آیت الله سید محمد موسوی بجنوردی، متولد نجف و فقیه و حقوقدان برجسته است که در سال ۱۳۸۴ بخاطر فعالیت های علمی گسترده بعنوان چهره ماندگار کشور انتخاب شد. وی از شاگردان حضرت امام در نجف بود و پس از انقلاب اسلامی، در دفتر استفتائات امام مشغول به کار شد. وی سپس بدستور امام، دادگاه عالی قضات را راه اندازی کرد و به عضویت آن در آمد. آیت الله بجنوردی در سال ۱۳۸۲ به رتبه استادی رسید و هم اکنون در پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی و مراکز علمی دیگر مشغول به تدریس است. آنچه درادامه می خوانید گفتگو درباره فرمان هشت ماده ای حضرت امام است که از نظر می گذرد:
اولین گام برای تاسیس یک سازمان یا نهاد جدید، بیان ضرورتهای تاسیس آن است چه عوامل و دغدغه هایی وجود داشت که امام خمینی را به تشکیل این نهاد وادار نمود؟ ممکن است در نگاه اول، ایجاد این شورا در کنار سایر مراجع قانونی تصمیم گیر و مجری مثل مجلس شورای اسلامی، وزارتخانه های آموزش عالی، آموزش و پرورش و فرهنگ و ارشاد اسلامی توجیه قانع کننده ای نداشته باشد.
مهمترین دلایل تاسیس این نهاد با توجه به نامه ها، فرمانها و سخنرانیهای بنیانگذار انقلاب اسلامی، در مورد تاسیس و وظایف ستاد و شورای عالی انقلاب فرهنگی به شرح زیر می باشد:
الف) نگرانی ملت اسلامی و دانشجویان متعهد از اخلال توطئه گران و خوف از دست رفتن فرصت.
ب) ابقای فرهنگ رژیم فاسد گذشته در دانشگاهها و در نتیجه وارد آمدن ضربه مهلک به انقلاب و جمهوری اسلامی
ج) اسلامی و انسانی نمودن دروس و محیط دانشگاهها
د) زدوده شدن قید و بند شرق و غربزدگان از کشور و دانشگاهها
و) نیاز مبرم به متخصصان و اسلام شناسان متخصص و مغزهای متفکر وطنخواه و نیروهای ماهر و اساتید و مربیان و معلمان معتقد به اسلام و استقلال کشور به ویژه در علوم دانشگاهی و فرهنگی مترقی
ه) ضرورت توسعه و اصلاح مراکز آموزشی و انقلاب فرهنگی به معنای واقعی
ی) خروج از فرهنگ بدآموز غربی و نفوذ و جایگزین کردن فرهنگ آموزنده اسلامی _ ملی و مبارزه با نفوذ عمیق و ریشه دار غرب
ب
در آغاز از نام این نهاد بر می آمد که این ستاد جنبه موقتی داشته است و پس از مدتی به حیات خود خاتمه دهد؛ لکن از آنجا که همواره حفظ فرهنگ و شئونات اسلامی و انقلابی اصلاح دانشگاهها و مدارس و بازنگری کتب و متون آموزشی یکی از اهداف و استراتژیهای بلند مدت نظام جمهوری اسلامی ایران بوده است و خودکفایی در زمینه های مختلف، به ویژه خودکفایی علمی و فرهنگی، جزء آرمانهای اصلی این نظام می باشد، حضرت امام بر آن شد تا به انگیزه استمرار بخشیدن به حیات ستاد و وسعت دادن به گستره فعالیت آن، طی فرمانی دیگر، در تاریخ ۱۹ / ۹ / ۱۳۶۳ شورای عالی انقلاب فرهنگی را بنیان گذاری نماید.
«من الآن باید بگویم که اطمینان دارم که با این جمعیتی که الآن، اعضای محترمی که الآن هستند در شورا، دیگر نگرانی ای نسبت به دانشگاهها و ان شاء الله سایر چیزها نباشد. مع ذلک البته مسأله چون خیلی مهم است و سرنوشت انقلاب اسلام بسته به اوست بقایش، از این جهت، باید همیشه این حساسیت را داشت. در همه امور باید حساس بود، اما فرق است ما بین آنی که ادامه باید این حساسیت پیدا بکند. یک چیزهایی که حل می شود، مثلًا ما جنگ داریم، جنگ چیز مهمی نیست، حل می شود، چیز مهمی نیست و بحمدالله خوب است وضع، و جهات سیاسی ای که در دنیا هست، آنها هم حل می شود و ان شاء الله، چیزهایی است حساس باید بود. اما مسئله دانشگاه یک مسأله فوق العاده است که این افرادی که از دانشگاه در می آیند یا مخرب یک کشوری هستند یا سازنده آن کشور هستند، و در کشور ما، یا رو به اسلام می برند کشور ما را، یا منحرفش می کنند. این از چیزهایی است که از دانشگاه می آید این کار، چنانچه از حوزه های علمیه می آید این کار، از این جهت، خیلی مهم است این امر.»
یکی از اعضای شورای تدوین قانون اساسی در مصاحبه ای که با یکی از روزنامه ها داشتند، نکته ای را در رابطه با آزاداندیشی امام و دوری ایشان از اعمال نظر خود به دیگران بیان می دارد که اشاره به این نکته لازم است. ایشان در قسمتی از صحبت هایشان در رابطه با تدوین قانون اساسی و سؤال خبرنگار مبنی بر اینکه عکس العمل امام در رابطه با این موضوع که در پیش نویس اولیه بحث ولایت فقیه مطرح نشده بود این طور اظهار نظر می کنند: امام اگر می خواست بگوید که ولایت فقیه باید داخل قانون اساسی باشد، خوب هر مخالفی می گوید که این آقا دیکتاتور است. خودش می برد و می دوزد و بعد هم می گوید به رأی مردم بگذارید. درحالی که امام حتی در این موضوع دخالت نکرد که وقتی آقایان ولایت فقیه را در قانون اساسی نگذاشتند؛ بگوید که این را اضافه کنید. درحالی که قبل از این خودش بحث ولایت فقیه را مطرح کرده است. حتی یک اظهارنظر کوچک هم نمی کند تا شائبه اعمال نفوذ امام به وجود آید. این بالاترین نماد دموکراسی در یک فرد است که به دیگران احترام می گذارد. می گوید هر چه در خبرگان درآمد، عمل شود.[۱] همان طور که ملاحظه می شود، امام معتقد بودند که انسان در انتخاب عمل خود آزاد است و در این راستا و برای حفظ این آزادی برای دیگران در تصمیم گیری به هیچ عنوان حاضر به اعمال نظر خود نبودند و تمایل داشتند که این آزادی برای همه افراد وجود داشته باشد.
«ما حرفمان این است که آقا به قانون اساسی عمل کنید. مطبوعات آزادند، قلم آزاد است، بگذارید بنویسند مطالب را... [مدیر اطلاعات] به دست و پا افتاد... و من به او پیغام دادم که من از آن آدم ها نیستم که اگر یک حکمی کردم بنشینم چرت بزنم که این حکم خودش برود، من راه می افتم دنبالش. اگر من خدای نخواسته یک وقتی دیدم که مصلحت اسلام اقتضا می کند که یک حرفی بزنم، می زنم و دنبالش راه می افتم و از هیچ چیز نمی ترسم. بحمدالله تعالی، والله تا حالا نترسیده ام».[۱]
* حضرت امام خمینی (س) درباره اساس آزادی انسان می فرماید:
«اعتقادات من و همه مسلمین، همان مسائلی است که در قرآن کریم آمده است و یا پیامبر اسلام (ص) و پیشوایان به حق بعد از آن حضرت بیان فرموده اند که ریشه و اصل همه آن عقاید که مهم ترین و باارزشترین اعتقادات ماست، اصل توحید است. مطابق این اصل ما معتقدیم که خالق و آفریننده جهان و همه عوالم وجود و انسان، تنها ذات مقدس خدای تعالی است که از همه حقایق مطلع است و قادر بر همه چیز است و مالک همه چیز. این اصل به ما می آموزد که انسان، تنها در برابر ذات اقدس حق باید تسلیم باشد و از هیچ انسانی نباید اطاعت کند، مگر اینکه اطاعت او اطاعت خدا باشد. بنابراین، هیچ انسانی هم حق ندارد انسان های دیگر را به تسلیم در برابر خود مجبور کند و ما از این اصل اعتقادی اصل آزادی بشر را می آموزیم که هیچ فردی حق ندارد انس
قانون اساسی یکی از ثمرات عظیم، بلکه بزرگتر [ین] ثمره جمهوری اسلامی است، و رأی ندادن به آن به هدر دادن خون شهیدان ماست. مبادا تحت تأثیر دشمنان اسلام رفته و از رأی دادن و حضور در حوزه های رأی گیری خودداری کنید. اسلام، بزرگتر از آن است که به واسطه یک اشکال قابل رفع، از اساس آن صرف نظر نمایید. اگر اشکالی باشد ممکن است در متمم- که در نظر گرفته اند- رفع شود. عزیزان کُرد و عرب و بلوچ و ترکمن و سایر قشرهای محترم! اسلام برای همه و به نفع همه است، و جمهوری اسلامی ان شاء الله تعالی تأمین تمام نابسامانی ها را می کند. عناصری که در اطراف- از آن جمله مناطق کردنشین و مناطقی که برادران اهل سنت هستند- تبلیغ می کنند که مانع از رأی دادن به قانون اساسی شوند، دوستان شما نیستند؛ دلسوز برای شما و کشور شما نیستند. از این تکلیف شرعی شما را بازندارند؛ و شما را باز در مقابل برادران خود قرار ندهند.
اینجانب در روز اخذ آرا، رأی مثبت می دهم و از تمام برادران و خواهران عزیز خود از هر قشری و در هر مسلکی هستند تقاضا می کنم که به این قانون سرنوشت ساز رأی مثبت بدهند. عزیزان من! امروز که ما در مقابل یک قدرت شیطانی قرار داریم- که کشور ما را میخواهند به تباهی بکشند- نگذارید اساس جمهوری اسلامی سست شود و دشمنان اسلام دلشاد شوند. از خداوند متعال عظمت اسلام و مسلمین و توفیق همگان را خواستارم.
در روز ۱۲ آذرماه ۱۳۵۸ متن قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب مجلس خبرگان قانون اساسی به همه پرسی عمومی گذاشته شد.
از آنجا که همیشه واسطه بین حضرتعالی و مسئولین و غیرمسئولین در امور سیاسی اینجانب می باشد و از آنجا که گاهی دستورات حضرتعالی با خطوط فکری بعضی از دست اندرکاران و یا گروهها و افراد عادی برخورد جدی دارد تحلیلها و تفسیرها شروع می گردد و بعضی ها اینگونه تشکیک میکنند که مثلاً خبر واحد است و یا معلوم نیست و از این قبیل. آیا چه قبل و چه بعد از انقلاب حتی کلمه ای بر آنچه فرموده بودید اضافه و یا کم کرده ام و یا نعوذ بالله مطلبی را به حضرتعالی به دروغ نسبت داده ام و یا خدای نخواسته عمدی برخلاف رضای حضرتعالی کاری انجام داده ام.
اسناد و مدارک تاریخی راویان رویدادها و جریانهای گذشته و حاملان پیامها و گزارشهایی هستند که می تواند مورخان پژوهشگران و صاحبان خرد و اندیشه را به واقعیتها نزدیک کند، کاستیها و نادرستیها را به آنان بنمایاند، پرده های ابهام را کنار زند، ماسکها را بدرد و تاریخ نویسان راستین را از مزوران و بازیگران عرصه سیاست و تاریخ بازشناساند. اسناد و مدارک تاریخی، دوره های گذشته را با زمان حاضر و جریانهای روز را به گذشته ها پیوند می دهد و حلقه اتصال و پل ارتباط گذشته و آینده است.
بی تردید مورخان، فرزانگان و دانشوران بدون در دست داشتن اسناد و مدارک نمی توانند واقعیتها را آنگونه که بایسته و شایسته است، به رشته نگارش درآورند و از بیراهه پویی و کژاندیشی در امان باشند. بدون در دست داشتن اسناد معتبر چگونه میتوان درباره پیشینیان سخن گفت و به دور از خبط و خطا به بررسی و ارزیابی عملکرد آنان نشست و داوری درستی به عمل آورد؟
چه بسا سندی که می تواند تحلیلها، یافته ها و برداشتهای نویسنده ای را به هم ریخته و نادرستی آن را به نمایش گذارد و چه رویدادها یا جریانهایی که به علت در دسترس نبودن اسناد آن، به شکل ناروا مورد بررسی و داوری قرار می گیرد و حقوقی تضییع می شود. اسناد به جا مانده از دوران پهلوی نیز از گرانبهاترین و ارزشمندترین ذخایر ملی و منابع فرهنگی کشور برای دریافت حقایق تاریخی این دوره است و گوشه هایی از
حقایقی که سامان دهی و انتشار این مجموعه اسنادی را سبب شده اند همان نکاتی است که پیش از این در مقدمه دوره ۲۲ جلدی «سیر مبارزات امام خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک» بیان گردید که چکیده آن بدین قرار است: «جنبشها، انقلابها و تحولات اجتماعی علت مدار و قاعده مندند. پیوند گذشته و حال و آینده ملتها حقیقتی انکار ناپذیر است؛ وضعیت کنونی هر ملتی را گذشته آن رقم زده است چنانکه آینده ملتها را اراده و عمل امروز آنان می سازد. تضمین برون رفت از مشکلات کنونی و ترسیم افقهای روشن آینده در گرو میزان شناختی است که ملتها و خصوصا فرهیختگان و رهبران آنان از گذشته خویش دارند. تاریخ در فرهنگ همه اقوام و ملل جهان و در ادبیات ادیان الهی و دین مبین اسلام عبرت آموز و راهنمای عمل امروز و فردای جوامع است. شرط اساسی توفیق در پژوهشهای تاریخی واقع بینی و واقع نمایی است. نگاه کاریکاتوری و بزرگ نمایانه غیر واقعی، نگاه جانبدارانه و یا خصمانه افراطی به حوادث تاریخی، آسیبی است که پژوهش را غیر علمی ساخته و خوانندگان آن را به بیراهه می کشاند. در اعتبار مجموعه های اسنادی، امانتداری در نشر بی کم و کاست آنها تعیین کننده است و در ساحت اندیشه نیز کارآمدی و توفیق آرمانها را باید در عمل و در متن واقعیات و مستندات آن جستجو کرد.
سنگ بنای این مجموعه ارزشمند را پنجشنبه هفده شهریور هزارو سیصدو شصت و هفت هجری شمسی بنا نهادند که اندیشه تابناک یکی از بنیان گذاران آن هویت بیداری اسلامی است و صداقت و فداکاری دیگری، از عوامل اصلی توفیق انقلاب شکوهمند ملت ایران است. در آن روز یادگار امام (احمد خمینی )در نامه ای از امام خمینی بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در خصوص تنظیم و نشر آثار امام استفسار می نماید. در آن نامه که علت اصلی تشکیل موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) است به امور مختلفی اشاره شده است که از آن جمله پرونده های امام در ساواک می باشند.
ابراهیم حاتمی کیا کارگردان مطرح سینمای ایران در یادداشتی در مورد مستند «بانو قدس ایران» که زندگی بانو خدیجه ثقفی همسر گرامی امام خمینی (س) را روایت می کند، نوشت: من در مقابل قدرت و حوصله و دستخط آقا مصطفی رزاق کریمی سرتعظیم فرود می آورم که با هنرمندی تمام در شکار و هدایت لحظه ها، تابلویی جدید از امام خمینی در قاب روحمان زنده می کند.
اشغال سفارت امریکا در تهران با بسیاری از عناصر و گروههای سیاسی فعال و مردم روبه رو گشت. همچنین به دنبال اعلام خبر اشغال، امام خمینی، فرزند خود حاج احمد خمینی را جهت اطلاع از اهداف و دیدگاههای دانشجویان به سفارت اعزام کرد و وی بعد از گفتگو با دانشجویان و بررسی وضعیت داخلی سفارت در شامگاه دهم آبان به قم بازگشت تا رهبر انقلاب را از جزییات وقایع آگاه کند. در آن شرایط همه نگاهها به سوی قم دوخته شده بود تا با آشکار شدن موضع امام در قبال اشغال سفارت امریکا و ماجرای گروگانگیری، آیندۀ این بحران رقم زده شود. امام خمینی در نخستین سخنرانی که به فاصله یک روز از اشغال سفارت ایراد کردند ضمن تأیید اقدام دانشجویان مسلمان، امریکا را شیطان بزرگ نامیدند که با کمک او شیاطین کوچکتر در کشور در حال توطئه می باشند و به سفارت امریکا آنگونه که در اطلاعیه های دانشجویان تسخیرکننده آمده بود، لقب لانۀ جاسوسی دادند.
امام طی سخنان مبسوطی اظهار داشت: آن مرکزی هم که جوانهای ما رفتند گرفتند ـ آنطور که اطلاع دادند ـ مرکز جاسوسی و مرکز توطئه بوده است. امریکا توقع دارد که شاه را ببرد به آنجا مشغول توطئه، پایگاهی هم اینجا برای توطئه درست کنند، و جوانهای ما بنشینند و تماشا کنند
بعد از هماهنگی هستۀ سه نفره دانشجویان با موسوی خوئینی، دانشجویان دیگری نیز جهت همکاری دعوت شدند و هسته اصلی برنامه ریزی و طراحی عملیات شکل گرفت واز اوایل آبان ماه ۵۸ به طور مدام و مستمر جلسات برنامه ریزی و طراحی جزئیات عملیات تشکیل شد. به گفتۀ یکی از دانشجویان، با توجه به حساسیت موضوع، سعی می کردیم جلسات به طور کاملاً سرّی و در جاهای مختلف تشکیل شود چون اگر طرح ما لو می رفت از دوطرف تهدید می شدیم. یکی اینکه اگر گروههایی مثل منافقین یا چریکهایی فدایی از طرح، با خبر می شدند با توجه به انسجام و سازماندهی ای که داشتند زودتر از ما به اقدام مشابهی دست می زدند و ابتکار عمل را در دست می گرفتند. در طرف دیگر هم دولت موقت بود که با توجه به حساسیتی که در رابطه با امریکا داشت و اینکه به لحاظ قانونی هم مسئول امنیت سفارتخانه های خارجی بود اگر متوجه می شد بشدت برخورد می کرد، به همین دلیل تلاش می کردیم که جلسات به شکل کاملاً مخفیانه ای تشکیل شود.[۱] به گفتۀ وی در جلسۀ اول روی انگیزۀ کار بحث مفصلی شد و بعد طرح اولیه ای مطرح شد که بر اساس آن قرار شد که ابتدا جمعی از دانشجویان داخل سفارت امریکا شوند و کارکنان سفارت را به گروگان بگیرند و حدود ۴۸ تا ۷۲ ساعت در آنجا بمانند و بعد از آنکه صدای اعتراضشان به همه جا رسید، گروگانها را آزاد و سفارت را ترک کنند. در این جلسه همچنین پیش بینی شد که حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰
پیشنهاد اشغال سفارت امریکا توسط یکی از دانشجویان مطرح شد. بعدها ابراهیم اصغرزاده خود را طراح این فکر معرفی کرد. در این جلسه برخی از اعضا با این پیشنهاد مخالف ودند به علاوه دانشجویان مایل بودند که نظر امام را نیز در این مورد جویا شوند به این دلیل سه نفر از موافقین اصلی طرح تصمیم گرفتند که موضوع را به حجت الاسلام موسوی خوئینی (یکی از اعضای شورای رابطین دانشجویان با امام خمینی) در میان بگذارند. میردامادی در این مورد می گوید:
از ابتدا و قبل از اقدام در صدد بودیم که در صورت امکان نظر امام را دریابیم راهی که به ذهنمان رسید این بود که مشورتی با آقای موسوی خوئینی ها داشته باشیم و اینطور هم بود که قبل از اشغال لانه بجز دانشجویان تقریباً تنها کسی که از قضیه مطلع بود آقای موسوی خوئینی بودند. با ایشان مفصلاً مشورت کردیم و تحلیل خودمان را گفتیم که مرکز توطئه علیه انقلاب را سفارت امریکا می بینیم و تصمیم به چنین کاری گرفته ایم و می خواهیم نظر امام را هم بدانیم تحلیلها را ایشان قبول داشتند اما دراین مورد که نظر امام را جویا شویم موافق نبودند. ایشان می گفتند ما از مجموعه نظرات امام اینطور درک می کنیم که امام قاعدتاً مخالفتی نباید داشته باشند، اما اگر از ایشان سؤال شود احتمالاً به دلیل محذوراتی شاید نتوانند اعلام موافقت کنند و احتیاج به سؤال نیست. البته سه روز قبل از ۱۳ آبان به مناسبت کشتار دانش آم