معتزله
دیدگاه امام خمینی (س) دربارۀ مذهب معتزله
امام خمینی (س) در آثار خود در ضمن بحث های مهم کلامی به مناسبت هایی به تبیین علل و دلایل مبانی اهل تفویض و معتزله پرداخته و برخی مسائل و مبانی آنها را بررسی و نقد کرده است. از جمله:
۱- صفات الهی: امام خمینی (س) معتقد است معتزله در مورد صفات الهی جانب تفریط را در پیش گرفته، صفات ایجابی را از ذات خدا سلب و ذات الهی را نائب مناسب صفات می دانند؛ ایشان این نظر را باطل می دانند.(۱)
۲- علم الهی: معتزله معتقدند که علم حق تعالی پیش از تحقق موجودات به ثابتات ازلیه تعلق می گیرد که نه موجودند و نه معدوم. ایشان این گفته را با توجه به ترادف وجود با ثبوت و ثابت با موجود، باطل می داند و معتقد است غیر از وجود چیزی محقق نیست و حقیقت علم، امری وجودی است که همان حضور معلوم نزد عالم است و همه حقایق نزد حق تعالی موجود و حاضرند. امام خمینی (س) معتقد است معتزله علم خداوند به اشیاء را هم مغایر ذات و هم منفصل از ذات می دانند و برای اینکه علم پیشین خداوند به اشیاء را موجه جلوه دهند، مدعی هستند که ماهیات اشیاء قبل از تحقق خود اشیاء ثبوت عینی و خارجی داشتند.(۲)
۳- اختیار انسان: معتزله بر این عقیده هستند که حق تعالی انسان را آفریده و کارها و افعال را به او واگذار کرده است و انسان در این امر، مستقل عمل می کند. ایشان این نظریه را باطل می داند و معتقد است کسی که خود را در فعلش مستقل بداند، باید خود را در ذاتش نیز مستقل بداند و چنین اعتقادی شرک به خداست.(۳) و استقلال در ایجاد مستلزم استقلال در وجود است؛ زیرا ایجاد، فرع وجود است و نمی تواند از آن برتر و اشرف باشد؛ بنابراین تفویض و واگذاری عمل به انسان به معنای استقلال در فاعلیت، مستلزم این است که موجود مادی یا مجرد، در وجود مستقل از غیر باشد و این مستلزم انقلاب ممکن به واجب است در حالی که وجود ممکن دائماً در وجود خود به غیر محتاج است.(۴)
(۱) خمینی، روح الله، الطلب و الاراده، ص۱۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۷۹. نفی الصفات عنه
(۲) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۲، ص۱۵۴-۱۵۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵. نظریه معتزله در علم واجب
(۳) خمینی، روح الله، الطلب و الاراده، ص۳۷-۳۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۷۹. فهو مشرک
(۴) خمینی، روح الله، الطلب و الاراده، ص۳۲-۳۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۷۹ انقلب الممکن؛ خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی (س)، ج۸، ص۴۹۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۴۰۰
.
انتهای پیام /*