شورای اسلامی به مثابه جمهوری اسلامی
دکتر احمد مسجد جامعی

انقلاب مشروطیت نخستین حرکت بزرگ مردمی در
تاریخ معاصر ماست که مبنای شکل‌گیری حکومت قانون
را فراهم ساخت و الگویی برای همه کشورهای این سوی
عالم گردید. در حکومت قانون، اصل تفکیک قوا به عنوان یکی
از محورهای اساسی هر نظام سیاسی کلان مطرح است
و به جز نهاد موروثی سلطنت همه ارکان با واسطه و بی‌واسطه با آراء مردم انتخاب می‌شوند و مشروعیت خود را از رأی مردم می‌گیرند. اما در جریان عمل شاهد بودیم که پس از مدتی کوتاه و با وجود استقرار نهادهای انتخابی مانند مجلس شورای ملی، دولتی بر روی کار آمد که کمترین پای‌بندی به قانون و شرع و عرف نداشت و به تدریج به رویه‌های استبدادی مطلق سوق پیدا کرد و این در شرایطی بود که انتخابات به صورت معمول برگزار می‌شد.هر چند در پشت صحنه وضعیت دیگری وجود داشت و عملاً به آراء عمومی اهمیتی نمی داد و آن را تضعیف می‌کرد .
در حرکت استبداد ستیز و معناگرای مرحوم امام خمینی که از سال‌ها پیش زمزمه آن شروع شده بود، شاهد مخالفت گسترده مردمی با همان ارکان ظاهراً انتخابی بودیم. به همین دلیل درهمان ایام نخستین پیروزی انقلاب اسلامی فرمان تشکیل نهادهای انتخابی مردمی و تدوین آئین‌نامه اجرایی انتخابات شوراهای شهری و روستایی توسط ایشان صادر شد و جریانی که با شروع نهضت به نحوی خودجوش شکل گرفته بود، در برابر نهادهای به ظاهر انتخابی دولت شاه، نقش آفرین شد. مرحوم امام به استمرار اصولی از قانون اساسی مشروطه به دلیل همخوانی با اسلام و نگاه توسعه ای آن احترام می‌گذاشتند و در بیانات اردیبهشت ماه سال 58 چنین گفتند:" این جزء برنامه‌های اسلام است و بنای ما هم بر همین است ... همانطوری که از اول، قانون هم (بر اساس) همین معنی بوده است. باید شوراهای ولایتی باشد... انتخابات مال خودتان باشد؛ خودتان انجام بدهید. کارهایتان محول به خودتان باشد... این شوراها باید همه جا باشد و هر جایی (توسط شوراهای آن محل) اداره شود..." مرحوم امام در ادامه نتایج مقوله تمرکز زدایی را در عباراتی سهل و ممتنع که برای همه گروه‌های اجرایی و مردمی به راحتی قابل درک است چنین جمع‌بندی می‌کند که این (شوراها) هم برای ملت خوب است و هم برای دولت ، دولت نمی‌تواند همه جا را خودش تحت نظر بگیرد. وقتی محول کرد کار را به خود مردم، مردم در منطقه‌ای که هستند برای خودشان دلسوزتر هستند، (از احتیاجات خود) بهتر اطلاع دارند.

ادامه...