جوهر (فلسفه اسلامی)

جوهر در نگاه امام خمینی (س)

امام خمینی (س) در تعریف جوهر معتقد است جوهر موجودی است که وجودش به غیر وابسته نبوده و اگر در خارج موجود شود، موضوعی که در او موجود می شود، برای او نیست؛ زیرا جوهر ماهیتی تحصیلی است نه اعتباری.(۱) امام خمینی (س) طبق نظر جمهور حکما برای جوهر پنج قسم قائل است؛ (ماده، صورت، جسم، نفس و عقل) و معتقد است جوهر یا محل جوهر دیگر است و یا حال در جوهر. به عبارت دیگر جوهر یا قیوم غیر خود می باشد یا غیر آن از جواهر مقوم او می باشد، اگر به قیومیت دیگری است و محل است، جوهر هیولی است و اگر حال است و قیومیت دیگری را به عهده دارد، جوهر صورت است و اگر جوهر نه قیوم دیگری و نه غیرتحصیل قیومی بر او دارد، این جوهر مجرد است که اگر هم در ذات و هم در عمل مجرد باشد، جوهر عقل و اگر در ذات مجرد باشد ولی در عمل تعلق به جسم دارد، جوهر نفس می باشد و جوهری آخر، جوهر جسم است که مرکب از حال و محل است.(۲)

امام خمینی (س) جوهر را در نگاه عرفانی نیز مورد توجه قرار داده معتقد است جوهر همان وجود منبسط و ظهور قیومی است که از حضرت الهی و صقع ربوبی است که همان فیض اقدس احدی است و اعراض تعیینات این فیض قیومی است که از عالم عقل تا هیولی می باشد و همه این اعراض ظل تعینات اسماء الهی است.(۳) ایشان در جای دیگر معتقد است که اسم الهی جوهر و اعراض تعینات این اسم می باشند.(۴) امام خمینی (س) در بیان رابطه عرض با جوهر، برخلاف نظر مشاء که آن را رابطه حلولی و وجود عرض را بیرون از حیطه وجود جوهر می دانند، یک رابطه اتحادی می داند و بر این باور است که وجود عرض در معروض حلول نکرده، بلکه آنها با هم رابطه اتحادی دارند؛ یعنی عرض از شئون و مراتب جوهر تلقی می شود.(۵)

(۱) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۱، ص۳۵۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵/ نه اعتباری

(۲) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۱، ص۳۸۹-۳۵۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵/ اگر جوهر در خارج

(۳) خمینی، روح الله، تعلیقات علی شرح الفصوص الحکم و مصباح الانس، ص۲۸، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۱۰ قمری/ المنبسط و الظهور

(۴) خمینی، روح الله، تعلیقات علی شرح الفصوص الحکم و مصباح الانس، ص۲۹، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۱۰ قمری/ الإسم هو

(۵) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۳، ص۳۸۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵/ نمی توان گفت؛ خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی (س)، ج۱، ص۴۲۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۴۰۰.

. انتهای پیام /*