محرومان و مستضعفان

"جنگ فقر و غنا از دیدگاه امام خمینی (س)" به قلم رضا نصراصفهانی و نعمت ا.. اکبری عنوان مقاله ایست که در همایش بررسی اندیشه های اقتصادی امام خمینی(س) ارائه شده است. در مقدمه این مقاله می نویسد:

 حضرت امام خمینی به عنوان معمار بزرگ انقلاب اسلامی، طی دوران حیات سیاسی، مبارزاتی شان به ویژه در طول سه دهه رهبری انقلاب خونبار اسلامی از سال 40 به بعد در سخنرانیها، پیامها، نامه ها، نوشته ها و ... خطوط اساسی نهضت اسلامی را در زمینه های مختلف بطور واضح و روشن، بیان فرموده اند. کلیه مطالبی که به صورت هایی مختلف از معظم له صادر شد، همواره روشنگر راه ملت مسلمان ایران و تعیین کننده اصولی بود که انقلاب اسلامی ملت ایران، تنها بر پایه آنها قابل تحلیل و بررسی است.

این انقلاب بدون در نظر گرفتن بیانات گوهربار و روشنگر امام خمینی (ره) معنا و مفهومی ندارد. از مسائلی که در بیانات ایشان زیاد درباره آن بحث شده، جنگ فقر و غنا است.

در این مقاله ابتدا تعریفی از فقر کرده، مفهوم جنگ فقر و غنا را بیان می کند و به تشریح جنگ فقر و غنا از دیدگاه قرآن و روایات می پردازد. در ادامه با اشاره به تأکید فراوان حضرت امام در اینکه اساساً اعتقاد به «جنگ فقر و غنا» یکی از مهمترین مشخصه و عمده ترین مرز دیدگاه اسلام ناب محمدی (ص) با دیدگاههای دیگر است، برداشتهایی را که از این مبحث شده است تبیین می کند و می نویسد:

برداشت صحیح از بیانات امام (ره) در مورد «جنگ فقر و غنا» چیست، دو برداشت را می توان مطرح کرد که هر دو هم با رهنمودهای معظم له سازگار است.

برداشت اول: مقصود از جنگ فقر و غنا، مبارزه بایک سیستم اجتماعی ـ اقتصادی است که در بطن خود دو طبقه فقیر و غنی به وجود می آورد. فقر و غنا دو پدیده ای است که دراین سیستم خودنمایی می کند و حالت وسطی نیز متصور نیست. در این سیستم اقلیتی دارای ثروت و مکنت هنگفت بوده و اکثریت مردم نیز در فقر و محرومیت به سر می برند. امروز در بسیاری از کشورهای جهان سوم، حاکمیت چنین سیستمی را شاهدیم که علت العلل آن، حاکمیت سرمایه و سرمایه داری بر نظام بین المللی می باشد. نظامی که در آن حرف اول و آخر را سرمایه می زند و هیچ ارزش و معیار دیگری مطرح نیست. منظور حضرت امام(ره) از جنگ فقر و غنا، جنگ با چنین سیستم و نظامی است این عمل نبرد یک مبارزه مقدس و دائمی است که باید آنقدر ادامه یابد تا طلسم حاکمیت سرمایه بر جهان شکسته شود و فقر و غنا و سرمایه ظالمانه از بین برود و از ویرانۀ آن سیستم جامعه ای پدید آید که همۀ انسانها و مردم در آن از یک زندگی مرفه با حاکمیت ارزشها و معیارهای معنوی و متعالی برخوردار شوند. مقصود این است.

برداشت دوم: مقصود از فقر و غنا جنگ بین فقرای متدین با اغنیای ظالم است. در این برداشت نمی توان فقیر و غنی را به کلی ارزش یا ضد ارزش دانست. فقرای مظلوم مورد حمایت و اغنیاء ظالم نیز حمایت از فقرا و نبرد علیه اغنیاء و سرمایه داران خواهد بود. بدیهی است نتیجۀ نهایی این نبرد احقاق حقوق فقرا و شکست و نابودی اغنیاء می باشد.

همان گونه که ملاحظه می شود دو برداشت فوق با یکدیگر منافات نداشته بلکه قابل جمع نیز هستند به هر حال هر برداشتی که بخواهیم از مقولۀ جنگ فقر و غنا داشته باشیم نباید با اصول و محکمات رهنمودها و نظرات حضرت امام راحل در تعارض باشد.

در ادامه این مقاله، نظام اسلامی و جنگ فقر و غنا، فقرزدایی ویژگی مبنای اقتصاد اسلامی، ضد ارزش بودن فقر، محرومیت و استضعاف با استفاده از رهنمودهای امام بررسی می شود و در آخرین قسمت با اشاره به اینکه یکی از مسائل اساسی که در وصیتنامه امام امت بیشتر توجه امام را به خود معطوف داشته است مسئله استضعاف زدایی و حمایت از مستضعفان است، به دیدگاههای ایشان در قبال محرومان و مستضعفان پرداخته است. خاتمه این بحث این جمله امام (ره) است که: افتخار انقلاب ما، حمایت از پابرهنگان است.(ر.ک. صحیفه امام؛ ج20، ص340)