توضیحات کارشناس:
کسی که برای حج یا عمره احرام بسته است از کارهایی باید اجتناب نماید که به آنها محرمات احرام گفته می‌شود.
تکالیفی که بر پایه احترام حرم، کرامت مکه و عظمت کعبه، حقیقت احرام و فلسفه حج و عمره و در جهت تعالی معنوی ضیوف الرحمن بر عهده آنان قرار گرفته است.
و آن بر سه قسم است: محرمات مخصوص مرد، محرمات مخصوص زن و آن‌چه که مشترک بین زن و مرد است.
اما کارهایی که در حال احرام هم بر زن حرام است و هم بر مرد؛ و آن هیجده مورد است:
اول: شکار صحرایی وحشی؛ مگر در صورت ترس از آزار آن، چه شکار کردن باشد و چه خوردن گوشت شکار، هرچند که شکار کننده آن را در غیر حال احرام شکار کرده باشد.
همچنین اشاره کردن و راهنمایی نمودن و بستن و سر بریدن صید (نه حیوانات اهلی) نیز حرام است، چه نسبت به خود حیوان باشد یا نسبت به جوجه و یا تخم آن.
پرنده‌ها حتی ملخ در حکم شکار صحرایی می‌باشد.
و احتیاط واجب آن است که کشتن زنبور و مورچه‌ای که انسان را اذیت نمی‌کند، ترک شود.
البته در صید احکام زیادی است که به جهت مبتلابه نبودن در مناسک ذکر نمی‌شود.
دوم: زن برای مرد، و مرد برای زن؛ پس مقاربت نمودن، بوسیدن و دست بازی کردن، و نگاه از روی شهوت بلکه هر نوع لذّت جنسی بردن و کامجویی کردن بر محرم حرام است هر چند که آن دیگری در احرام نباشد.
استمتاع در حال احرام اگر از روی علم و عمد باشد موجب کفاره است که نوع آن به حسب موارد مختلف می‌باشد و تفصیل و موارد آن در مناسک آمده است، مثلا مردی اگر زنی را از روی شهوت ببوسد کفاره‌اش یک شتر است، و اگر بدون شهوت باشد کفاره آن یک گوسفند است اگر چه احتیاط مستحب یک شتر است. همچنین است اگر زنی مردی را ببوسد.
همچنین، مقاربت کردن در حال احرام اگر از روی علم و عمد باشد علاوه بر کفاره، در بعض صور سبب بطلان حج نیز می‌شود.
آن‌چه که گفته شد اگر از روی جهل به حکم یا از روی غفلت یا فراموشی انجام بگیرد حج به واسطه آن باطل نمی‌شود و کفاره‌ای هم بر او نیست.
سوم: عقد کردن برای خود یا برای دیگری؛ هرچند آن دیگری در احرام نباشد. و بین عقد دائم و عقد موقت ظاهرا فرقی نیست.
چهارم: استمناء، یعنی تلاش نمودن برای خروج منی، چه با دست باشد یا غیر آن، به هر وسیله و روشی که باشد حتی با خیال آوردن یا ملاعبه، با همسر یا دیگری؛ پس اگر به واسطه آن منی بیرون آید یک شتر به عنوان کفاره واجب است. و به احتیاط واجب در مواردی که مقاربت موجب بطلان حج است، استمناء هم مبطل می‌باشد.
پنجم: به کار بردن عطریات با همه انواعش؛ از قبیل مشک، زعفران، کافور، عود و عنبر، هر نوع استفاده‌ای که باشد، رنگ‌آمیزی، مالیدن و بخور دادن، بر بدن باشد یا لباس.
همچنین پوشیدن چیزی که بوی عطری دارد جایز نیست هر چند که قبل از احرام به آن عطر زده باشند.
خوردن چیزی که دارای عطر است مانند زعفران جایز نیست، ولی بنابر اقوی "زنجبیل" و "دارچین" و "هِل" حرام نیست، گرچه احتیاط مستحب اجتناب از آنها است.
خودداری کردن از ریاحین یعنی هر گیاهی که دارای بوی خوش و عطر است، واجب می‌باشد، مگر بعضی از انواع آنها که صحرایی است و در مناسک آمده است.
پرهیز از خوردن و بوئیدن میوه‌های خوشبو مانند سیب و ترنج، لازم و واجب نیست، هرچند که احتیاط مستحب آن است که از بوئیدن آنها خودداری شود.
در حال احرام خرید و فروش عطریات و نگاه به آنها اشکالی ندارد لیکن اجتناب از بوئیدن آنها واجب است بجز استشمام عطری که در بازار عطرفروش‌ها بین صفا و مروه است و استثناء شده و استشمام آن جایز است.
کسی که به پوشیدن یا خوردن یا آشامیدن چیز معطر، ناچار گردد واجب است که بینی خود را بگیرد تا بوی عطر را استشمام نکند. اما گرفتن بینی از بوی بد جایز نیست گرچه می‌توان که از آن فرار کرد و دور شد.
کفاره استعمال عطریات بنابر احتیاط واجب یک گوسفند است. و اگر استعمال عطریات تکرار شود چنانچه بین دو مرتبه استعمال نمودن، کفاره رد شده است، کفاره تکرار می‌شود و گر نه چنانچه این تکرار در اوقات مختلف بوده باشد احتیاط تکرار کفاره است و در صورتی که در یک وقت تکرار شده باشد، کفایت یک کفاره بعید نیست.
ششم: سرمه کشیدن است به سیاهی که در آن زینت باشد هر چند قصد زینت را نکند؛ و به احتیاط واجب از مطلق سرمه‌ای که دارای زینت است باید اجتناب گردد بلکه اگر دارای بوی خوش باشد بنا بر اقوی حرام می‌باشد. و حرمت آن نیز اختصاص به زن‌ها ندارد بلکه بر مردان هم حرام می‌باشد.
سرمه کشیدن از روی ناچاری جایز است.
صرف سرمه کشیدن کفاره ندارد، ولی اگر دارای بوی خوش باشد به احتیاط واجب کفاره دارد.
هفتم: نگاه کردن به آئینه است که در آن فرقی بین زن و مرد نیست؛ لیکن کفاره ندارد اما بعد از نگاه کردن مستحب است که تلبیه بگوید.
به احتیاط واجب کسی که قصد زینت و آراستن خویش ندارد نیز از نگاه کردن در آئینه اجتناب کند.
نگاه کردن به اجسام صیقلی و به آب صاف که اشیاء در آن دیده می‌شود اشکال ندارد. و عینک در صورتی که زینت باشد جایز نیست و الا اشکالی ندارد.
هشتم از محرمات احرام زن و مرد: «فسوق» است؛ و آن فقط دروغ نیست، بلکه شامل فحش دادن و فخر نمودن به دیگران هم می‌شود.
در فسوق کفاره نیست، اما مانند هر گناه دیگر توبه کردن از آن واجب است، البته کفاره دادن مستحب می‌باشد، هر چیزی که باشد؛ ولی بهتر آن است که گاوی را ذبح کند.
نهم: «جدال» است؛ جدال یعنی: در مقام اثبات یا نفی چیزی، گفتن «لا و اللّه» و «بلی و اللّه» و هر چیزی که به زبان‌های دیگر به معنای آن است.
اگر قسم به لفظ جلاله «اللّه» یا مرادف آن باشد جدال می‌باشد؛ اما سوگند به غیر خدای متعال از مقدسات ملحق به جدال نیست؛ و به احتیاط واجب سایر نام‌های خدای متعال مانند رحمان و رحیم و خالق آسمان‌ها و مانند اینها به لفظ جلاله ملحق است و قسم به آنها جدال می‌باشد.
قسم خوردن به لفظ جلاله و مانند آن برای شخصی که برای ثابت کردن حق یا باطل کردن باطلی ناچار از آن است، جایز می‌باشد.
اگر کسی بر سخن راست قسمی بخورد که جدال است و آن را حداکثر دو بار تکرار کند کفاره‌ای بر او نیست، اما در مرتبۀ سوم یک گوسفند کفاره آن است؛ و اگر بر سخن دروغ چنین قسمی یاد کند، احتیاطا برای مرتبه اول یک گوسفند و در دو مرتبه یک گاو و در سه مرتبه یک شتر کفاره دهد بلکه خالی از قوت نیست.
دهم: کشتن جانورانی از قبیل شپش و کک و مانند اینها که در بدن سکونت می‌گزینند؛ همچنین است حیواناتی که در بدن دیگر حیوانات می‌باشند.
انداختن این حیوانات از بدن و انتقال دادن آنها از جایشان به جایی که از آن می‌افتد نیز جایز نمی‌باشد بلکه به احتیاط واجب انتقال دادن آنها به جایی که در معرض سقوط می‌باشند هم جایز نیست. بلکه احوط اولی آن است که از محلی که در آن محفوظ‌ترند به جایی دیگر انتقال ندهند.
و بعید نیست که در کشتن جیوانات گفته شده کفاره نباشد لیکن احتیاط آن است که یک مشت طعام صدقه داده شود.
یازدهم از کارهایی که ترک آن در حال احرام بر زن و مرد واجب می‌باشد: انگشتر به دست کردن است برای زینت؛ اما اگر برای زینت نباشد بلکه برای استحباب یا خاصیتی که در آن است دست کنند، اشکالی در آن نیست.
و احتیاط آن است که حنا را نیز برای زینت استعمال نکند، بلکه اگر حنا زینت محسوب شود احتیاط ترک آن است اگر چه به قصد زینت نباشد، بلکه حرمت در هر دو صورت، خالی از وجه نیست.
کسی که قبل از احرام حنا بسته است چه به قصد زینت یا غیر آن، و چه اثرش تا زمان احرام باقی بماند یا نماند، مانع ندارد.
در انگشتر به دست کردن و حنا بستن کفاره نیست اگر چه فعل حرام انجام شده است.
دوازدهم: روغن مالیدن؛ هرچند دارای بوی خوش و عطر نباشد؛ بلکه مالیدن روغنی که عطر و بوی آن تا وقت احرام باقی می‌ماند قبل از احرام نیز جایز نیست.
روغن مالی در حال ضرورت و ناچاری بی اشکال است، و همچنین است خوردن روغنی که عطر و بوی خوش ندارد.
یک گوسفند کفاره مالیدن روغنی است که بوی عطر دارد، حتی برای کسی که از روی ناچاری و اضطرار انجام داده باشد، و اگر دارای بوی عطر نباشد کفاره ندارد.
سیزدهم: از بین بردن مو؛ به هر اندازه و به هر نحو و از هر کجای بدن خود یا هر کس دیگر که باشد؛ زیاد یا کم، حتی یک مو از سر و ریش و بقیه بدن چه با تراشیدن یا کندن یا غیر آنها، چه مو را از خود ازاله کند یا از غیر خودش گرچه آن دیگری در حال احرام نباشد.
ازاله مو به جهت ضرورت و از روی ناچاری مانند جلوگیری از شپش و اذیت رساندن مو به چشم، اشکالی ندارد، همچنین است حکم افتادن مویی که در حال وضو یا غسل، بدون قصد می‌افتد.
یک گوسفند احتیاطا کفاره تراشیدن سر است اگر ضرورت نداشته باشد بلکه وجوب این کفاره بعید نیست، و اگر تراشیدن موی سر از روی ناچاری باشد کفّاره آن دوازده مد طعام برای شش فقیر است که به هرکدام دو مدّ داده می‌شود، یا ذبح یک گوسفند و یا روزۀ سه روز است.
به احتیاط واجب در ازالۀ موی سر اگر با تراشیدن نباشد همان کفاره تراشیدن باید پرداخت شود.
در کندن موی زیر هر دو بغل یک گوسفند باید کفاره داد. و کندن موی یکی از بغل‌ها به احتیاط واجب یک گوسفند کفاره دارد، و اگر با دست به موی کشیدن، یک مو یا بیسر بیفتد احتیاطا یک کف طعام صدقه داده می‌شود.
چهاردهم: بیرون آوردن خون از بدن خود؛ گرچه با خاراندن و خراشیدن یا مسواک باشد، ولی بیرون آوردن خون از بدن دیگری مثل کندن دندان یا حجامت او اشکال ندارد، همان طور که خون بیرون آوردن از بدن خویش در وقت ناچاری و از روی نیاز بلااشکال است.
در خون انداختن بدن خویش و لو این‌که از روی ضرورت نباشد، کفاره نیست.
پانزدهم: چیدن و کوتاه کردن همه و یا بعضی از ناخن‌های دست یا پا؛ با هر وسیله‌ای از قبیل قیچی و چاقو و مانند اینها که باشد فرقی نمی‌کند. و احتیاط واجب آن است که ناخن را با دندان و مانند آن نیز نگیرند.
یک مد طعام کفاره گرفتن هر ناخن از دست یا پا می‌باشد مادامی‌که در هر کدام از دست و پا به ده نرسیده باشد پس اگر کسی در حال احرام نُه ناخن پا و نُه ناخن دست را بگیرد باید برای هر یک از آنها یک مد طعام بدهد.
و کفارۀ گرفتن تمام ناخن‌های دست یک گوسفند است، و کفاره گرفتن تمام ناخن‌های پا هم یک گوسفند است،. در این باره جزئیات زیادی است که تفصیل آن در مناسک ذکر شده است.
برای محرم گرفتن تمام یا بعضی از ناخن‌ها در حال ناچاری جایز است ولی باید به احتیاط واجب کفاره را به نحوی که گفته شده اداء نماید.
شانزدهم: کشیدن دندان است؛ حتی اگر کندن دندان سبب خون آمدن نشود نیز بنا بر اجتیاط باید ترک شود؛ و کفاره آن به احتیاط واجب یک گوسفند است.
هفدهم: کندن و بریدن درخت و گیاهی که در حرم روئیده است؛ البته مواردی از آن استثناء شده است و علاقمندان آنها را در مناسک حج حضرت امام خمینی ره جستجو خواهند نمود.
اگر درختی که بریدن آن جایز نیست را کسی ببرّد یا بکند، در درخت بزرگ، یک گاو به عنوان کفاره واجب است و در درخت کوچک بنابر احتیاط یک گوسفند.
و در قطع قسمتی از درخت، اقوی آن است که قیمت آن باید کفاره داده شود.
و در کندن گیاه کفّاره‌ای نیست مگر استغفار.
حرمت کندن و بریدن گیاه و درخت در حرم مختص حال احرام نیست بلکه برای شخصی هم که در احرام نمی‌باشد و به اصطلاح مُحِلّ است نیز بریدن درخت و گیاه از حرم، همانند محرم جایز نمی‌باشد.
و اگر کسی بطور متعارف راه برود و گیاهی را قطع کند اشکالی ندارد.
هجدهم و آخرین محرمات مشترک بین زن و مرد: به تن داشتن اسلحه سرد و گرم است؛ مثل شمشیر و خنجر و تپانچه و نظیر اینها از وسایلی که ایزار جنگ محسوب می‌شود بنابر احتیاط، مگر بخاطر ناچاری.
البته همراه بردارشتن سلاح به صورتی که به تن نبوده باشد مکروه است اگر ظاهر باشد، و احوط ترک آن است.
تارین انتشار:15/07/1392
آخرین ویرایش: 09/10/1392