اهم مذاهب از دیدگاه امام خمینی (س)

اهل حدیث

اهم مذاهب از دیدگاه امام خمینی (س)

نخستین جریان فکری در اسلام، نص گرایی است که در قرون اولیه شکل گرفته است. امام خمینی (س) با به رسمیت شناختن تفکر عقلی در رد نظر اهل حدیث، معتقد است که تمسک این گروه به برخی آیات الهی و روایات به فهم عرفی و اصرار بر حفظ ظاهر آنها نادرست است و باید مبادی آنها را تفسیر عقلی و تأویل باطنی کرد.(1) امام خمینی (س) نظر برخی محدثین شیعی که در اثبات توحید و صانع به نظر سطحی و به ظاهر اخبار بسنده کرده اند را نقد می کند(2) و معتقد است؛ اثبات صانع، توحید، معاد و نبوت و بلکه مطلق معارف از مختصات ادله عقلی است و اگر برخی محدثین در اثبات توحید بر دلیل نقلی اعتماد می کنند، باید به خدای متعال پناه برد.(3)

امام خمینی (س) در ضمن بحث های مربوط به قضا و قدر، قدرت، اراده الهی و اختیار انسان، به مناسبت هایی به تبیین علل و دلایل مبانی اهل تفویض و معتزله پرداخته، انکار برخی اصول اعتقادی مانند توحید افعالی را نتیجه نفی قدرت و اراده الهی و تفسیر نادرست از اختیار انسان می داند.(4) امام خمینی (س)|امام به مکتب معتزله توجه داشته و برخی مبانی آنها را مورد بررسی و نقد قرار داده است؛ از جمله: صفات الهی و علم الهی(5) و معتقد است معتزله برای اینکه علم پیشین خداوند به اشیاء را موجه جلوه دهند، مدعی شده اند که ماهیت اشیاء به نحو متمایز، ثبوت عینی و خارجی دارند در حالی که بنابر اصالت وجود چیزی غیر از وجود متحقق نیست.(6)

امام خمینی (س) مبانی مذهب اشاعره را که از جمله آنها نفی همه واسطه ها در نظام هستی، انکار تاثیرگذاری اشیاء و این که انتساب همه افعال بشر به خداوند است، مورد بررسی و نقد قرار داده است از جمله این مبانی، اصل علیت، زیادت صفات، کلام نفسی، جبرگرایی و طلب و اراده می باشد.(7)

(1) خمینی، روح الله، تنقیح الاصول، ج3، ص31-30، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، 1378؛ علی الأفهام خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص200، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، 1388. فهم عربی

(2) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج1، ص126-127، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، 1385. بعضی از محدثین

(3) خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص201-200، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، 1388. مصیباتی

(4) خمینی، روح الله، الطلب و الاراده، ص16-17 و 60-66، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، 1379. ما قرع سمعک، أهواء بعض

(5) خمینی، روح الله، الطلب و الاراده، ص12، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، 1379 المعتزله إلی جانب؛ خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج2، ص157، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، 1385. ثابتات

(6) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج2، ص153-155، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، 1385. مقوله اضافه

(7) خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی (س)، ج8، ص496، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، 1400.