پرتال امام خمینی(س): یادداشت ۷۷۴/سیدمحمدجواد علوی بروجردی
در بیست و پنجمین اجلاسیه نشست دوره‌ای اساتید سطوح عالیه و خارج حوزه علمیه قم، استاد سیدمحمد جواد علوی بروجردی از اساتید حوزه علمیه قم گفت:قوام حوزه، حوزویت حوزه به دروس آزاد است. در دروس آزاد که در تاریخ حوزه بوده، استادی که کتاب را می‌فهمیده است، کتاب را تدریس می‌کرده است؛ طلبه اگر چنین درسی استفاده می‌کرد، به درس می‌آمد؛ و اگر استفاده نمی‌کرد، نمی‌آمد و به سراغ کسی دیگر می‌رفت. این امر باعث ایجاد کمالی در استاد می‌شد، کمالی بر اساس رشد طبیعی است و بر اساس ملّایی افراد، حوزه رشد می‌کند. بزرگانی که تربیت شده‌اند و صاحبان مکتب، مانند وحید بهبهانی و شیخ اعظم اینگونه تربیت شده‌اند و هیچ جهت اضافه‌ای غیر از این جهت نبوده است.
خود مراجع، علت تشکیل «نشست اساتید» بودند
استاد علوی بروجردی در ادامه بیان کرد: اصلا علت تشکیل این نشست، همین بود که شروع کردند درس‌ها را در مدارس تخصصی بردند. معنای آن، این بود که در مدرسه چند استاد تعیین می‌کردند که هر کدام درس به خصوصی تدریس می‌کردند و طلبه‌ها مجبور به شرکت در همان کلاس‌ها بودند. این کار در حوزه شروع شد. در ابتدا برای ما استدلال می‌کردند که در سال‌های اول، طلبه نمی‌داند چه کند و ما او را راهنمایی می‌کنیم؛ اما این مطلب وقتی به سطوح عالی کشیده شد، برخی از مراجع، همانند آیت‌الله فاضل لنکرانی رضوان الله علیه ما را تحریک کردند که صدا را بلند کنیم. خود مراجع، علت تشکیل نشست بودند. نشست تشکیل شد، برای اینکه دروس آزاد، تبدیل به درس مدرسه نشود؛ چرا که درس در مدارس تخصصی، اختیارش با مدیر مدرسه است؛ شاگرد هم ملزم به شرکت در آن است؛ همان کاری که در دبیرستان و دانشگاه‌ها انجام می‌شود. کاری که در حوزه‌های ما بود، کاری بی نظیر بود و با رشدی طبیعی ملاپروری می‌کردند.
وی افزود: متأسفانه از همان آغاز تشکیل نشست، اراده‌ای بر خلاف دروس آزاد وجود داشته، که بعدها با طرح «استاد محوری» شدیدتر شد. متأسفانه بعد از قصه کرونا تحرکات تازه‌ای پیدا شد. در داخل یا خارج حوزه اراده‌ای در این زمینه هست که باعث این امر می‌شود؟ ما نمی‌دانیم؛ و این مطلب را از مسئولین حوزه سؤال داریم. آیا تفکر خاصی در حوزه غالب شده و استیلا پیدا کرده که فکر خاصی را می‌خواهند القاء کنند؟ نمی‌دانیم؛ اما مسلم است اگر درس‌ها آزاد باشند، استادها هم آزادند؛ من برای تفکرم تحت تعقیب واقع نمی‌شوم. درسم تعطیل نمی‌شود؛ اما در مدرسه، مدیر مدرسه به استاد می‌گوید این شرایط را داریم؛ اگر رعایت نمی‌کنی، نیا. این حرف در متن حوزه معنا ندارد.
اراده‌ای برای محدود کردن دروس آزاد
این استاد درس خارج حوزه بیان داشت: اراده‌ای است که این دروس آزاد را محدود می‌کند. سال گذشته دروس آزاد، وضع بدی داشت. امسال، بدتر شده است. اسناد دادن به کرونا، اسناد دادن به اینکه طلبه‌ها به خاطر شرایط مالی از حوزه رفتند، تمام دلیل نیست. برنامه‌ریزی صورت می‌گیرد؛ طلبه از شهرستان وارد حوزه می‌شود، به چه مناسبت شما از او می‌خواهید که مؤسسه‌ای باید او را پذیرش بکند تا به او خوابگاه بدهند. مؤسسه هم بلافاصله برنامه دارد و می‌گوید من زمانی پذیرش می‌دهم که شما در درس‌های ما شرکت کنی؛ و الا حق نداری از خوابگاه ما استفاده کنی. به آقایان تذکر داده شد؛ و قرار شد که این کار را نکنند؛ اما در عمل، دوستان ما که این مطلب را از معاونت‌های مختلف حوزه دنبال کردند خلاف این مطلب معلوم شد؛ امروز هم اطلاعیه‌ای صادر کردند؛ ما خوشحالیم که به مفاد همان اطلاعیه عمل کنند. اما در مقام عمل، آنچه که انشاء می‌شود را نمی‌بینیم.
وی اضافه کرد: مسأله امروز، مؤسساتی است که این ایام، پیدا می‌شود. به چه مناسبت زمام حوزه به دست این مؤسسات باید بیفتد؟ بیش از ۵۰ مؤسسه داریم که همه، دروس خاص دارند و طلبه باید در درس استاد موسسات خصوصی شرکت کند. همیشه اینگونه نیست که افراد ذی‌صلاحیت در این موسسات جمع شوند در این صورت است که حوزه از رشد طبیعی خودش باز می‌ماند. شما می‌دانید ما در گذشته استاد مبرز در ادبیات داشتیم؛ در شرح لمعه و مکاسب و رسائل داشتیم. خدا غریق رحمت کند اساتید بزرگی همانند استاد صلواتی، پایانی، ستوده را اینها در همین حوزه رشد کرده بودند.
دروس آزاد در حال از بین رفتن است
استاد علوی بروجردی افزود: خواسته ما این است که این طرح ممنوع بشود. ما از مدیریت حوزه درخواست می‌کنیم که ممنوع کنید که با این شرط که طلبه در درس موسسات شرکت کنند به آنها خوابگاه داده شود. ضرورتی نداشت خانه سازی که در پردیسان کردید، مدرس هم در آنجا بگذارید تا حوزه خالی بشود و اطراف حرم از درس، خالی بشود و از مشتری درسی خالی بشود.طلبه می‌گوید در نزدیکی من مدرس هست، همانجا درس می‌خوانم و در هر رشته‌ای در پردیسان استاد گذاشتید. این کار خدمت به حوزه نخواهد بود. دروس آزاد در حال از بین رفتن هستند.
این استاد حوزه علمیه بیان داشت: در سال‌های قبل، در درس کفایه و مکاسب و رسائل، بیش از سیصد نفر در کلاس برخی از اساتید داشتند؛ امسال بعضا به دو نفر رسیده است؛ برخی اصلا هیچ شاگردی نداشتند و درس‌هایشان تعطیل شد. این درس‌ها باید در اطراف حرم باشد. لازم نیست در مدرسه‌های اطراف حرم، خوابگاه باشد. اینها باید مدرس باشد و مردم طلبه‌هایی که به درس می‌آیند را ببینند. از پردیسان، اتوبوس بگذارید تا طلبه‌ها در درس‌های آزاد شرکت کنند.
مؤسسات، برای درس آزاد حوزه مصیبتی ایجاد کرده‌اند
وی اضافه کرد: این که در مرکز شهر، رفت و آمد برای اساتید و طلبه‌ها مشکل است. راه‌ها را بسته‌اند و حتی موتور و دوچرخه هم نمی‌تواند بیاید؛ این مشکل عدم شرکت در کلاس‌های دروس آزاد را تشدید می‌کند. تازه در روزهای اخیر است که گفتند در پارکینگ‌ها به طلبه‌هایی که برای درس به حرم می‌آیند تخفیف می‌دهیم. این مشکل، شرکت طلاب در مدارس آیت‌الله العظمی گلپایگانی و خان و فیضیه و .. را تحت تأثیر قرار داده است و سبب می‌شود که دیگر درسی در این مدارس دائر نباشد.
استاد علوی بروجردی بیان داشت: مؤسسات، برای درس آزاد حوزه مصیبتی ایجاد کرده‌اند. برخی از مدارس، وابسته به مراجع عظام هستند؛ به محضر آنها هم عرض می‌کنیم؛ با اینکه در بعضی از این مؤسسات، اساتید مبرزی تدریس می‌کنند؛ اما این مشکلات هم هست؛ با این حال، به احترام مراجع عظام، برخی از این مؤسسات را کنار بگذارید اما بقیه مؤسسات را به داخل حوزه بیاورید و این موسسات در درس‌های آزاد ادغام شوند. ممنوع کنید که مؤسسات، درس‌های اساسی و اصلی بگذارند؛ اما اگر درس‌های حاشیه‌ای داشته باشند، اشکالی ندارد.
معضل تغییر کتاب‌های درسی
استاد علوی بروجردی خاطرنشان کرد: مطلب دوم در رابطه با کتاب‌های درسی است. در سال گذشته طرحی در این زمینه مطرح شد. نمی‌دانم چرا عزیزان به این مطلب توجه نکردند. فرموده بودند امسال اصلاح می‌شود؛ اما امسال از آن موارد اصلاح شده، خبری ندیدیم.
وی افزود: شیخ اعظم، فقط یک روحانی و مدرس معمولی نبود که کتابی نوشته باشد و بعدا مرجع شده و نسبت به کتاب خودش الزام به تدریس کند. علت اینکه رسائل و مکاسب شیخ، جا افتاد، آن بود که شیخ، صاحب مکتب فقهی و اصولی بود. زمانی که شیخ آمد، تحول در افکار گذشته ایجاد کرد. و از این رو، همه به دنبال آن بودند که نوشته‌ها را بگیرند و در حوزه عرضه کنند و یاد بگیرند و تعلیم بدهند و مبانی را بیاموزند. رسائل و مکاسب، تنها کتاب‌های اصولی و فقهی نیست؛ کسی که می‌خواهد برای خود مبنا بسازد و می‌خواهند اجتهاد کنند، از تفکرات شیخ بی نیاز نیست. اینگونه بود که کتاب‌های شیخ جا افتاد. زمانی که کفایه جا افتاد، ارزش کفایه آن بود که مرحوم آخوند، با همه عظمتش، محقق کلمات شیخ بود؛ یعنی افکار شیخ آنقدر استیلا بر فکرها پیدا کرده بود که کسی جرأت نمی‌کرد روی حرف شیخ حرف بزند؛ صاحب کفایه این سد را شکست و حرف شیخ را تحقیق و تنقیح می‌کرد.
وی افزود: از این رو در درس‌های خارج و استنباط، از رسائل و کفایه بی نیاز نیستیم؛ چه این دو کتاب به عنوان کتاب درسی باشند یا نباشند. قبل از آنکه کفایه چاپ بشود، نوشته‌های آخوند را افراد می‌گرفتند و تدریس می‌کردند؛ چرا که راه تحقیق در کلمات شیخ، از طریق کلمات مرحوم آخوند خراسانی بود.
با زور چیزی کتاب درسی نمی‌شود
این استاد حوزه علمیه بیان داشت:بزرگانی خواستند کتاب هایشان درسی بشود. حاج شیخ آیت‌الله حائری شخصیت بزرگی است؛ اما درر ایشان، کفایه نیست. خیلی‌ها سعی کردند کلمات ایشان، جای کفایه را بگیرد؛ اما نشد. با زور چیزی کتاب درسی نمی‌شود. اما آقایان طرحی درست کردند؛ «طرح قدیم» و «طرح جاری» در طرح جاری از ۱۹۰۰ صفحه مکاسب، ۹۰۰ صفحه را حذف کردند. بحث «فضولی» را حذف کردند؛ در مباحث اجازه مشتری اختیار شیخ که بعد از مقدمات مطلبی را اختیار می‌کند هم حذف کردند. کسانی که حذف می‌کنند، چرا افراد متخصصی نیستند؛ این همه مدرس رسائل داریم. از ما می‌خواستید؛ چه اینکه هر زمان که از ما خواستید، ما خاضعانه پذیرفتیم.
وی افزود: چگونه می‌شود رسائل را از اول کتاب تا مباحث شبهه وجوبیه را در یک سال خواند. آیا فقط قطع و ظن را می‌توان در یک سال خواند؟ در طرح قدیم هم مباحث اساسی حذف شد مبحث انسداد که شیخ مطرح می‌کند، مبحث مهمی است و به درد طلبه‌ها می‌خورد. اقوال استصحاب که حذف شد، مباحث بسیار فوق العاده‌ای دارد. ما همین طور قلم می‌گیریم و حذف می‌کنیم. بحث طرح قدیم و طرح جاری را باید دقت کنیم. چه نسبتی بین «الفائق» و «تعادل و ترجیح» شیخ در رسائل است؟ در اینجا مرحوم شیخ رضوان الله علیه مباحثی همانند عقل مستقل و غیر مستقلات عقلیه را به صورت مستقل مطرح نکرد؛ مرحوم کمپانی و مظفر به صورت مستقل این مباحث را مطرح می‌کنند. این نقیصه نیست؛ شیخ تمام حرف‌ها را زده و می‌توان آنها را استخراج کرد. اما اگر الفائق خواندیم، مطالب ناب در تعادل و تراجیح شیخ به دست می‌آید؟ در حال حاضر وقتی طلبه می‌خواهد انتخاب کند. نسبت به طرح جاری تشویق می‌شود؛ چه اینکه برای طرح قدیم به او می‌گویند جا نیست؛ کامپیوتر خراب است؛ به دارالشفا بروید و آنجا معطل می‌شود و برای انتخاب طرح قدیم به نوعی سنگ اندازی می‌شود.
وی اضافه کرد: مرکز مدیریت به طرح جاری در مقابل طرح قدیم تشویق می‌کند. طرح قدیم مشکل داشت؛ الآن طرح جاری شما با این حذف‌ها مشکلات جدیدی هم دارد. البته اشکالی نداشت که به عنوان مکمل، می‌گفتید تا طلبه‌ها درس‌های دیگری را بخوانند؛ اما این وضعیت که ما در کلمات ناب شیخ دست ببریم، درست نیست. این مکتب شیخ توسط کسی دیگر نقض نشده است.
استاد علوی بروجردی بیان داشت: من این حرف‌ها را می‌زنم؛ شاید برخی هم خشنود نشوند. خدا مرحوم سید محمد باقر صدر را رحمت کند؛ کتاب‌های خوبی دارد؛ اما صاحب مکتب نیست و نیامد مکتب شیخ را نقض کند و مکتب جدیدی بیاورد. کتاب‌های ایشان برای تدریس کافی نیست. ما به ایشان علاقه داریم؛ زحمت کشیده و انسان ملایی بوده است؛ اما هر کسی در حد خودش باید لحاظ شود. دیدم که نوشته اند آقایان طلبه‌ها دوست دارند کتاب‌های شهید صدر خوانده بشود؛ آیا دوست داشتن کافی است؟
وی افزود: مسأله طرح جاری تشویق می‌شود. اگر بخواهند از طرح جاری به طرح قدیم بروند، دوباره باید امتحان بگیرند. برخی می‌گویند طلبه به قم آمده تا قاضی، یا واعظ، یا امام جماعت بشود و از قم برود؛ و نمی‌خواهد مجتهد بشود. و بیان می‌کنند که این طلبه چرا باید رسائل و مکاسب بخواند؟ این استدلال، متین نیست. آیا ما در گذشته بیشتر واعظ‌های بدرد خور تربیت می‌کردیم یا حالا؟
چه کسی استاد حوزه است؟
این استاد حوزه علمیه قم بیان داشت: چه کسی استاد حوزه است؟ در سال‌های پیش از جامعه مدرسین جمعی آمدند؛ از جمله استاد هادوی و نائینی نیز در آن جلسه حضور داشتند؛ از آن سو جناب استاد حسینی بوشهری تشریف داشتند. زمانی بود که می‌خواستیم «شهریه استادی» را راه بیاندازیم؛ با حضرت آیت‌الله مکارم هم در این زمینه اختلافی بود که به چه کسی «استاد» بگوییم. سطوح نازله را به مدارس برده بودند و درس آزاد مقدمات نداشتیم. توافق این شد اگر کسی می‌خواهد سطوح عالی بگوید، رسائل و مکاسب و کفایه بگوید چون دروس آزاد در اینها منحصر شده بود.
وی افزود: گفتند اگر دو نفر از اساتید مبرز سطوح عالی فردی را تصدیق کردند، این آقا مجوز تدریس دارد.اما الآن بدین گونه عمل نمی‌شود. کسی که می‌خواهد درس بگوید برای طرح جدید، تشویق می‌شود و نسبت به طرح قدیم برایش سنگ‌اندازی می‌کنند. الآن مجوز تدریس به برخی داده‌اند؛ در این زمینه سؤالی دارم آیا غیر از جهت ملایی در حوزه برای مجوز دادن به اساتید هم جهتی مطرح است؟ ما عناوینی در حوزه داریم؛ برای تدریس شخص باید انقلابی و بسیجی و خودی باشد؛ در حوزه معیار اصلی ما «ملایی» بوده است و رشد افراد با ملّایی بوده است. اگر این را حذف کنیم، مطالبی که اصل نیست، خوب است و مستحسن است و در کنار قصه باشد؛ اما اگر اصل را کنار زدیم و چیزهای دیگر را به جای آن قرار دادیم، صحبت خودی و غیر خودی مطرح می‌شود و خودی‌ها به سرعت مجوز می‌گیرند و غیر خودی‌ها مجوز نمی‌گیرند؛ مجوز در قم داده می‌شود؛ اما در شهرستان قابل اجرا نیست؛ در اینجا مجوز درس خارج دارد؛ اما در شهرستان مجوز به او داده نمی‌شود؛ چون در شهرستان، بزرگی هست که مورد عنایت است؛ چون مجوز درس خارج به این فرد نمی‌دهد این آقا هم نمی‌تواند درس خارج بگوید.
قبلا میل و فکر سیاسی، مجوز رشد در حوزه درست نمی‌کرد
استاد علوی بروجردی بیان داشت: ما در جهت مجوز برای استاد چه معیارهایی می‌خواهیم در نظر بگیریم؟ از صد سال تاریخ حوزه، که بنده ۵۵ سال از آن را درک کردم؛ قبل از آن هم که مقدمات می‌خواندم، با حوزه مرتبط بودم؛ سال ۱۳۴۷ به قم آمدم؛ آیت‌الله گلپایگانی بودند؛ آیت‌الله شریعتمدای بودند. کسانی از مدرسین سمت این دو بزرگوار بودند؛ و کسانی از مدرسین سمت امام بودند. تفکرات سیاسی مختلف بود؛ اما علی رغم اختلاف در تفکرات سیاسی، همه مدرسین، درس داشتند. طلبه‌ای هم که می‌خواست درس بخواند، به درس کسی می‌رفت که از او بیشتر استفاده می‌کرد و مدرس آن، ملّاتر بود. کاری نداشت که خطّ سیاسی او چه بود. ما این مطلب را دیدیم و تجربه کردیم. کسانی که هم ردیف من هستند، دیدند که میل و فکر سیاسی، مجوز رشد در حوزه را برای ما درست نمی‌کرد.
آیا از نیروهای نظامی و امنیتی هم کسی که در مجوز استادی دخیل است؟
وی افزود: سؤالی در این زمینه وجود دارد؛ آیا در مسائلی که پیش آمده و رویدادهایی که اتفاق می‌افتد اراده‌هایی است که به واسطه آنها درس آزاد به هم بریزد. دو سال دیگر از درس‌های آزاد، خبری نیست و حوزه‌ای نداریم؛ بلکه مجموعه‌ای از مدارس و مؤسسات همانند الازهر خواهیم داشت.
این استاد حوزه علمیه قم بیان داشت: آیا از نیروهای نظامی و امنیتی هم کسی که در مجوز استادی دخیل است، بین آقایان اساتید، مطالبی بیان می‌شود. آیا غیر روحانی هم در این تصمیم گیری‌ها دخیل است؟ امیدواریم نباشد. ما توضیح می‌خواهیم. در جلسه‌ای که در محضر آیت‌الله وحید خراسانی داشتیم، در مبحث بودجه حوزه به ایشان گفتم که شفاف کنید بودجه‌ای که از دولت برای حوزه می‌گیرید را چه می‌کنید؟ چه اینکه دست مرجع و اساتید به این بودجه‌ها نمی‌رسد.
چرا برای انتصاباتی که در حوزه است، از شخصیت‌های وزین حوزوی استفاده نمی‌شود
استاد علوی بروجردی در انتهای سخنانش بیان داشت: بعضی از آقایان هم بعضی از توضیحات را ارائه کردند. در این مبحث هم نیاز به توضیح است چرا کارهایی که باید در حوزه انجام بشود، توسط شاخصین حوزه و کسانی که سال‌ها تجربه حوزوی دارند، انجام نمی‌شود؟ چرا برای انتصاباتی که در حوزه است، از شخصیت‌های وزین حوزوی استفاده نمی‌شود. اینها تجربه دارند و می‌توانند کار کنند. از نظر ما فرد غیر حوزوی به صرف اینکه مقام اجرایی داشته، برای این کارها کافی نیست. منبع: حرم امام
.
انتهای پیام /*