رو شدن با چالش ها و بحران های کوچک و بزرگی که وجود داشت، می تواند برای شرایط خطیر کشورمان بسیار آموزنده باشد و به این مناسبت نگاهی به برخی از عدد و رقم ها انداختم و واقعا برای آن هایی که اهل فن و تحلیل هستند نکته هایی وجود دارد که بسیار آموختنی است و می تواند راهگشایی های جدی داشته باشد.
طنز تلخ ماجرا این است که از سال 1368 به بعد که از همه ی ابزارهای استاندارد برای کاهش مداخله ی دولت در اقتصاد بهره برده اند، چیزی که عملا مشاهده می شود این است که امروز سهم امور تصدی گری دولت چیزی نزدیک به دو ونیم برابر سهم حاکمیتی آن است یعنی دولت از 1368 به بعد مرتبا از مسئولیت های حاکمیتی خود درباره آموزش، بهداشت، زیرساخت ها و از این قبیل، کم گذاشته است و به امور تصدی گری خود افزوده است و واقعا این ها نیازمند رمزگشایی است و این رمز گشایی ها می تواند کمک حال فهم بسیاری از کانون های گرفتاری های امروزمان باشد.
وی با توجه به امکان درس آموز بودن این تجربه برای شرایط کنونی که همزمان با فصل بودجه است گفت: بودجه کل کشور از دو گروه عمده ی هزینه ها تشکیل می شود: هزینه های حاکمیتی دولت و هزینه های تصدی گری دولت.آن چیزهایی که به صورت کلیشه ای توسط بنیادگرایی بازار ترویج می شود که یکپارچه مداخله دولت در اقتصاد را محکوم می کند از منظر ملاحظات سطح توسعه، از بیخ و بن بی اعتبار است.در رفتارهای مالی دولت، اگر دولتی به امور حاکمیتی که در بودجه عمومی دولت منعکس است، اهمیت بدهد، واقعا علامت توسعه گرا بودن، دورنگر بودن دولت و مایه برانگیختن بخش خصوصی مولد برای حضور و مشارکت فعال در اقتصاد است.
به گزارش پرتال امام خمینی دکتر مومنی در ادامه با توجه به اهمیت شرایط اقتصادی در دوران جنگ ، توجه مخاطبان یه این نکته جلب کرد که به اعتبار تحولاتی که در چارچوب قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران پدید آمده بود و مسئولیت های جدیدی که قانون اساسی برعهده دولت گذاشته بود، آنچه که عملا مشاهده می شود این است که در تمام دوره ی سال های جنگ، سهم امور حاکمیتی در بودجه کل کشور از سهم امور تصدی گری کمتر بوده است و طنز تلخ ماجرا این است که از سال 1368 به بعد که از همه ی ابزارهای استاندارد برای کاهش مداخله ی دولت در اقتصاد بهره برده اند، چیزی که عملا مشاهده می شود این است که امروز سهم امور تصدی گری دولت چیزی نزدیک به دو ونیم برابر سهم حاکمیتی آن است یعنی دولت از 1368 به بعد مرتبا از مسئولیت های حاکمیتی خود درباره آموزش، بهداشت، زیرساخت ها و از این قبیل، کم گذاشته است و به امور تصدی گری خود افزوده است و واقعا این ها نیازمند رمزگشایی است و این رمز گشایی ها می تواند کمک حال فهم بسیاری از کانون های گرفتاری های امروزمان باشد.
این کارشناس توسعه ایران ادامه داد: شاید حیرت انگیزترین تحولات در بودجه ی عمومی دولت در دوره ی جنگ به مقایسه ی روند تغییر سهم امور اجتماعی و امور دفاعی در دوره ی جنگ نسبت به دوره های 1352 تا 1357مربوط شود. گزارش های رسمی نشان می دهند که سهم امور اجتماعی در بودجه ی عمومی دولت که در دوره سال های 1352 تا 1357، 18.4 درصد بودجه عمومی بوده، در دوره ی جنگ به 39.5 درصد افزایش پیدا کرده است یعنی در اوج جنگ، کشور شاهد بی سابقه ترین سطح تعهد تاریخی به زیرساخت های انسانی در زمینه آموزش و سلامت بوده است.
سهم امور اجتماعی در بودجه ی عمومی دولت که در دوره سال های 1352 تا 1357، 18.4 درصد بودجه عمومی بوده، در دوره ی جنگ به 39.5 درصد افزایش پیدا کرده است یعنی در اوج جنگ، کشور شاهد بی سابقه ترین سطح تعهد تاریخی به زیرساخت های انسانی در زمینه آموزش و سلامت بوده است.
دکتر مومنی در ادامه به شگفت انگیزترین ویژگی بودجه دولت دفاع مقدس مورد بررسی قرار داد و گفت: دراین میانه، سهم امور دفاعی، تکان دهنده تر است.در دوره 1352تا 1357، سهم امور دفاعی از بودجه ی عمومی کشور به طور متوسط 23.3 درصد بوده است، درحالی که این سهم در دوره جنگ 12.7 درصد شده است یعنی سهم امور دفاعی در دوره ی جنگ نسبت به دوره ی صلح قبل از انقلاب، تقریبا نصف شده است. حال شما می توانید ده ها ماجرا را در این مساله ببینید. مثلا یکی از آن ماجراها که مستقیما به دولت به عنوان قوه مجریه هم مربوط نمی شود این است که ایران از آن تعهد ژاندارمی منطقه اقیانوس هند، شانه خالی کرده است اما به گمان من کانون اصلی این تحول بزرگ به تحولی که در رابطه دولت و مردم پدیدار شده است، مربوط می شود. شما تصور کنید که اگر دولت دفاع مقدس می خواست فقط هزینه های پرسنلی دوره ی جنگ با استاندارهای متعارف ارتش پرداخته شود ، شاید ما خیلی زود مجبور می شدیم از امر دفاع مقدس شانه خالی کنیم.
وی در ادامه با نتیجه گیری از گزارش های آماری پیش گفته گفت: برداشت من این است که واقعا اگر آن دوره باید با متر و معیار کارشناسی مورد بررسی قرار بگیرد و فهمیده شود که آدم هایی در استاندارد استاد فقید مرحوم استاد عالی نسب و همه کسانی که با دولت جناب آقای مهندس موسوی همکاری داشتند چگونه جان فشانی کردند و فشارهای بزرگ را برخودشان متحمل کردند فقط برای اینکه ایران سربلند و سرافراز باشد. اکنون میتوان به خوبی فهمید که با کمال تاسف روند قالب برعکس شده است یعنی آن زمان اشخاص از خودشان مایه می گذاشتند که کشور و جمهوری اسلامی آبرومند باشد، و الان شاهد این هستیم که هرکس در درجه اول به منافع و جایگاه خود فکر می کند و پس از آن اگر فرصت شد به منافع جمعی و مردمی نیز می اندیشد که این مساله مصداق بارز تغییرمناسبات است که به نظر می رسد به هیچ وجه تصادفی نیست و باید عالمانه واکاوی و موشکافی شود.
دکتر مومنی در ادامه به بی سابقه بودن هم زمانی و ویژگی های آماری توجه دولت دفاع مقدس به مسأله بقا و توسعه پرداخت و افزود:
یکی دیگر از مولفه ها که موضوع بحث امروز ما است، این است که در شرایط جنگی به طور طبیعی و در استاندارد متعارف همه جای دنیا، با مساله تقدم بقا بر توسعه رو به رو هستیم یعنی معمولا دولت ها از هزینه های توسعه می کاهند تا مساله ی بقا را تا حدودی تضمین کنند. پدیده قابل اعتنا در تجربه ی جنگ تحمیلی این است که دولت به موازات اهتمام سطح بالا و منحصر به فرد در تاریخ 400 ساله ی اخیر ایران که به مساله بقاء داشته، به طور همزمان مساله توسعه را نیز به طور جدی در دستورکار خود قرار داده بوده است. یک وجه آن به شرحی که اشاره کردم به تحولات سطح امور اجتماعی مربوط می شود و وجه دیگر آن این است که در دوره ده ساله بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، یک اهتمام بی سابقه در تاریخ یکصدساله اخیر ایران به زیرساخت های فیزیکی توسعه ی روستایی صورت گرفته است به طوری که بر اساس گزارش های رسمی، در زمینه فیزیکی توسعه های روستایی مثل آبرسانی، برق رسانی، جاده کشی، مدرسه سازی، درمانگاه سازی و از این قبیل در ده ساله اول پس از پیروزی انقلاب، آنچه که از دوره ی پهلوی تحویل گرفته شده، 11.5 برابر شده است. از این منظر تصور کرد که وقتی رابطه دولت و مردم، اصلاح می شود و این ها به یکدیگر اعتماد می کنند، چه انرژی هایی آزاد می شود و می تواند چه دستاوردهایی را داشته باشد.
وی در توجه به پدیده ای با عنوان "طرح های دهه ی اول انقلاب" را شاخص و ویژگی بسیار مهمتری برای درک عملکرد دولت دفاع مقدس در این زمینه دانست و گفت: تعبیری که جناب مهندس موسوی در آن زمان به کار می بردند این بود که می گفتند وقتی که یک نسل از کسانی که درگیر جنگ بودند، بگذرد بعدی ها آرام آرام شرایط و اقتضائات جنگ را به کلی فراموش می کنند و عملکرد دوره جنگ را با شرایط عادی مورد مقایسه قرار می دهند و می گفتند که ما باید کاری کنیم که اگر از این زاویه هم مقایسه ای صورت گرفت، انقلاب ما سرافراز باشد.
دراین میانه، سهم امور دفاعی، تکان دهنده تر است. در دوره 1352تا 1357، سهم امور دفاعی از بودجه ی عمومی کشور به طور متوسط 23.3 درصد بوده است، درحالی که این سهم در دوره جنگ 12.7 درصد شده است یعنی سهم امور دفاعی در دوره ی جنگ نسبت به دوره ی صلح قبل از انقلاب، تقریبا نصف شده است.
وی افزود: براساس این ایده برنامه ای در دستورکار قرار گرفت که آن موقع با عنوان طرح های دهه ی اول انقلاب مطرح شد و بنا بر این بود که بعد از ردیف های ارزی و ریالی مربوط به جنگ، دومین اولویت در تخصیص های دولت مربوط به طرح های دهه ی اول انقلاب باشد که عموما طرح های خیلی بزرگ زیر ساختی ملی و پروژه های تعیین کننده و سرنوشت ساز را در برمی گرفت.
درباره ی این جنبه ی اخیر متاسفانه با همه اهمیتی که دارد، کمتر مطلبی شنیده و گفته شده و این مایه ی افتخار کشور و نشان دهنده این است که انرژی که انقلاب اسلامی آزاد کرده، چگونه درباره ی دغدغه های آینده نگرانه کشور، در اوج گرفتاری ها کاربرد داشته است.
دکتر مومنی در حالی که "پدیده طرح های دهه ی اول انقلاب" را مهمترین ویژگی سیاست همزمانی توجه دولت مهندس موسوی به بقا و توسعه دانسته بود؛ به تحلیل شگفت انگیزترین وجه این پدیده پرداخت و گفت: اگر امروز کوچک ترین تلنگری به درآمدهای ارزی دولت وارد می شود، اولین و بزرگ ترین قربانی ها پروژه های زیرساختی و توسعه گرا هستند و این نشان می دهد که از این زاویه از نظام تصمیم گیری کشور با درک آن تجربه ی تاریخی باید یک بازنگری بنیادی در رفتارها و قوانین خود انجام دهند. اینکه ما هزینه های جاری و عمدتا کم دستاورد و بسیار متورم را اصل قرار دهیم و هر زمان که کوچک ترین فشاری احساس شد، پروژه های معطوف به سرنوشت آینده کشور را کنار بگذاریم، به عقیده من یک نگرش غیر توسعه ای است و نمی تواند برای کشور ما، چشم اندازهای روشنی را به وجود بیاورد و باید یک اراده همگانی در زمینه اصلاح و تصحیح چنین نگرشی شکل بگیرد. به نظر می رسد که واکاوی تجربه ی دهه ی اول انقلاب و به ویژه دوره ی مدیریت کشور در جنگ تحمیلی می تواند یک الگوی راهنمای بسیار ارزشمند باشد.
برای باز کردن این جنبه ی اخیر، اندیشدیم که برای چنین ایامی شاید این هدیه ارزشمندی باشد که بتوانیم به نظام تصمیم گیری کشورمان تقدیم کنیم و به همین مناسبت هم از جناب آقای "مهندس هاشمی طبا" که بعد از دوره مسئولیت وزارت صنایع، مدتی مسئولیت پیشبرد طرح های دهه اول انقلاب را داشتند، تقاضا کردیم که به جمع ما تشریف بیاورند و تجربه ها، مشاهده ها و دانسته های خود را در این زمینه، با ما در میان بگذارند.
ادامه دارد...
.
انتهای پیام /*