انسان
حقیقت انسان در دیدگاه امام خمینی (س)
امام خمینی (س) حقیقت انسان را مظهر همه صفات الهی و خلاصه موجودات عالم می داند که حقایق آنها را در خود دارد؛ یعنی موجودی چند بُعدی است که امکان ترقی در جهات کمال یا نقصان تا نهایت درجات آن را دارد و علم انسان شناختی را به جهت پیچیدگی جهات وجودی انسان، علم دشوار می شمارد که بدون بهره مندی آموزه های وحیانی غیر ممکن است.(۱)
ایشان بر اساس نظام فلسفی خود تصویری خاص از حقیقت انسان ارائه می دهد. انسان در ساختار اندیشه امام خمینی (س) با رویکرد متفاوت مورد توجه بوده و از آنجا که انسان شناسی امام خمینی (س) نوعی انسان شناسی ترکیبی و تشکیکی است که از نگاه فلسفی شروع و در نهایت به انسان شناسی عرفانی منتهی می گردد؛ از این رو امام خمینی (س) معتقد است حقیقت انسان وجودی سیالی است که از زمان طفولیت تا زمان پیری حقیقت های متعددی را کسب می کند.(۲) به اعتقاد ایشان حقیقت انسان مجموع وجودات عقلی، مثالی و حسی نیست که با هم جمع شده باشند. انسان یک وجود دارای مراتب است که هویت بسیطی است.(۳) و آنچه حقیقت انسان را می سازد، قلب و روح او است و جسم انسان ملاک انسانیت نیست.(۴) در حقیقت انسان یک موجود الهی و ملکوت|ملکوتی است.(۵) امام خمینی (س) حقیقت انسان را جهت باطنی آن می داند که روح او است(۶) و این روح مجموع حقایق اسمای اسماء جلالی|جلالی و اسماء جمالی|جمالی و جامع همه مراتب وجود است.(۷) حضرت امام معتقد است انسان دارای صورت الهی است؛ زیرا انسان مَثَل اعلای حق تعالی و آیت کبرا و مظهر اتم اسما و صفات الهی است(۸) و سرّ فضیلت و برتری او بر دیگر موجودات نیز در همین ویژگی نهفته است.(۹)
(۱) خمینی، روح الله، صحیفه امام، ج۴، ص۸؛ ج۱۳، ص۲۸۵ و ج۱۴، ص۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۹. موجود جامع، الهی ملکوتی، یا محال است
(۲) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۳، ص۳۷۹-۳۷۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵. اگر ترقی کرد
(۳) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۳، ص۳۷۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵. وجودات نیست
(۴) خمینی، روح الله، صحیفه امام، ج۶، ص۲۴۶ و ج۱۰، ص۲۴۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۹. نه جسم، حجم مادی
(۵) خمینی، روح الله، صحیفه امام، ج۴، ص۱۸۴ و ج۱۳، ص۲۸۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۹. حد ما فوق، الهی ملکوت
(۶) خمینی، روح الله، تعلیقات علی شرح الفصوص الحکم و مصباح الانس، ص۸۸، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۱۰ قمری. فحدّ الانسان
(۷) خمینی، روح الله، شرح دعاء السحر، ص۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۶. الجمال و الجلال
(۸) خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۶۳۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸. مثل اعلای
(۹) خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۶۳۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸ سرّ تشرف؛ خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی (س)، ج۲، ص۳۷۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۴۰۰.