روابط دیپلماتیک ایران و مصر و مذاکرات صورت گرفته در دوران حکومت انور سادات هیچ گاه بدون اشاره به جایگاه اسرائیل در خاورمیانه به وقوع نپیوسته است و تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357، همواره ایران بر برقراری این روابط اصرار داشته، چنانچه وقتی انورسادات در سال 1354 در برابر چشمان بهت زده مصریان، دیگر اعراب و مسلمانان به اسرائیل سفر می‌کند، پس از کارتر، شاه ایران دومین رئیس کشوری است که این حضور را مورد حمایت قرار می‌دهد و آن را آغازی برای شروع مذاکرات فی‌مابین مصر و اسرائیل می‌داند.
از مذاکرات و گفت‌و‌گوهای میان سفرا و مسئولین دو کشور بالاخص شخص شاه ایران و انورسادات به راحتی می‌توان دریافت که حکومت ایران تا چه میزان مشتاق برقراری روابط قاهره- تل‌آویو بوده است چنانچه بعدها مقامات قاهره، در زمینه سفر سادات در 25 خرداد 1355 بیان می‌کنند که در این سفر شاه ایران تلاش بسیاری در جهت ترغیب سادات به برقراری رابطه با اسرائیل انجام داده است.
روند برقراری روابط دیپلماتیک میان مصر و اسرائیل با تشویق و ترغیب ایران و آمریکا به همین منوال پیش می‌رفت تا اینکه در 3 دی 1356، مناخیم بیگن، نخست وزیر وقت اسرائیل، در رأس یک هیأت وارد اسماعیلیه شد و با انور سادات که او نیز در رأس هیأتی مصری بود به تبادل نظر و مذاکره پرداخت. در جلسه‌ای که میان آن دو برگزار شد، طرح تشکیل کمیسیون نظامی(در جهت عقب‌نشینی نظامیان اسرائیل از مناطق مصر)، کمیسیون مدنی و کمیسیون سیاسی(مساله فلسطین) ارائه می‌گردد که پس از پایان جلسه از سوی وزرای امورخارجه دو کشور، محمد ابراهیم کاملو موشه دایان اعلام می‌شود. گرچه هیچ یک از طرفین از این جلسه ابراز رضایت کامل نداشتند اما این دیدار را می‌توان نقطه آغاز مذاکرات صلح میان مصر و اسرائیل عنوان کرد.
قرارداد کمپ دیوید و آنچه در ایران می‌گذشت
یک سال پس از دیدار هیأت مصری و هیأت اسرائیلی در اسماعیلیه، در شهریور سال 1357، انور سادات و مناخیم بگین به دعوت جیمی کارتر، رئیس جمهور آمریکا در کمپ دیوید، یکی از استراحتگاه‌های رئیس جمهور آمریکا، گردهم آمدند و 12 روز به صورت غیررسمی و مخفیانه به گفتوگو و مذاکره پرداختند. این دوره مذاکرات همزمان با حوادث تلخ 16 و 17 شهریور(7 و 8 سپتامبر) و کشتار مردم در میدان شهدا(ژاله) تهران بوده است؛ بنابر آنچه که در خاطرات برخی حاضرین در این جلسات وجود دارد، حتی شایع است مقامات اسرائیلی، به آمریکایی‌ها گوشزد می کنند که مسائل ایران در حال حاضر پر اهمیت‌تر از روابط سیاسی مصر و اسرائیل است، اما کارتر از ادامه این گفتوگو امتناع کرده و با بی‌توجهی به بررسی ادامه مذاکرات روی می‌آورد.
با وجود این اوصاف، بار دیگر به گزارش اسناد باقی مانده از این دیدار، در همان روز سادات با تهران تماس برقرار کرده و به دلداری شاه ایران پرداخته و از مساعدت دولت مصر به دولت او خبر می‌دهد. پس از این گفتوگو، کارتر نیز در تماس خود با شاه، از حوادث پیش آمده در ایران و عواقب این درگیری‌ها ابراز نگرانی می‌کند و موجبات دلگرمی و تقویت روحیه شاه ایران را فراهم می‌کند. محمدرضا پهلوی در کتاب "پاسخ به تاریخ"، منکر این تماس شده است؛ اما حاضرین در این مکان، از جمله سایرونس ونس، وزیر امور خارجه آمریکا و گری سیک، معاون برژینسکی و رئیس شورای امنیت ملی در کاخ سفید، بر تماس تلفنی کارتر با شاه ایران شهادت داده‌اند.
پس از این رویداد، در 19 شهریور(10 سپتامبر) اردشیر زاهدی، سفیر کبیر ایران به واشنگتن می‌رود و با وارن کریستوفر، معاون وزیر خارجه آمریکا بر سر مسائل ایران و نقش کمونیست‌ها در آشوب‌های اخیر به گفتوگو می‌نشیند. کریستوفر، ضمن تاکید بر پشتیبانی دولت آمریکا از ایران، خواستار رعایت اعتدال در اجرای مقررات حکومت نظامی می‌شود و در ادامه از عدم وجود سندی مبنی بر دخالت شوروی سخن به میان می‌آورد. زاهدی به همراهی آمریکا با اپوزیسیون اشاره می‌کند و کریستوفر عدم مذاکره با اپوزیسیون از سوی آمریکا را، به دلیل حفظ روحیه شاه بیان می‌کند.
این در حالی است که مذاکرات در کمپ دیوید و در میان طرفین، بدون توجه به اوضاع ایران که هر سه آنها خود را حامی و دوست او می‌دانستند به قوت خود ادامه داشت. مفاد موجود در این مذاکره تا روز 26 شهریور(17 سپتامبر 1978)، بر همگان پوشیده بود که با امضای قرارداد کمپ دیوید، در کاخ سفید آشکار شد. در هنگام امضای قرارداد کمپ دیوید، اردشیر زاهدی به نمایندگی از شاه ایران نیز در کاخ سفید حضور داشت و بلافاصله پس از امضای این قرارداد، برقراری روابط سیاسی میان اسرائیل و مصر را از سوی شاه ایران به هر دو آنها تبریک گفت.
بر اساس این پیمان ننگین، اسرائیل از سوی مصر به رسمیت شناخته شد، اسرائیل موظف شد از تمام صحرای سینا عقب‌نشینی کند و این منطقه پس از تخلیه کوچ نشین‌های اسرائیل، به یک منطقه خالی از سلاح(غیرنظامی) تبدیل شود و در برابر این قرارداد، آمریکا نیز مبلغی بالغ بر چهار میلیارد دلار برای اسکان دوباره کوچ نشینان بپردازد و فـلسـطـیـنـیان در نـوار غـزّه و کـرانـه غـربـی رود اردن تـحـت نظارت دولت اسرائیلی به خودمختاری دست یابند.
این قرارداد، اولین پیمان میان اعراب و اسرائیل بوده است و در هنگام امضای آن بسیاری بر این باور بودند که به زودی مشکل اعراب و اسرائیل حل خواهد شد و به تبعیت از آن درگیری فلسطین و اسرائیل نیز پایان خواهد گرفت، در نتیجه جایزه صلح نوبل سال 1978 با همین امید به انور سادات و مناخیم بگین به طور مشترک تعلق گرفت!
موضع امام خمینی درباره قرارداد کمپ دیوید
پس از امضای قرارداد کمپ دیوید، حسنی مبارک وزیر دفاع مصر برای ارائه گزارشی ازاین قرارداد به شاه ایران، وارد تهران شد. این قرارداد موجب عکس‌العمل شدید کشورهای عربی شد. از جمله اینکه، کشورهای عربی به منظور ابراز خشم و انزجار از امضای این قرارداد، رابطه خود را با مصر قطع کرده و سفارت‌خانه‌ها را تعطیل کردند، حتی مصر از اتحادیه عرب نیز اخراج شد.
امام خمینی(س) نیز در مصاحبه‌‌ای تاریخی و پیش بینانه با خبرگزاری آسوشیتدپرس در روز 16 آبان 57 این توافقنامه و نظایر آن را توطئه‌ای برای مشروعیت بخشیدن به تجاوزات اسرائیل خواند که نتیجتا شرایط را به نفع اسرائیل و به ضرر اعراب و فلسطینی‌ها تغییر می‌دهد. در این مصاحبه می خوانیم:
"خبرنگار اشپیگل: شما مثل دیگر سران اسلامى با موافقتنامه «کمپ دیوید» مخالفت مىکنید؟
حضرت امام: موافقتنامه «کمپ دیوید» و نظایر آن، توطئههایى براى مشروعیت بخشیدن به تجاوزات اسرائیل است که نتیجتاً شرایط را به نفع اسرائیل و به ضرر اعراب و فلسطینىها تغییر داده است. چنین وضعیتى مورد قبول مردم منطقه نخواهد بود."(صحیفه امام، ج4: ص356)
همچنین حضرت امام در پاسخ به سوال خبرنگار خبرگزاری لیبی در 26 آبان ماه 1357 می فرمایند:
"سوال: موافقتنامه‌های «کمپ دیوید» و تنازل سادات در مورد «بیت المقدس» را چگونه ارزیابی می‌فرمایید؟
- من جداً او را محکوم می‌کنم.
سوال: آیا توقع آن را دارید که در جهان اسلام بر ضد رژیم های ارتجاعی که برای محافظت منافع استعمار عمل می‌کنند، یک انقلاب اسلامی مترقی به وجود آید؟
- ما امیدواریم اینطور بشود و همه مسلمین بر ضد استعمار قیام کنند و دولتهایی هم که خیانت به ملت می‌کنند بر ضد آنها هم قیام کنند."(صحیفه امام، ج 5: ص 2-3)
این مصاحبه ها و نظایر آن از همان ابتدا بیانگر موضع‌گیری انقلابی رهبر انقلاب اسلامی ایران در برابر قرارداد کمپ دیوید و نحوه روابط آتی آنها با طرفین قرارداد مذکور پس از پیروزی انقلاب است، چنانچه دکتر کریم سنجابی، اولین وزیر خارجه پس از انقلاب، در پیامی به یاسر عرفات، این قرارداد را به خنجر زدن از پشت به فلسطینی‌ها تعبیر کرد و با عرفات ابراز همدردی کرد؛ اینگونه بود که ایران به جبهه مخالف این پیمان پیوست.
پس از تصرف سفارت مصر توسط دانشجویان عرب به عنوان اعتراض به پیمان کمپ دیوید در 6 فروردین 1358 می‌توان گفت یکی از اولین فرمان‌های حکومتی حضرت امام خمینی(س) به دولت موقت در زمینه روابط بین‌الملل، قطع روابط دیپلماتیک با مصر است.
در متن فرمان حضرت امام(س)، به وزیر امور خارجه دولت موقت در تاریخ دهم اردیبهشت سال 1358آمده است:
"جناب آقای دکتر ابراهیم یزدی وزیر امور خارجه
با درنظر گرفتن پیمان خائنانه مصر و اسرائیل و اطاعت بی‌چون و چرای دولت مصر از آمریکا و صهیونیسم، دولت موقت جمهوری اسلامی ایران قطع روابط دیپلماتیک خود را با دولت مصر بنماید."(صحیفه امام، ج7: ص168)
پس از آن امام خمینی(س) در پاسخ به نامه سرهنگ قذافی، رهبر لیبی همان روز ] 10 اردیبهشت 1358[ عمل به این حکم تأکید کرده و چنین مرقوم می‌کند: «دولت‌های اسلامی، باید دولت مصر را در این خیانت بزرگ که به اسلام و مسلمین نموده است، به جای خود بنشانند و با آن قطع رابطه کنند. ملت مصر باید دست این خیانتکار را از کشور خود قطع کند و ننگ سرسپردگی به آمریکا و صهیونیسم را از خود بزدایند.»(همان، ص 170)
منابع:
1- بیست و پنج سال در ایران چه گذشت( از بازرگان تا خاتمی)، داوود علی بابایی، جلد اول
2- کمپ دیوید پس از دو دهه، وحید عبدالمجید، مهرداد کیایی، انتشارات اطلاعات
3- پاسخ به تاریخ، محمدرضا پهلوی
4- روزنامه آیندگان
5- روزنامه اطلاعات
6- تاریخ ایرانی
مخاطبان و پژوهشگران جهت کسب اطلاعات بیشتر در زمینه نظر بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با فلسطین و اشغالگری های رژیم صهیونیستی می توانند به کتاب «فلسطین از دیدگاه امام خمینی(س)» مراجعه نمایند.
.
انتهای پیام /*