پنجم شهریور برابر است با جابجایی تاریخ شاهنشاهی به خورشیدی (شمسی) در سال ۱۳۵۷ ش، به این مناسبت، تاریخ تغییر و تحول تقویم و تاثیرگذاری آن بر انقلاب اسلامی و دیدگاه امام خمینی(س) نسبت به آن را به طور اجمالی بررسی می کنیم.
آغاز تقویم با شروع دوره تاریخی و زندگی اجتماعی و کشاورزی بشر و نیاز او برای تعیین زمانبندی کشاورزی بوده است. کهن ترین تقویم ایرانی، تقویم ۳۶۵ روزه با مبدا سال ۵۰۲۵ پیش از میلاد است که با تقویم هجری قمری و شمسی (معتضدی و جلالی) که پس از ورود اسلام به ایران تا پایان قاجار همواره استفاده می شد، در زمان پهلوی اول و دوم، دو بار دستخوش تغییر و ممنوعیت استفاده قرار گرفت. نخستین بار در زمان رضا شاه، دولت طی مصوبه فرودین ۱۳۱۴ ش. اعلام نمود از این پس استفاده از تاریخ قمری ممنوع و همگی موظف به استفاده از تاریخ رسمی کشور، یعنی هجری شمسی هستند، و بار دوم زمان پهلوی دوم؛ اسفند ۱۳۵۴، تقویم هجری شمسی به شاهنشاهی تبدیل شد.
پس از ورود اسلام به ایران و انقراض سلسله ساسانی، تقویم های پیشین کنار نهاده شد و تقویم هایی با نامهای گوناگون با فاصله های زمانی معین رواج پیدا کرد، از جمله: تقویم یزدگردی، تقویم مجوسی، تقویم خراجی، تقویم جلالی، تقویم حیوانی (غازانی)، تقویم هجری شمسی، تقویم شاهنشاهی و سرانجام دوباره هجری شمسی.
با روی کار آمدن محمدرضا شاه مرحله دیگری از تحولات در تاریخ ایران آغاز گردید. از جمله این اقدامات تغییر تقویم بود البته تغییر دادن تقویم مردمی مذهبی که مبدا آن هجرت پیامبر (ص) از مکه به مدینه در نظر گرفته شده بود، بسیار سخت بود به همین علت گروهی از عوامل دور هم جمع شدند و با نظراتی اعلام کردند که می توانند به این تغییر مشروعیت ببخشند. اسد الله علم در یادداشت های خود می نویسد: «شاهنشاه به این کار علاقه دارند؛ زیرا که خود مرد تاریخ، خود تاریخ، محول تاریخ است و می خواهد که مبدا تاریخ هم بشود و حق هم با اوست.»
آیت الله گلپایگانی نخستین مرجعی بود که فردای اعلام این خبر موضع گیری کرد و امام خمینی(س) نیز در پیام عید فطر ۱۳۵۵ به کارگیری تاریخ شاهنشاهی را حرام اعلام کردند؛ زیرا این حرکت را اقدامی اولیه برای محو و هتک اسلامی می دانست. ایشان در پیام ۴ مهر ۱۳۵۵ خطاب به عموم مسلمین و دانشجویان می فرمایند: «کارشناسان که می خواهند مخازن ما را بی مانع به غارت ببرند، برای تضعیف اسلام و محو اسم آن، نغمه شوم تغییر مبدأ تاریخ را ساز کردند. این تغییر از جنایات بزرگی است که در این عصر به دست این دودمان کثیف واقع شد. بر عموم ملت است که با استعمال این تاریخ جنایتکار مخالفت کنند؛ و چون این تغییر: هتک اسلام و مقدمه محو اسم آن است - خدای نخواسته - استعمال آن بر عموم حرام و پشتیبانی از ستمکار و ظالم و مخالفت با اسلام عدالت خواه است.» (صحیفه امام؛ ج ۳، ص ۱۷۰ – ۱۷۲)
امام خمینی(س) تصویب تغییر تاریخ را در مجلسین و امر شاه و وزیر را فاقد ارزش قانونی دانسته و آن را از نیرنگهای شیطانی شاه خواندند. و تغییر تاریخ پهلوی را از بزرگترین جنایات دودمان پهلوی دانسته و فرمودند:
شما ببینید چه جنایت بزرگی [است]، در تمام جنایتهایی که این مرد کرده است؛ همه خیانت هایی که این مرد کرده است؛ از دادن نفت ما به خارج، از خراب کردن وضع زراعت ما، از خراب کردن فرهنگ ما، از دست دادن حیثیت نظام ما؛ همه اینها را یک طرف بگذارید، قضیه تغییر تاریخ را یک طرف. تغییر تاریخ اسلام به تاریخ گبرها را شما اگر در یک طرف ترازو بگذارید، خیانتهای این آدم و جنایتهای این آدم و همه چیزهای دیگری که از دست داده ایم ما به واسطه این [شخص]، در یک طرف بگذارید؛ این اهمیتش بیشتر است و گمان نکنید که اگر ملت مهلتش داده بود، همین [یک] قدم بود؛... (همان؛ ج ۴، ص ۱۱۰)
بکارگیری تاریخ شاهنشاهی یک سال و نیم بیشتر به طول نینجامید. با گسترده شدن اعتراضات مردمی نسبت به اقدامات رژیم، شاه با تغییر مدام دولت های وقت سعی در اصلاح امور داشت، برای جلب رضایت عمومی دست به اقدامات مختلف از جمله منحل نمودن آثار ضد اسلامی همچون تعطیلی قمارخانه ها، لغو نظام تک حزبی و ... و از جمله تبدیل تاریخ شاهنشاهی به هجری شمسی نمود، اما نتیجه مورد نظر را در پی نداشت و قیام مردمی، سرانجام در بهمن ۱۳۵۷ هجری شمسی به پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی گردید.
منبع: برگرفته از حریم امام