گیوه و چارق آرزو رضوی
رنگین کمان صنایع دستی ایران
این روزها اگر بخواهید کفش بخرید باید اول 7 جفت کفش آهنی را پاره کنید تا بتوانید یک جفت کفش خوشگل ارزان بادوام پیدا کنید. البته این موضوع بیشتر در مورد اهالی شهرها صادق است چون در بسیاری از مناطق کشورمان مثل مناطق کوهستانی کردستان و باختران و فارس و گذرگاههای صعب العبور آنها، ماجرا به شکل دیگری است. در این مناطق راههای ارتباطی ماشین رو اندک است و نوع معیشت مردم که بیشتر مبتنی بر دامداری و کشاورزی است، تحرک زیادی را می طلبد. بنابراین کفش گران و خوشگل شهر، خیلی زرنگ باشد یک هفته دوام بیاورد. در این مناطق کفش باید سبک، راحت، خنک و مقاوم باشد و درعین حال باید ارزان بوده و با دست خود عشایر تولید شود. گیوه مثال خوبی از این نوع کفش است. رویۀ گیوه از ریسمان و نخ برگ یعنی ریسمانهای پنبه های بافته است و زیرۀ آن را گاه از چرم و غالبا از لتهای به هم فشرده و در هم کشیده می سازند.
گیوه را باید یکی از جالبترین و ارزنده ترین صنایع دستی روستایی ایران دانست. این پوشش قدیمی که روزگاری در فصل تابستان مورد استفاده فراوان قرار می گرفت ، در سالهای اخیر به سبب رواج کفش ماشینی و جایگزین شدن آن به جای پای افزارهای قدیمی در اکثر مناطق ایران رونق و اعتبار دیرین خود را از دست داده و صنعتگران شاغل هم به علت کمی در آمد و کاهش تقاضا در این رشته به مشاغل دیگر روی آورده اند . ولی زیبایی و تنوع و طرحهای متعدد گیوه آنچنان است که هنوز هم دارای متقاضیان فراوانی بوده و از استقبال قابل توجهی در فصول بهار و تابستان برخوردار است . گیوه کشی یکی از صنایع دستی رایج و بومی استان باختران است و به ویژه در بخش اور امانات از جمله صنایع دستی مسلط است .این صنعت بومی را می توان بر مبنای نوع تولید و محل تولید ، به دو بخش اصلی روستایی و شهری تقسیم کرد . دو روستای حجیح و نودشه از بخش اورامانات جزو مراکز قدیمی و مهم تولید گیوه هستند که تخت آنها کهنه ای است و به نام « گیوه زیرهای » ، شهرت دارد . علاوه بر دو روستای یاد شده می توان به روستای وراد ، خانه دره ، شرکان ، سیمین علیه و داربید هم به عنوان مراکز تولید گیوه اشاره کرد .
بخشی از موارد مورد مصرف گیوه بافان در محل و بخشی از نقاط دیگر تهیه می شود . از مواردی که در محل تهیه می شوند می توان به پوست گاو ، پیه و نخ تابیده شده اشاره کرد و مواردی که از خارج تهیه می شوند عبارت است از :
1- برای گیوه های تخت زیره ای : رنگ ، پارچه نازک نخی ، کتیرا و نخ قرقره
2- برای گیوه های طرح جدید : میخ ، پوست دباغی شده ، پاشنه های لاستیکی ، کفهای لاستیکی ، چسب ، پوست ، پارچه نخی و موی بز .
کار گیوه کشی معمولاً در دو مرحله کارگاهی و خانگی انجام می شود . کارهای مربوط به تخت گیوه که کاری مردانه است . معمولاً در کارگاه و یا مغازه ها یا ابزارهای گوناگون
مجلات دوست نوجوانانمجله نوجوان 43صفحه 32