پرسش جدید
روز جهانی قدس، میراث ابتکاری رهبر کبیر انقلاب در راستای دفاع و حمایت از حقوق مستضعفان و مبارزه با استکبار جهانی است که واکاوی ابعاد آن برای نسل های امروزی و آتی انقلاب امری است ضروری لازم.
خداوند تبارک و تعالی در آیه دوم از سوره مبارکه جمعه هدف از بعثت پیامبران را تعلیم کتاب و حکمت و پرورش و تصفیه روح از ناخالصی ها معرفی کرده است. لذا بحث از جایگاه تعلیم و تربیت در سیره و اندیشه امام خمینی(س)، که خود تعلیم دیده مکتب اصیل قرآن و سنت است، بحثی طویل است که در اینجا نیازی به توضیح آن نیست. اما اینکه امام خمینی(س) در سطوح آموزش عالی چه اهدافی را برای آن قائل است و اساساً نحوه و چگونگی پیوند نظام تعلیم و تربیتی با منافع ملی یک کشور چگونه قابل تعریف است، موضوع سؤال فوق قرار گرفته.
در مورد آزادی حجاب نیز با مراجعه به سخرانی ها و مصاحبه های امام (ره) براحتی می توان دریافت که ایشان حجاب اسلامی را مخالف آزادی نمی دانستند و هرگز از آزادی خود حجاب سخن نگفته اند، اتفاقا نسبت به حجاب بسیار سختگیر بودند و آن را برای حفظ ارزش و کرامت زن بسیار لازم می دانستند و به آن توصیه می فرمودند.
به طور کلی و در یک کلام می توان ویژگی مردمی بودن و همراه مردم بودن را در یک جمله از امام دید که صد البته التزام عملی به آن نیز به گوه تاریخ مشاهده شده است. ایشان در تاریخ 6 خرداد 1360، در جمع نمایندگان مجلس شورای اسلامی، ضمن اشاره به وظایف نمایندگان مجلس، در تبیین ضرورت پایبندی همه به قانون چنین می فرمایند: «من هم ممکن است با بسیاری از چیزها، من که یک طلبه هستم، مخالف باشم. لکن وقتی قانون شد [تصویب] خوب، ما هم می پذیریم.»
آن چیزی که مبرهن و مسلم است، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) به هیچ وجه نقشی ممیزی از ابتدای تأسیس، برای خود قائل نبوده و در آینده نیز از همین سیره پیروی خواهد کرد. اما یک نکته صراحت دارد آن اینکه هر فردی بخواهد از کلام و سیره امام، تعبیر، تفسیر و تأویلی داشته باشد باید با محکمات اندیشه ای امام آشنا باشد و در فضای فکری و دستگاه اندیشه ای ایشان تنفس کرده باشد. از همین روست که برای تفسیر در عالی ترین گستره آن، یعنی قرآن، مجموعه ای از اصول و قواعد علمی مدون و پویا در نظر گرفته شده است و هر کس بخواهد به تفسیر قرآن دست یازد و به بطون آن راه پیدا کند، لاجرم باید با مقدمات آن آشنا شود و خارج از قاعده های مسلم پا در این راه نگذارد.
ارزش و جایگاه وصیت نامه سیاسی-الهی امام خمینی(س) از این جهت است که ایشان این مرقومه را نه تنها برای یک قشر خاص اعم از بستگان و خویشانشان یا افرادی خاص نوشته باشند، بلکه هر بند آن ناظر بر شأنی از شئون جامعه و به تعبیری جهان اسلام و بشریت است.
اینترنت و شبکه های اجتماعی مانند بسیاری از پدیده های دیگر دارای پیامدهای مثبت و منفی می باشد که با برنامه ریزی و بالا بردن سطح آگاهی عمومی می توان از آثار مثبت آن بهره گرفت و پیامدهای منفی را کاهش داد.
طلیعه، متن و تمام جزئیات نگاشته شده در وصیت نامه سیاسی-الهی امام خمینی(س) برگرفته از آیات، روایات، احادیث و سیره پیامبر و ائمه معصومین(ع) است و بنیادی جز آن نمیتوان برایش برشمرد. جان کلام وصیت نامه امام خمینی(س)، که ثمره و چکیده عمر پربرکت و جاویدان اثر ایشان است، در کلمه توحید، خلاصه می شود.
به حقیقت می توان گفت حقوق میان حاکم و مردم در جامعه علوی از اهمیت ویژه ای برخوردار است، چنان که آن را از سایر حقوق در چنین جامعه ای متمایز می کند. امیر مؤمنان، حضرت علی (ع) در این باره می فرمایند: «بزرگ ترین حقوقی که میان مردمان جریان دارد همانا حق والی بر مردم و حق مردم بر والی است.» نکته شایان ذکر این است که حقوق مردم و حکومت اسلامی، دو طرفه است و باید نسبت به هم ادا شود و به هیچ وجه امری یک سویه تلقی نمی شود. ولی در این میان شاید از جمله مهمترین حقوقی که کمتر به آن عنایت شده قاعده «النصیحةُ لائِمة المسلمین» باشد، اصلی که یک تعبیر ریشه دار و پرسابقه است که در روایات متعددی به چشم می خورد.
تعبیر، تفسیر و تأویل بعضی احکام تاریخی امام خمینی(س) که در مقاطعی حساس و بر حسب شرایط خاص زمانی و مکانی صادر شده است یکی از نیازهای امروز جامعه فکری است. چرا که دستگاه معمار انقلاب دستگاهی ایستا و منجمد نیست، بلکه به خاطر نشأت گیری از بنیان های قرآنی از خاصیت پویایی و کارایی برای نسل هایی بعدی، برخوردار است.
یکی از مشخصه های بارز اندیشه سیاسی حضرت امام خمینی تلاش برای وارد کردن واژه ها و مفاهیم قرآنی و اسلامی در ادبیات سیاسی مسئولان و دولتمردان نظام اسلامی بود که واژه استکبار از جمله واژه هایی است که به طور عملی در این ادبیات وارد گردید. حضرت امام خمینی در تعیین استراتژی و خط مشی مبارزه با استکبار سه اصل را مورد اشاره قرار می دهند: 1- سلامت و صلح جهان بسته به انقراض مستکبرین است. 2- تغییر باید از متن جامعه سرچشمه بگیرد. 3- مقابله با مستکبرین باید ریشه ای و انقلابی باشد، نه سطحی و رفرمی.
اساساً به دلیل اینکه آینده به شکلی نامعلوم و ناپیداست، و ماهیتی راز آلود دارد، لذا توجه، پیش بینی و یا ساخت آن، برای بسیاری از متفکران و اندیشمندان جهان امری درخور نظر بوده است. چه بسا که کشف واقعیات اجتماعی آینده جامعه، قوانین آتی حاکم بر آن و شرایط و لوازم حاکم بر آن نیز نمی تواند از حوزه فکری و علاقه متفکران به اندیشیدن در مورد آن در زمان حیات خویش باشد. امام خمینی(س) که فقیهی دوربین و عالمی مصلحت اندیش بود، عصاره ای از دریافت های علمی و عرفانی خود را در رابطه با چالش ها، دغدغه ها و آینده امت اسلامی و به خصوص ایران پس از انقلاب اسلامی را در قالب وصیت نامه -سیاسی الهی خویش ارائه کردند و بنا بر اینکه این مرقومه، در قالب زمان و مکان خویش نمی گنجد و از آبشخور قرآنی سرچشمه می گیرد، هر زمان که به آن رجوع شود، می تواند راهگشای عمل باشد.
پیش من مکان مطرح نیست؛ عمل به تکلیف الهی مطرح است، مصالح عالیه اسلام و مسلمین مطرح است.
ضرورت وجود حکومت در زندگی اجتماعی بشر، آن چنان روشن است که نیازی به دلیل و برهان ندارد. حکومتی که آزادی های فردی را در چهارچوب مصالح اجتماعی حفظ کند و در پرورش استعدادها بکوشد، و مردم را به وظایف خود آشنا سازد و قوانین را اجرا کند.فطری بودن نیاز به تشکیلات حکومتی به حدی بود که وقتی پیامبر اسلام (ص) پس از هجرت به مدینه دست به ایجاد دولت اسلامی زد مردم با وجود سؤالاتی که در زمینه حیض و هلال و انفاق و دیگر مسائل عادی مطرح می کردند و از پیامبر (ص) توضیح می خواستند در این مورد (تشکیل دولت) هیچگونه سؤالی مطرح ننمودند و توضیحی نخواستند حتی جریانهای پس از رحلت آن حضرت نیز با تمامی فراز و نشیب آن از همین احساس فطری سرچشمه می گرفت.ا دقت و بررسی در ماهیت و کیفیت قوانین اسلام تردیدی نمی توان داشت که اجرای این قوانین و عمل به آنها مستلزم تشکیل حکومت است و بدون تاسیس یک دستگاه اجرائی و سازمان گسترده سیاسی نمی توان به وظیفه اجرای این احکام جامه عمل پوشانید.
معمار کبیر انقلاب اسلامی چکیده یافته های علمی و تجربی خویش را در قالب وصیتنامه سیاسی و الهی بیان کرده است. امام در بخشی از وصیت نامه سیاسی- الهی خویش فرمودند: «بی تردید رمز بقای انقلاب اسلامی همان رمز پیروزی است؛ و رمز پیروزی را ملت می داند و نسلهای آینده در تاریخ خواهند خواند که دو رکن اصلی آن: انگیزه الهی و مقصد عالی حکومت اسلامی؛ و اجتماع ملت در سراسر کشور با وحدت کلمه برای همان انگیزه و مقصد.»
افراد هر جامعه دارای اندیشه ها، تفکرات و تمایلات متفاوتی هستند. در ارتباط بین افراد جامعه با حکومت، گروه های موافق و مخالفی وجود دارند که با برخوردهای متفاوت حکومت روبه رو می شوند. صرف نظر از انگیزه مخالفت ها و چرایی آن ها، نحوه برخورد حکومت با گروه های مخالف در جوامع قابل بررسی است و از برخوردهای ساده و همراه با ملایمت تا برخورد خشن، ضرب و جرح و به دار کشیدن مخالفان را در طول تاریخ شاهد بوده ایم. سؤالی که مطرح است اینکه مخالفان در نظام سیاسی اسلام، از چه جایگاهی برخوردارند؟ و برخورد حاکمان با مخالفان چگونه باید باشد؟
با کمی تأمل در سیره ائمه (علیهم السلام) می توان دریافت که تلاش اولیه امیرالمؤمنین(ع) در مواجهه با مخالفت ها و معارضه های مخالفان خود پاسخگویی به شبهات مخالفان بود و می کوشید راهی برای پایان بخشیدن مسالمت آمیز؛ نزاع و دشمنی بیابد. اگر از این راه نتیجهی دلخواه به دست نمی آمد، با مخالفان خود، تا جایی که به امنیت و وحدت جامعه ی اسلامی آسیبی نمی رسید، مدارا، و از شدت و خشونت پرهیز می کرد. سرانجام اگر مخالفان دست به قیام مسلحانه می زدند و امنیت شهرها و راهها را به خطر می انداختند، نوبت به برخورد قاطعانه می رسید. البته امام در این مرحله نیز هیچ گاه از ارشاد و راهنمایی دشمنان غفلت نمی کردند و در عمل همیشه به این اصل پایبند بودند.
چپاولگران حیله گر کوشش کردند به دست عمال به اصطلاح روشنفکر خود، اسلام را همچون مسیحیت منحرف به انزوا کشانند و علما را در چهارچوب مسائل عبادی محبوس کنند و ائمه جماعات را در مساجد و محافل عقد و ازدواج منزوی، و مقدسین از توده را سرگرم ذکر و دعا، و جوانان عزیز را سرگرم عیش و نوش، از صحنه امور سیاسی و اجتماعی و اهتمام به امور مسلمین و گرفتاری بلاد اسلامی خارج نمایند و در این امر توفیق بسزایی پیدا کردند و از این جهالت و غفلت ما سوء استفاده کردند و بلاد مسلمین را یا مستعمره خویش نمودند و یا به استثمار کشیدند و بسیاری از سلاطین و حکام مسلمین را استخدام نموده و با دست آنان ملتها را به استضعاف و استثمار کشاندند و وابستگی و فقر و فاقه و پیامدهای آنها گریبانگیر توده های دربند گردید.»(صحیفه امام، ج 18، ص 89)
این نامه در شرایطی از طرف امام خمینی(س) به قلب کمونیزم دنیا صادر شد که اتحاد جماهیر شوروی هنوز به عنوان یک مجموعه قدرتمند در شرق جهان،برقرار بود، جنگ سرد خاتمه نیافته بود، دیوار برلین به عنوان نماد جدائی شرق و غرب فرو نریخته بود و حاکمیت کمونیسم بر قانون اساسی شوروی و بر مقدرات مردم در جمهوری های این کشور هنوز برقرار بود. با این حال امام خمینی(س)، این مرد قرن، بلکه سده ها، در نامه عبرت آموز خویش به گورباچف از صدای شکسته شدن استخوانهای مارکسیسم سخن به میان آورد و وی را از روی آوردن به غرب برای حل مشکلات اقتصادی اتحاد جماهیر شوروی برحذر داشت.
امام خمینی(ره) بنیانگذار انقلاب اسلامی با واکاوی خاستگاه و جایگاه مجلس در جمهوری اسلامی، نمایندگان را به انجام وظیفه قانونی و اسلامی خود فرا می خواند. ایشان ضمن بیان توصیه های یازده گانه ای که به مثابه منشور نمایندگی می باشد، راهبرد تکالیف آنان را تبیین می کند و سندی راهبردی و بلند مدت و نقشه راه را نه تنها برای نمایندگان نخستین دوره مجلس شورای اسلامی بلکه برای نمایندگان همه اعصار مجلس شورای اسلامی یاد آور می شوند.
همه ما باید وحدت اسلامی را شعارمان کنیم. با وحدت، و بودن زیر پرچم «لا اله الا اللَّه» پیروز می شویم. (صحیفه امام، جلد 7، صفحه 187)
توبه در لغت به معنای دست کشیدن از گناه و بازگشتن به راه حق است و به تعبیر دیگر، بازگشت به پشیمانی از گناه است. در قرآن کریم هم «توبه عبد» مطرح است و هم «توبه خدا». یک نکته مهم در این رابطه شرایط پذیرش توبه مثل جهالت و غفلت، عدم تأخیر آن تا زمان مرگ، تصمیم جدی بر ترک گناه، ندامت و...است. جدا از همه مباحثی که ذیل این مقوله میتوان مطرح کرد سوال این است که با توجه به سطوح مختلف رفتارهای مستوجب توبه (حق الناس و حق الله) شرایط پذیرش و درک توبه بعضی افراد خاص را چگونه می توان تشخیص داد؟
آن چه که بر هر عقل سلیمی واضح و مبرهن است اگر علاقه به نژاد و میهن در حدی باشد که سبب زیر پا گذاشتن حق باشد، ناپسند است. اما اگر علاقه مندی به نژاد و وطن ابزاری برای دفاع از حق و حقیقت قرار گیرد، پسندیده است. مثلا اگر علاقه به وطن ابزاری باشد برای حفظ کشور از دست دشمنان امری مطلوب است. همچنین است اگر در حدی باشد که سبب اعتماد به نفس ملت و احساس هویت شود.
امام خمینی (س) در زمینه آنچه می توان ذیل حقوق شهروندی طبقه بندی کرد، پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در ضمن طرح برخی مسائل فقهی و به ویژه، آن دسته از مسائلی که پس زمینه های کلامی هم دارند، با نگاهی به آینده و افقی هرچند در آن ایام دور از دسترس، توجهاتی به موضوعاتی کرده اند که نشان می دهد فقیهی با دغدغه های اجتماعی بوده اند.
در اندیشه امام سؤال های چه نظمی باید پاس داشته شود؟ و امنیت چه کسانی یا چه نظامی باید حفظ شود؟ مسائلی اساسی و محوری است و بدون پاسخگویی به آن ها نمی توان در مورد لزوم رعایت نظم و امنیت، نفیاً یا اثبا تاً سخنی گفت. به عبارت دیگر امام به عنوان یک شخصیت مکتبی و انقلابی، مدافع هر نظم و پاسدار هر امنیتی نیست بلکه در مواجهه با آن، اولین سؤال، کشف مشروعیت یا عدم مشروعیت آن است و بر اساس پاسخ دریافتی موضع بعدی اتخاذ می گردد. جلوه انقلابی و به اصطلاح رادیکال شخصیت حضرت امام در مواجهه با همین سؤال ظاهر می شود. امام آن گاه که در نظاره به نظم جهانی، آن را نظمی مدافع منافع و مطا مع جهانخواران و پایمال کننده حقوق مستضعفین می یابد، حکم به عدم مشروعیت آن داده و رسالت مقابله با آن را در خود می یابد. همین نگاه در مواجهه با حکومت شاه نیز نافذ است و طبیعی است که وقتی آن را نا مشروع و ظالمانه یافت، خود را موظف به تأمین امنیت آن نمی یابد.
در سال 57 دانشجویان دانشگاه تهران و دانشگاه های تهران در بزرگداشت روز 13 آبان یعنی همان سالروز تبعید امام و اعتراض به رژیم شاه نسبت به این حرکت، فراخوانی دادند که مراسمی در دانشگاه تهران برگزار می شود از دانش آموزان و دانشجویان و فرهنگیان خواسته بودند که بیایند مشارکت کنند مدارس و دبیرستان های اطراف دانشگاه در این روز کلاس ها را تعطیل کردند و به سمت دانشگاه تهران براه افتادند.
کلیه حقوق برای موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س) محفوظ است.