کلیات خمس

کلیات خمس در نگاه امام خمینی (س)

یکی از مباحث اصلی و مورد توجه امام خمینی (س) در بخش منطق، کلیات خمس است که درک درست آن منجر به شناخت اقسام حمل و محمولات و تغییر دادن خواص و آثار هر یک از آنها است. امام خمینی (س) در بحث کلیات خمس و باب ایساغوجی، معتقد است هر کلی که نسبت به افراد آن کلی در نظر گرفته شود، یکی از موارد (نوع، جنس، فصل، عرض عام و عرض خاص) خواهد بود، ایشان نوع را متفق الحقیقه و تمام شیء می داند(۱) و جنس را مشترک میان انواع (کمال مشترک ذاتی) و قابل حمل بر اشیاء مختلف می شمارد.(۲) بنابر نظر امام خمینی (س) اهل منطق در بیان تحلیل فصول و اجناس به واقعیت خارجی توجه داشته اند؛ چون دیده اند حالاتی بر محیط عارض است؛ مثلاً اعتبارات سه گانه ای که برای کلیات خمس قائل شده اند، به یک اعتبار جزء حد قرار گرفته، بر نوع حمل می شود و به اعتبار بشرط لا و بشرط شیء قابل حمل نمی باشد،(۳) چنانکه بعضی ها دچار اشتباه شده اند، در حالی که این تعبیرات برای نشان دادن کیفیاتی است که ماهیت در مرتبه غیر ذات دارا است.(۴) بنابر نظر امام خمینی (س) اهل منطق از مقام لا تعیین و ابهام به جنس و از مقام تعیین به نوع تعبیر کرده اند؛ زیرا جنس حالت انتظار دارد و فصل محصل جنس است؛ از این رو برای جنس خالی از فصل، نمی توان مرتبه ای از تحقق فرض کرد، چون هر جنسی در فصل خود فانی است.(۵) امام خمینی (س) در مباحثی چون ربط حادث به قدیم، سعادت و شقاوت و شبهه ابن کمونه از بحث ذاتی باب ایساغوجی بهره برده است.(۶)

(۱) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۱، ص۱۶۶ و ج۲، ص۷۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵. متفق الحقیقیه، ایساغوجی

(۲) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۱، ص۱۷۹-۱۷۸ و ۱۹۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵. مثلاً جنس

(۳) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۱، ص۱۹۴-۱۹۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵. جنس لا متحصل

(۴) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۱، ص۱۸۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵. برای بشرط لا

(۵) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۱، ص۱۹۴ و ۲۰۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵. مقام لا متحصلی، در فصل فانی

(۶) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۲، ص۷۰-۶۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵ و لکن این دو اشکال؛ خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی، ج۹، ص۵۷۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.

. انتهای پیام /*