روش تفسیری امام در مواردی که یک سوره را به طور کامل تفسیر کرده اند، روش عرفانی و تربیتی است؛ زیرا ایشان قرآن را دربردارنده معارف و مربّی انسان می دانند. این روش در برخی از آثار گذشتگان نیز دیده می شود که آثار تفسیری خود را به روش حکمی و عرفانی و اخلاقی نگاشته اند؛ مانند تاویلات القرآن عبدالرزاق کاشانی، کشف الاسرار میبدی، تفسیر سوره فاتحه و اعجازالبیان فی تاویل القرآن اثر صدرالدین قونوی و تفسیر القرآن الکریم اثر صدرالمتالهین شیرازی.
تفسیر امام بر «فاتحه الکتاب» مشحون از نکات دقیق و لطافتهای عرفانی است که این اثر را در جایگاهی برتر و بالاتر از یک اثر مقتبس از دیگران قرار می دهد، این روح بزرگ قرآن شناس زمان ماست که این حقایق را دریافت کرده و به خامه قلم و بیان درآورده است و مقایسه بین تفسیر امام پیرامون «سوره حمد» با دیگر آثار مفسران اهل نظر و عرفان، این حقیقت را بر اهل معرفت آشکار می سازد که مجال شرح و بسط آن نیست.
با توجه به جایگاه و اهمیّت آثار امام در زمینه قرآن، در قدم اوّل مجموعه آثار ایشان را در تفسیر «سوره حمد» چنانکه اشاره شد، در این رساله گرد آورده ایم؛ و همچنین به این دلیل که آنچه تاکنون به عنوان تفسیر حمد از حضرت امام انتشار یافته و شهرت گرفته است، فقط دروس تفسیری ایشان است که در سال 1358 افاضه فرموده اند، و این دروس فقط بحث بسم الله الرحمن الرحیم و الحمد را آن هم نه به کمال در بردارد؛ لذا بسیاری از افراد گمان کرده اند که تمامی اثر امام در پیرامون «سوره حمد» به همین اندازه است.
کتاب حاضر در جهت اصلاح چنین برداشتی، در چهار بخش تنظیم یافته است تا مجموعه کاملی از آثار امام در پیرامون حمد در اختیار جویندگان معارف قرآنی قرار گرفته باشد.
بخش اوّل، تفسیر موجزی است از «سوره حمد» که در کتاب گرانسنگ سرّالصلاة به مناسبت بحث قرائت آمده است، این اثر در سال 1358ه . ق. (1318 ش.) نگاشته شده است.
بخش دوّم، تفسیری است که می توان آن را تفصیل و تبیین تفسیر حمد کتاب سرّالصلاة دانست که در سال 1361 ه . ق. (1321 ه . ش.) به مناسبت بحث قرائت در کتاب آداب الصلاة نگاشته اند.
بخش سوّم، مجموعه پنج جلسه درس تفسیر ایشان است که در سال 1358 شمسی از تلویزیون جمهوری اسلامی ایران پخش گردید و با بیماری حضرت امام و مخالفتهای برخی از مقدسین که مخالف طرح این نوع سخنان بودند برای همیشه تعطیل گردید و طالبان و تشنگان معارف را از آن محروم کرد. این بخش با نهایت وسواس ویرایش شده، تا تغییری در کلام ایشان به وجود نیاید و به همین دلیل از تغییر لحن گفتاری به نوشتاری نیز استفاده نکرده ایم، فقط در جهت فهم بهتر عبارات ایشان، برخی تغییرات و اضافات را انجام داده ایم که از آن گریزی نبود.
بخش چهارم، فرازهای پراکنده ای است که در معنی بسم الله و دیگر فقرات «سوره حمد» در آثار مکتوب و شفاهی ایشان وجود داشته است. لازم است اشاره شود پاره ای از مطالب این قسمت از آثار مکتوب امام به زبان عربی انتخاب شده، و به لحاظ حفظ امانت، عین متن عربی آن آورده شده است و ترجمه فارسی آن که توسط تنظیم کنندگان این مجموعه صورت گرفته در پاورقی آمده است. ناگفته نماند برخی از موارد این قسمت جنبه تطبیق و یادآوری و پند و موعظه دارد و از تفسیر به معنای مرسوم آن خارج است؛ ولی درج آن، به جامعیت مورد نظر کمک می نماید.
در تنظیم این اثر نیز مانند دیگر آثار منتشره از سوی موسسه تنظیم و نشر آثار امام کوشیده ایم حواشی حضرت امام (با ستاره مشخص شده)، پاورقی، ترجمه متون عربی و فهارس لازم آورده شود تا محققین و صاحبنظران ارجمند با سهولت بیشتری از این مجموعه بهره مند شوند. امید است پرتو انوار پرفروغ این هدایتگر «ناس»، روشنی بخش دلهای طالبان اسلام ناب گردد و روح مطهر این مفسر فرزانه در جوار قرب الهی، آرام و مطمئن، شاهد جلوه های روزافزون حضور قرآن در صحنه حیات پر عزت مسلمین باشد.
برگرفته از مقدمه کتاب تفسیر سوره حمد
.
انتهای پیام /*