حجت الاسلام والمسلمین حسن پویا: امام خمینی پیش از آن‌که سیاستمدار، بنیان‌گذار و رهبر نظام جمهوری اسلامی ایران باشد، فقیه، فیلسوف، عارف و استاد اخلاق بود. نوشته حاضر نیز قطره‌ای است از دریای پربار سفارش‌های اخلاقی و تربیتی آن شخصیت فرهیخته و خودساخته که بخش پنجم آن در شماره قبلی حریم امام تقدیم خوانندگان گردید و در این شماره بخش ششم پیش‌روی شما خواننده گرامی قرار دارد، امید است اندرزها و آموزه‌های این عالم عامل سودمند افتد.
کمک از ولی عصر
ای عزیز، با بی اعتنایی و سرسری از این مقام مگذر. تدبر و تفکر در حال خود و عاقبت امر خویشتن کن، و به کتاب خدا و احادیث خاتم انبیاء و ائمه هدی، سلام الله علیهم اجمعین، و کلمات علمای امت و حکم عقل وجدانی رجوع نما، و این باب را، که مفتاح ابواب است، به روی خود بگشا، و در این منزل، که عمده منازل انسانیت است نسبت به حال ماها، وارد شو و اهمیت به آن بده و مواظبت از آن کن. و از خداوند تبارک و تعالی توفیق حصول مطلوب بخواه، و از روحانیت رسول اکرم و ائمه هدی سلام الله علیهم، استعانت کن، و به ولیّ امر و ناموس دهر، حضرت امام عصر، عجّل الله فرجه، پناه ببر، البته آن بزرگوار دستگیری ضعفا و بازماندگان را می‌فرماید و بیچارگان را دادرسی مینماید. (شرح چهل حدیث، ص 274)
توجه و توسل به ائمه معصومین: از اعتقادات راسخ ماست. به‌ویژه توجه به امام عصر به عنوان ولی الله اعظم به عنوان سیره و روش همه مردم به‌خصوص عالمان و عارفان و دین‌باوران در میان شیعه مطرح می‌باشد.
امام خمینی در کتاب گران‌سنگ چهل حدیث که از آثار ماندگار و ارزشمند اخلاقی ـ عرفانی ایشان می‌باشد در ذیل حدیث 17 به دو نکته با عنوان «نکته مهمه» اشاره می‌کنند. در نکته اول به توبه خالص و مشکلات آن می‌پردازند و در پایان نکتة دوم خواننده را به طلب توفیق و کمک از پیامبر اسلام و ائمه معصومین و به طور خاص به امام زمان حوالت می‌دهند.
نکته زببایی که در پایان نوشته امام خمینی آمده است بسیار امیدآفرین و مسرت‌بخش است، چرا که انسان دردمند و گرفتار را به آینده امیدوار می‌کند.
چنانکه در جای دیگری امام خمینی آورده‌اند:
البته حق تعالی شأنه چنانچه محمّد صلی الله علیه و آله و دودمان او را وسایط هدایت و راهنماهای ما مقرّر فرموده و به برکات آنها امّت را از ضلالت و جهل نجاتْ مرحمت فرموده، به وسیله و شفاعت آنها قصور ما را ترمیم و نقص ما را تتمیم فرماید و اطاعات و عبادات ناقابل ما را قبول می‌فرماید. (آداب الصلاة (آداب نماز)، ص 379 ـ 380)
تدبر در قرآن
قرآن کریم این سرچشمه فیض الهی تدبر کن هر چند صِرف خواندن آن که نامه محبوب است به شنونده محجوب آثاری دلپذیر دارد، لکن تدبر در آن انسان را به مقامات بالاتر و والاتر هدایت می‌کند أَ فَلا یتَدَبَّرُونَ الْقُرآنَ امْ عَلی قُلُوبٍ اقْفالُها. و تا این قفل و بندها بازنگردد و به هم نریزد، از تدبر هم آنچه نتیجه است حاصل نگردد. خداوند متعال پس از قَسَم عظیم می‌فرماید: انَّهُ لَقُرآنٌ کَریمٌ فی کِتابٍ مَکْنُونٍ لا یَمَسُّهُ الا الْمُطَهَّرُونَ و سر حلقه آنها آنان هستند که آیه تطهیر در شأنشان نازل گردیده. (صحیفه امام، ج 18، ص 446)
ماه مبارک رمضان، ماه نزول قرآن، ماه نزول رحمت و مغفرت الهی است. قرائت قرآن در این ماه عظیم و پربرکت همواره مورد توجه مسلمانان به ویژه شیعیان بوده است. چرا که در روایات بسیاری ضمن تأکید بر قرائت قرآن در این ماه به آثار و برکات و ثواب‌های عظیم آن اشاره شده است. برخی از بزرگان، از جمله حضرت امام; مقید بودند که در این ماه چندین ختم قرآن داشته باشند، زیرا به نتایج آن به خوبی واقف بودند، اما آنچه همواره بر آن تأکید داشته‌اند این است که مناسب است همراه با قرائت قرآن، به فهم و دقت و در نتیجه تدبر و تفکر و تأمل در قرآن نیز اهتمام ورزیده شود. آن‌گاه که قرآن تلاوت می‌شود خویش را با آیات آن همراه سازیم و درباره آنچه بیان می‌دارد تفکر کنیم. در همین زمینه تطبیق آیات قرآنی بر احوال ما نیز تأکید شده است چنانکه امام خمینی در این باره می‌فرماید:
کسی که بخواهد از قرآن شریف حظّ وافر و بهره کافی بردارد، باید هر یک از آیات شریفه را با حالات خود تطبیق کند تا استفاده کامله کند. مثلاً، در آیه شریفه در سوره «انفال» فرماید: (انَّما المُؤْمِنُونَ الَّذینَ اذا ذُکِر الله وَجِلَتْ قُلوبُهُمْ وَ اذا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیاتُهُ زادَتْهُمْ ایماناً وَ عَلی رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلوُن) ... الخ. شخص سالک باید این اوصاف ثلاثه را ببیند با او منطبق است؟ آیا وقتی ذکر خدا می‌شود، قلب او فرو میریزد و ترسناک می‌شود؟ و وقتی آیات شریفه الهیّه بر او خوانده می‌شود، نور ایمان در قلبش افزایش پیدا می‌کند؟ و اعتماد و توکلش به حق تعالی است؟ یا در هر یک از مراتب راجل، و از هر یک از این خواصّ محروم است. (آداب الصلاة (آداب نماز)، ص 207 ـ 208)
بیداری، گام اول
خداوند ان شاء الله، ما را هم بیدار کند، متوجه کند، متوجه کند که ما چند روزی بیشتر نیستیم، منتها من زودتر و شما هم دنبالش دیگر، بعد از صد سال دیگر از این بساط خبری نیست. اینها همه گذراست و از بین می‌رود، آن چیزی که باقی میماند حرکات خود انسان است. آن چیزی که به انسان جهنم را میرساند یا بهشت را میرساند خود انسان است، از خارج نیست. (صحیفه امام، ج 21، ص 47 ـ 48)
یکی از دغدغه‌های انبیای عظام، بیداری مردم از خواب غفلت است، زیرا تا انسان‌ها در این مسیر گام نگذارند به مراحل بعدی نخواهند رسید.
خداوند متعال رسول خود را برای آگاهی، معرفت و بیداری امت‌ها فرستاده است. به تعبیر امام خمینی;:
پیمبران مبعوث شدند تا رشد معنوی به بشر دهند. (صحیفه امام، ج 18، ص 445)
در هر قیام و حرکتی درونی یا بیرونی اول قدم آن بیداری است و بیداری از دردمندی برمی‌خیزد. انسانی که گرفتار طاغوت‌های باطنی و ظاهری است تا بیدار نشود، حرکتی از او سر نمی‌زند.
اولیای خدا برای بیدار کردن انسان از خواب غفلت، چه رنج‌ها و مصیبت‌ها کشیدند. اینکه پیامبر بزرگ اسلام با قلم مبعوث می‌شود و همگان را بارها و بارها تشویق به دانستن و تعلیم و تعلّم می‌کند برای نجات مستضعفان و پابرهنگان از جهالت و نادانی است، چرا که تا آنان بیدار نشوند هیچ حرکتی به ثمر نمی‌رسد. از این رو است که طاغوت‌ها و ستمگران و حاکمان جور و ستم مردم را در جهالت نگه می‌دارند تا بتوانند از آنان بهره‌کشی کنند.
مقدمه تمام سیر و سلوک‌های اخلاقی و تربیتی نیز چنانکه عارفان و معلمان اخلاق گفته‌اند بیداری است.
تأثیر گناه
قلب همه انسان‌ها در ابتدا روشن و نورانی است و آن‌گاه که به مرور زمان به معصیت‌ها آلوده می‌شود، زنگار می‌گیرد و سیاه می‌شود چنانکه در برخی روایات به آن اشاره شده است. اگر انسان به فکر توبه و ترک گناه نباشد با قلب تاریک و ظلمانی از این دنیا می‌رود. هشدار انبیا و ائمه: و اولیای دین بر این است که انسان‌ها با قلب سیاه از دنیا نروند، بلکه تا عمر باقی است از خواب غفلت بیدار شوند و به این توصیه بزرگان گوش فرا دهند.
امام خمینی(س) در بحث‌های اخلاقی خود که با عنوان «جهاد اکبر» منتشر شده است به این موضوع توجه جدی نمود و به همه اقشار مردم به ویژه طلاب حوزه‌های علمیه اعلام خطر می‌کنند تا از خواب غفلت بیدار شود و سرگرم امور دنیایی نشوند:
تا کی میخواهید در خواب غفلت به سر برید، و در فساد و تباهی غوطه ور باشید؟ از خدا بترسید؛ از عواقب امور بپرهیزید؛ از خواب غفلت بیدار شوید. شما هنوز بیدار نشده اید؛ هنوز قدم اول را برنداشته اید. قدم اول در سلوک «یقظه» است. ولی شما در خواب به سر میبرید؛ چشم ها باز و دلها در خواب فرو رفته است. اگر دلها خواب آلود و قلبها بر اثر گناه سیاه و زنگ زده نمی بود، این طور آسوده خاطر و بی‌تفاوت به اعمال و اقوال نادرست ادامه نمی دادید. اگر قدری در امور اخروی و عقبات هولناک آن فکر می کردید، به تکالیف و مسئولیتهای سنگینی که بر دوش شماست بیشتر اهمیت می دادید. (جهاد اکبر، ص 52)
در این کلام، حضرت امام حتی بی‌توجهی به تکالیف و مسئولیتهای اصلی حوزه‌ها را به تأثیر گناهان و اعمال نادرست برمی‌گردانند چنانکه بی‌تفاوتی درباره امور اخروی را نیز نتیجه همین مسأله می‌دانند.
مراقبت
انسان واقعاً مراقب خودش باشد، محاسبه کند از خودش، مجاهده بکند تا بتواند تشخیص بدهد که من که دارم این حرف را میزنم خودم اگر چنانچه به جای آنها بودم، همه چیز را خوب میدانستم. (صحیفه امام، ج 18، ص 17 ـ 18)
از موفقیت بزرگ انسان‌های بزرگ و تأثیرگذار توجه و مراقبت بر اعمال خویش است. مراقبت بر همه امور، چشم، گوش، زبان و سایر اعضا و جوارح راهی به سوی سعادت دنیا و آخرت است. بهترین زمان برای مراقبت هم دوران جوانی است زیرا نیروی جوانی بسیار سرکش و طغیان‌گر است، و بسیاری از اموری که در جوامع به وقوع می‌پیوندد از غرور جوانی و جهالت این دوران است.
امام خمینی در کلامی دیگر به ویژه جوان‌هایی که مسئولیت‌هایی را پذیرفته‌اند هشدار می‌دهند:
شما جوانهای عزیزی که الآن برای اسلام دارید خدمت میکنید، و مطمئن باشید که ارزش بسیار زیاد دارید شما، توجه به روحیات خودتان بکنید که نبادا در این امر شیطان دخالت بکند. قدرت دستتان هست، نبادا که این قدرت را اعمال بکنید در یک جایی بر خلاف. مراقبت کنید از خودتان. مواظبت کنید از خودتان. اینکه من عرض میکنم، مخصوص به شما نیست، همه ما باید این مطلب را در نظر داشته باشیم. (صحیفه امام، ج 18، ص 210)
بزرگان علم اخلاق و عالمان عمل کننده به علم خویش، یکی از رموز موفقیت خود را مراقبت از نفس شیطان و وسوسه‌های او و سپس مراقبت از همه امور زندگی خویش می‌دانند. مراقب لقمه‌ای که بر دهان می‌گذارند، بر سر سفره‌ای که می‌نشیند، با آن‌کس که همنشین و هم سخن می‌شوند، مراقب ساعات و لحظات عمر خویش و سایر امور می‌شوند.
این مراقبت اگر دائمی و تمام ساعات شب و روز و ماه و سال باشد نتایج بسیار اثربخشی در زندگی خواهد داشت و بی‌توجهی به آن، فرو رفتن در ورطه غفلت و بی‌خبری است.
.
انتهای پیام /*