نکاتی درباره سالگرد 15 خرداد
(مصاحبه با حجت الاسلام و المسلمین محمدعلی خسروی، معاون امور فرهنگی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی)
حضور: در ایام نیمه خرداد هستیم. نیمه خرداد سال 1342، آغاز نجات از دوران ستمشاهی است که امام خمینی به آن توجه خاصی داشتند. به نظر شما چرا حضرت امام به شناخت صحیح و دقیق 15 خرداد توصیه می کردند؟
حجت الاسلام و المسلمین خسروی: امام خمینی در اولین سال پیروزی انقلاب اسلامی ـ در روز 15 خرداد سال 1358 ـ در مدرسه فیضیه قم سخنرانی مهمی ایراد کردند. ایشان در این سخنرانی به شناخت صحیح و دقیق 15 خرداد توصیه کردند و فرمودند: 15 خرداد را بشناسید و مقصد 15 خرداد را بشناسید و کسانی را که 15 خرداد را بوجود آوردند بشناسید و کسانی را که 15 خرداد را دنبال کردند بشناسید. ارزش این توصیه تاریخی امام را موقعی بهتر درک می کنیم که اطلاعات بیشتری از شرایط و زمان این سخنرانی داشته باشیم. این سخنرانی سه چهار ماه پس از پیروزی انقلاب و در شرایطی ایراد شد که هنوز نظام جمهوری اسلامی و ارکان آن استقرار نیافته بود. قانون اساسی در حال تدوین بود. گروهکهای وابسته به شرق و غرب هر کدام تلاش می کردند جای پایی برای خود در ارکان نظام پیدا کنند و موقعیت خود را تثبیت کنند. درگیریهای گروهکهای مسلح در کردستان، خوزستان و نقاط حساس مرزی در حال انجام یا شکل گیری بود.
از طرفی دولت موقت که می بایست نقش اساسی خود را در پایه ریزی ارکان نظام ایفا کند نسبت به سهم خواهی صدها گروهک نوظهور، واکنشی درخور، نشان نمی داد و به تدریج حساسیت ها نسبت به اصول انقلاب در حال کمرنگ شدن بود. امام با فراست و هوش فوق العاده خود روز 15 خرداد را بهترین فرصت برای ترسیم راه واقعی ملت تشخیص داد و در سخنرانی کوبنده و روشنگری که جز در روز 12 بهمن سال 57 در بهشت زهرا نمی توان نظیری برای آن یافت هشدار لازم را به مردم و مسئولین داد و یک بار دیگر جامعه را نسبت به مسائل اساسی انقلاب حساس کرد و توطئه ها را برملا نمود.
حضور: آیا بعد از گذشت بیش از 40 سال از 15 خرداد سال 42 هنوز می توان نکات تازه ای در آن کشف کرد یا تحلیل بهتری از آن بدست داد؟
خسروی: اینکه امام در 15 خرداد سال 58 نظر مردم را به قیام 15 خرداد سال 42 متوجه می کند حاوی نکات مهمی است که امروز هم می تواند راهگشا باشد. یکی از این نکات حضور خودجوش توده های مردم در نهضت بود. از ویژگیهای قیام 15 خرداد این بود که نبض حرکت در دست احزاب و گروههای سیاسی نبود بلکه مردم کوچه و بازار با احساس وظیفه شرعی به خیابانها ریخته بودند. البته این به معنی نفی تحزب و تشکل نیست بلکه مقصود این است که در یک حرکت عمومی که خواست عموم مردم است، احزاب و گروهها هم باید در خدمت خواست عموم مردم باشند، نه اینکه بخواهند خط دهی کنند و از حضور مردم بهره برداری سیاسی به نفع تشکل خود نمایند.
نکته دیگر در قیام 15 خرداد، محتوای شعارهای مردم بود. شعارهای ساده ای که آن روز مردم بر زبان جاری می کردند نشانگر خواست و هدف مردم بود. سخن از منافع مادی و به دست گرفتن قدرت سیاسی و تلاش برای کسب کرسی های قدرت نبود. شعارهایی مانند خمینی خمینی
تو فرزند حسینی، ما طالب قرآنیم، ما شاه نمی خواهیم، بیانگر اهداف نهضت بود. در واقع مردم برای نجات از حکومت طاغوت و پیاده شدن احکام دین و سرافرازی ملک و ملت شعار می دادند و در این راه هزاران شهید تقدیم کردند.
این همان هدف مشترکی است که امروز هم مردم به دنبال آن هستند و اگر گاهی زمزمه هایی از نارضایتی شنیده می شود نه به خاطر بیزاری برخی از اقشار جامعه از مسائل دینی است بلکه به دلیل درست عمل نکردن برخی و سوء استفاده از شعارهای دینی توسط عده ای بوده است که چه بسا سرخوردگی هایی را بوجود آورده باشد. به هر حال امروز هم ملت ما عموماً طالب تحقق کامل همان شعارها و اهداف 15 خرداد است.
حضور: چرا نظام شاهنشاهی با وجود قیام گسترده مردمی در 15 خرداد سال 42 دچار شکست و فروپاشی نشد؟
خسروی: پیروزی نهایی تنها به خواست عمومی مردم، وابسته نیست بلکه علاوه بر خواست مردم عوامل و شرایط دیگری مورد نیاز است. در 15 خرداد سال 42 گرچه قیام گسترده مردمی را تجربه کردیم اما این قیام به علت نداشتن تبلیغات گسترده از سوی طرفداران نهضت به همه شهرها کشیده نشد. رژیم شاه نیز با نهایت خشونت مردم را سرکوب کرد. مثلاً کشاورزان ورامینی را که به سوی تهران در حرکت بودند، سر پل باقرآباد به رگبار بستند و جوّی از رعب و وحشت در تهران و قم و شهرهای بزرگ بوجود آوردند. با این حساب طبیعی بود که موقتاً این آتش مقدس، خاموش شود؛ اما نه برای همیشه.
چنانکه دیدیم مجدداً حرکتها شروع شد و پس از 15 سال به نتیجه رسید و نظام شاهنشاهی برای همیشه به زباله دانی تاریخ انداخته شد. به نظر می رسد 15 سال برای خاتمه دادن به یک نظام دو هزار و پانصد ساله، زمان زیادی نیست بلکه کاری شبیه به معجزه است که به دست آن مرد الهی و همّت مردم فداکار به وقوع پیوست.