پرتال امام خمینی (س) / استفتائات

سؤال: نماز جعفر طیار چند رکعت است و آیا می‌توانیم آن را جزء نافله شب حساب کنیم؟

پاسخ کارشناس:
و این نماز از مستحبات مؤکّد است و از نمازهای مشهور بین عامّه و خاصّه است، و از چیزهایی است که پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم به پسر عمویش هنگام بازگشت از سفرش به خاطر محبّت و گرامی داشتن او به وی عطا کرد که از امام صادق علیه السلام است که: «در روز فتح خیبر هنگامی که جعفر از حبشه آمد، پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم به او فرمود: «آیا جایزه‌‏ای به تو ندهم؟ آیا بخششی به تو نداشته باشم؟ آیا به تو هدیه‏‌ای نکنم؟» پس جعفر گفت: «چرا یا رسول اللَّه» - حضرت صادق علیه السلام می‏‌فرماید: مردم گمان کردند که پیغمبر به او طلا یا نقره می‌‏دهد، لذا گردن‏‌ها را کشیدند تا ببینند چه می‏‌دهد - پس‏ پیغمبر به او فرمود: «چیزی به تو عطا می‏‌کنم که اگر آن را هر روز انجام دهی، برایت از دنیا و آنچه در آن است، بهتر خواهد بود و اگر هر دو روز یک مرتبه انجام دهی، خداوند گناه بین آن دو روزت را مورد مغفرت قرار می‏‌دهد و اگر در هر جمعه یا هر ماه یا هر سالی انجام دهی خداوند گناه بین آن‏ها را می‏‌بخشد». [۱]

وقت نماز جعفر طیار علیه السلام
و بافضیلت‌ترین وقت خواندن نماز جعفر (طیّار)، روز جمعه هنگام بالا آمدن آفتاب است. [۲]

از نافله های شب یا روز حساب نمودن
و می‏‌توان آن را از نافله‏‌های شب یا روز، حساب کرد که - چنان که در روایت آمده - هم برای او از نوافلش حساب شود و هم نماز جعفر، پس با نماز جعفر نافله نماز مغرب را مثلاً نیّت می‏‌کند. [۳]

کیفیت نماز جعفر طیار
و این نماز چهار رکعت است که دو سلام دارد، در هر رکعتی حمد و سوره می‏‌خواند، سپس پانزده مرتبه می‏‌گوید: «سُبْحانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ للَّه وَ لا الهَ الَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ اکْبَر» و همین تسبیح را ده مرتبه در رکوع و همچنین ده مرتبه بعد از سر برداشتن از رکوع، و همچنین در سجده اول و بعد از سر برداشتن از آن، و در سجده دوم و بعد از سر بلند نمودن از آن ده مرتبه می‏‌گوید. پس در هر رکعتی هفتاد و پنج مرتبه و همه آن‌‏ها (در تمام چهار رکعت)، سیصد تسبیح می‌‏شود. و ظاهر این است که گفتن تسبیحات از ذکر رکوع و سجده، کفایت می‌‏کند، ولی احتیاط (مستحب) آن است که اکتفا به آن‏ها نشود. و در این نماز سوره مخصوصی تعیّن ندارد، لکن افضل آن است که در رکعت اول، سوره «إِذَا زُلْزِلَتْ» و در رکعت دوم، سوره «وَ الْعَادِیَاتِ» و در رکعت سوم، «إذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ» و در رکعت چهارم، سوره «قُلْ هُوَ اللَّهُ احَد» بخواند. [۴]
تأخیر انداختن تسبیحات
در صورتی که عجله داشته باشد، جایز است که تسبیحات را به بعد از نماز تأخیر بیندازد، همچنان که اگر کار ضروری داشته باشد، می‏‌تواند در اصل نماز جدایی بیندازد؛ که دو رکعت را بخواند و بعد از انجام آن کار ضروری (دو رکعت) بقیه را به جا آورد. [۵]
فراموش کردن تسبیحات
اگر از انجام بعضی از تسبیحات در محل خودش غفلت نماید، چنانچه در بعضی جاهای دیگر یادش آمد، علاوه بر تسبیحات آنجا، آن‏ها را هم قضا می‌‏نماید. پس اگر تسبیحات رکوع را فراموش نماید و بعد از سر برداشتن از رکوع یادش بیاید، بیست‏ مرتبه تسبیح می‌‏گوید و همچنین است در بقیه جاها و حالات، و چنانچه یادش نیامد مگر بعد از نماز، احوط و اولی آن است که به قصد رجاء آن‏‌ها را بگوید. [۶]
ذکر حاجات در سجده دوم رکعت چهارم
در سجده دوم رکعت چهارم، بعد از تسبیحات مستحب است بگوید: «یا مَنْ لَبِسَ الْعِزَّ وَ الْوِقارَ، یا مَنْ تَعَطَّفَ بِالْمَجْدِ وَ تَکَرَّمَ بِهِ، یا مَنْ لا یَنْبَغی التَّسْبیحُ إلَّا لَهُ، یا مَنْ احْصی‏ کُلَّ شَی‏ءٍ عِلْمُهُ، یا ذَا النِّعْمَةِ وَ الطَّوْلِ، یا ذَا الْمَنِّ وَ الْفَضْلِ، یا ذَا القُدْرَةِ وَ الْکَرَمِ، أَسْأَلُکَ بِمَعَاقِدِ الْعِزِّ مِن عَرْشِکَ وَ مُنْتَهَی الرَّحْمَةِ مِن کِتَابِکَ وَ بِاسْمِکَ الْاعْظَمِ الْأَعْلی‏ وَ کَلِماتِکَ التّامّاتِ، انْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ انْ تَفْعَلَ بی کَذا وَ کذا» و حاجات خود را ذکر می‌‏کند. [۷]
دعای بعد از نماز
و بعد از فارغ شدن از نماز، مستحب است دعایی را که شیخ طوسی و سید بن طاووس از مفضل بن عمر نقل کرده‌‏اند بخواند. مفضّل می‏گوید: امام جعفر صادق علیه السلام را دیدم نماز جعفر می‏‌خواند و دست‏‌هایش را بلند کرد و این دعا را خواند: یا ربِّ یا ربِّ - تا نفس قطع شد - یا ربّاه یا ربّاه - تا نفس قطع شد - ربِّ ربِّ - تا نفس قطع شد - یا اللَّهُ یا اللَّهُ - تا نفس قطع شد - یا حیُّ یا حیُّ - تا نفس قطع شد - یا رحیمُ یا رحیمُ - تا نفس قطع شد - یا رَحْمانُ یا رَحمانُ - هفت مرتبه - یا ارْحَمَ الرَّاحمین - هفت مرتبه سپس گفت: «اللّهمَّ انّی افْتَتِحُ الْقَوْلَ بِحَمْدِکَ وَ انْطِقُ بِالثَّناءِ عَلَیْکَ و امَجِّدُکَ و لا غَایَةَ لِمَدحِکَ وَ اثْنِی عَلَیْکَ وَ مَنْ یَبْلُغُ غایَةَ ثَنائِکَ وَ امَدَ مَجْدِکَ وَ انّی لِخَلیقَتِکَ کُنْهُ مَعْرِفَةِ مَجْدِکَ وَ ایَّ زَمَنٍ لَمْ تَکُنْ مَمْدُوحاً بِفَضْلِکَ مَوصُوفاً بِمَجْدِکَ عَوَّاداً عَلَی الْمُذنبینَ بِحِلْمِکَ، تَخَلَّفَ سُکّانُ ارْضِکَ عَنْ طاعَتِکَ فَکُنْتَ عَلَیْهِمْ عَطُوفاً بِجُودِکَ جَواداً بِفَضْلِکَ عَوّاداً بِکَرَمِکَ یا لا الهَ إِلّا انْتَ الْمَنَّانُ ذُو الجَلالِ وَ الاکْرامِ» سپس حضرت به من فرمود: «ای مفضّل اگر حاجت مهمّی داری این نماز را به جا آور و این دعا را بخوان و حاجتت را بخواه که خدا برآورده می‏‌کند اگر بخواهد و بر او است اعتماد.» [۸]

۱۴۰۲/۰۵/۱۷ – محمد ساعدی

[۱] موسوعة الإمام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج۱، ص:۲۵۴، کتاب الصلاة، القول فی بعض الصلواة المندوبة، موسسة تنظیم و نشر آثار الإمام الخمینی (قدس سره) - ایران - تهران، چاپ: ۳، ۱۴۳۴ ه.ق.
[۲] همان.
[۳] همان.
[۴] همان.
[۵] همان. ص:۲۵۵، مسألة۱.
[۶] همان، مسألة۲.
[۷] همان، مسألة۳.
[۸] همان، مسألة۳.