پرتال امام خمینی(س)؛ یادداشت ۴۹/صدرالدین موسوی/ راضیه نوری: امام خمینی(س) به عنوان احیاگر اسلام ناب محمدی(ص) در دوران معاصر، نگاه خاص و ویژه‌ای به سبک زندگی اسلامی داشتند. از جمله ویژگی‌های مهم اندیشه امام(س) در خصوص سبک زندگی نگاه به بایسته‌های زندگی فردی در کنار زندگی اجتماعی است. امام راحل تأمین سعادت دنیوی و اخروی همگان را در گرو عمل به تکالیف فردی و اجتماعی دانسته و بر همین اساس هم در سیره زندگانی شخصی و اجتماعی خود و هم در سخنان خود که در طول سالهای عمر پربرکت خود در میان اقشار مختلف مردم ایراد فرمودند شاخص‌های مهمی را برای تحقق سبک و اسلوب زندگی اسلامی بیان داشتند. با بررسی و تتبع در آثار مکتوب و نیز فرمایشات امام (س) می‌توان شاخص‌های سبک زندگی را از دیدگاه ایشان در زمینه‌های سبک زندگی فردی و خانوادگی، سبک زندگی اجتماعی، سبک زندگی سیاسی، و سبک زندگی فرهنگی بررسی نمود. در این نوشتار به اختصار یک شاخص از سبک زندگی فردی و خانوادگی، یعنی "منش"، مورد بررسی قرار می‌گیرد.
مفهوم منش
منش‌ها نظام‌هایی از قابلیت‌های پایدار و قابل انتقال (از خلال آموزش و فرایند اجتماعی شدن یا از طریق تقلید و تأثیرپذیری) هستند که ساختارهای بیرونی را در افراد، درونی می‌کنند؛ به صورتی که افراد با عمل خود ساختارها را بازتولید می‌کنند (مهدوی‌کنی، ۱۳۸۶: ۱۴۹). همچنین منش به مجموعه‌ای نسبتاً ثابت از خلق‌وخوها یا نظام تمایلات گفته می‌شود که محصول تجربه‌های کنش‌گران در موقعیت‌های خاص در میدان‌های اجتماعی است. هر میدان اجتماعی با منش خاصی تعریف می‌شود و میان فضای موقعیت‌های اشغال‌شده در میدان‌های اجتماعی و فضای تمایلات یا منش‌های اشغال‌کنندگان آن موقعیت‌ها تطابق وجود دارد. به عبارتی میدان، زیرفضای اجتماعی است که یک منش خاص در آن حاکم است. فضای روابط میان عاملان اجتماعی مانند هنرمندان، ورزشکاران، دانشمندان و دیگر گروه‌های اجتماعی، اصول و آدابی دارد که تطبیق با آن برای هر کس که عضو آن مجموعه‌هاست ضرورت دارد. البته این تطبیق نه از نوع محاسبه‌ی آگاهانه و طراحی هدفمند، که از جنس نوعی فراست است؛ فراستی که به کمک آن، آنچه باید و آنچه نباید کرد، در ضمن تجربه‌های عملی فراگرفته می‌شود. این فراست و آزمودگی عملی، همان چیزی است که بوردیو منش می‌خواند (امان ا... فصیحی و دیگران، ۱۳۹۴: ۱۳۵).
منش پایه‌ی فهم عاملان از جهان و اساس شکل‌گیری جهان‌های سبک زندگی است؛ بدین معنا که کنش‌گران برای زیستن در جهان اجتماعی، به نوعی گرایش و ادراک نیازمندند که منش تأمین می‌کند. ترجیحات و انتخاب‌های عاملان برپایه‌ی منش‌هایشان، به وجودآورنده‌ی سبک‌های زندگی‌اند. از نظر بوردیو منش‌ها اصول تکثیرگر رفتارهای متمایز و متمایزکننده‌اند؛ یعنی به عقیده‌ی او آنچه طبقه‌ی کارگر می‌خورد، به ویژه شیوه‌ی خوردن او؛ ورزش وی و شیوه‌ی انجام آن؛ و نیز عقاید سیاسی او و شیوه‌ی ابراز آن، به گونه‌ای نظام‌یافته با موارد مشابه آن نزد مدیرعامل‌های صنعتی متفاوت است؛ چرا که این افراد شاکله‌ها یا عادتواره‌های متفاوتی دارند (امان ا... فصیحی و دیگران، ۱۳۹۴: ۱۳۶).
شاخص های منش در اندیشه امام خمینی
در سبک زندگی مورد نظر امام خمینی، از خلال آثار ایشان برای اقشار مختلف می توان شاخص های منش را استخراج کرد. فهرست زیر شاخص های منش برای روحانیون، پیشوایان اسلام، دیپلماتها، و ورزشکاران را نشان می دهد.
در مجموع حداقل می‌توان بیست و دو شاخص را برای منش از دیدگاه حضرت امام خمینی (س) از خلال آثار ایشان استخراج کرد. این شاخص ها قبلا توسط نویسندگان این مقاله استخراج شده اند. بخاطر اختصار از جزئیات شیوه استخراج در این نوشتار خودداری می شود.
برخی از شاخص‌های منش در اندیشه حضرت امام خمینی (س) عبارتند از:
خارج نشدن از زیّ و منش روحانی
پرهیز از گرایش به تجملات و زرق و برق دنیا
توجه به رفاه و حرکت در مسیر دنیا بزرگترین آفت برای روحانیت
زهد گرایی روحانیت متعهد اسلام
روحانیون، مشعلداران هدایت و نور
سعی دشمنان برای خدشه‌دار کردن چهره و اعتبار روحانیت
ساده زیستی
عامل بودن پیشوایان اسلام در درجه اعلاء به اسلام
زندگی پیامبر و شاخص منش اسلامی
مساوی بودن حاکم اسلامی با بقیه مردم در برابر قانون
رفتار عادلانه حضرت علی(ع) با یک یهودی
نمونه بودن در اعمال و رفتار باعث دعوت عملی دیگران
معاشرت ساده حکام با مردم
ساده زیستی روش حکومت انبیاء و اولیاء
لزوم ساده بودن زندگی دیپلماتها
برادرانه برخورد کردن با زیردستان
برگزاری مهمانی‌ها به صورت اسلامی
پرهیز از تشریفات و تجملات
صدور انقلاب با عمل و اخلاق
گذران زندگی به صورت اسلامی
حفظ حیثیت اسلام و کشور در هر جای دنیا
متعهد بودن به جهات اسلامی در خارج از کشور
صدور و تقویت اسلام با حضور ورزشکاران در کشورهای دیگر
عرضه قدرتهای بدنی در کنار عرضه ارزش‌های اخلاقی و عقیدتی توسط ورزشکاران
منابع
مهدوی کنی، محمد سعید (۱۳۸۶)، «مفهوم سبک زندگی و گستره آن در علوم اجتماعی»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، سال اول، شماره ۱، پاییز، صص ۱۹۹-۲۳۰.
(صحیفه امام، ج۱۶، ص: ۸۲). (صحیفه امام، ج ۱۳، ص ۴۸۸). (صحیفه امام، ج۸، ص: ۱۲۷). (صحیفه امام، ج۶، ص: ۱۶۳و۱۶۴). (صحیفه امام، ج۲۰، ص: ۳۴۲-۳۴۳)
خمینی، روح‌الله (۱۳۷۸)، صحیفه امام، ۲۱ جلد، جلدهای ۶ - ۸ -۱۳ – ۱۶- و ۲۰ ، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س).
فصیحی، امان ا... و دیگران، (۱۳۹۴) ، شاخص‌های سبک زندگی اسلامی، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(س).