برزخ
برزخ از دیدگاه امام خمینی (س)
امام خمینی (س) در بیان حقیقت عالم برزخ معتقد است برزخ عالمی است که حد وسط عالم طبیعت و عالم قیامت است.(۱) عالم برزخ بنفسه موجود است؛ اما نسبت به موجود طبیعی که در ارتقای وجودی خود به مرتبه تجرد برزخی نرسیده است، فعلیت ندارد؛ از این رو برزخ بهشتی و جهنمی به واسطه اعمال انسان ایجاد می شود. امام خمینی (س) عالم برزخ را به دو قسم نزولی و صعودی تقسیم می کند در قوس نزول به آن عالم مثال و در قوس صعود به آن برزخ می گوید.(۲) از منظر امام خمینی (س) حیات برزخی وجه علوی این عالم مادی است و حقیقت عالم برزخ با عالم ماده از نظر صورت تفاوتی ندارد و برزخ تمام حیثیات وجودی مرتبه پایین و طبیعت را به نحو اتم دارا می باشد. به اعتقاد امام خمینی (س) هم اکنون که انسان در عالم طبیعت است، در عالم برزخ نیز هست؛ پس انسان دو نشئه دارد؛ طبیعی و برزخی؛ البته الآن انسان که در عالم طبیعت است، نیمه برزخی است و با موت و استقلال نفس و تمام شدن عالم طبیعت، برزخ او کامل می شود(۳) و تا هنگامی که انسان در عالم برزخ است، با عالم دنیا ارتباط دارد و به طور کلی نفس ارتباطش را با بدن قطع نکرده است؛ لذا برزخ، بقای انس به عالم دنیا است با تمام شدن انس به دنیا قیامت کبری آغاز می شود؛(۴) بر این اساس میزان در طولانی شدن مدت برزخ برای اشخاص تعلقات آنان به دنیاست و این تعلقات هرچه کمتر باشد توقف انسان در برزخ کمتر و قبر او روشنتر و وسیعتر می شود.(۵) انسان با حرکت جوهری به تدریج طبیعت و عالم ماده را رها می کند و باطن ذاتش اندک اندک برزخی می شود(۶) و اصل هویت و شخصیت از نقص رو به کمال و تجرد برزخی می رود. امام خمینی (س) معتقد است نفس بعد از مفارقت از بدن، در قالب مثال خواهد بود و این بدن مثالی در باطن خود انسان هم اکنون نیز هست.(۷)
(۱) خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۴۶۱-۴۶۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸. بباید دانست
(۲) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۳، ص۵۲۰-۵۱۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵. بنفسه
(۳) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۳، ص۳۸۷-۳۸۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵. حظ داریم
(۴) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۳، ص۶۰۱-۶۰۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵. انس
(۵) خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۱۲۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸ میزان؛ خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۳۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸. طول مدت
(۶) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۳، ص۴۰۹-۴۰۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵. ترقی
(۷) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۲، ص۳۶۴ قالب مثالی و ج۳، ص۵۴ بدن مثالی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵.