امام می فرمایند:«و مع الاسف تبلیغ به وجه دوم[در قالب طرفداری از قداست اسلام]، در بعض از روحانیان و متدینان بیخبر از اسلام تاثیر گذاشته [به گونه ای] که حتی دخالت در حکومت و سیاست را به مثابه یک گناه و فسق می دانستند و شاید بعضی بدانند! و این فاجعه بزرگی است که اسلام مبتلای به آن بود.» (وصیت نامه امام؛ صحیفه امام، ج۲۱، ص: ۴۰۴)

نکته متفاوتی که در این فراز مورد اشاره قرار گرفته است توجه دادن به «روحانیون و متدینین بی خبر از اسلام» است.

این تعبیر که در ظاهر امر، نوعی «نا همگونی» را با خود دارد، از لطیف ترین اشارات حضرت امام است. ناهمگونی این ترکیب از آنجا ناشی می شود که «تدین به اسلام»، یعنی «ایمان داشتن به اسلام» و این امر جز با «شناخت اسلام» میسر نمی شود و لذا «تدین بی خبر از دیانت» اصلاً تدین نیست. 

اما ظرافت این تعبیر در این واقعیت نهفته است که همواره گروهی به «آنچه خود اسلام می پندارند»، ایمان دارند. این گروه به همین سبب از یک سو جوهره ایمان را دارا هستند و گاه در این راه جان می دهند و از سوی دیگر به چیزی غیر از «فرامین الهی» اعتقاد دارند. و همین مقابله با ایشان را مشکل می کند. نمونه بارز این گروه خوارج در صدر اسلام و داعش در روزگار ماست.

«متدینین بی خبر از اسلام»، خود به گروه های مختلف تقسیم می شوند؛ گروهی اسلام را بدون سیاست می شناسند، گروهی بدون توجه به ابعاد فقهی تنها بر اخلاق اسلامی تکیه می کنند، گروهی نیز آن چنان در فقه ذوب می شوند که اخلاق را به حساب نمی آورند. در طول تاریخ اسلام، گروهی فلسفه را از اسلام بیرون رانده اند و گروهی نیز با تأکیدات بسیار بر مباحث کلامی جدای از آنکه نزاع های فرقه ای را دامن زده اند، از دیگر شؤون دین غافل مانده اند.

امام در پایان یک عمر تفقه و تعلیم، آنگاه که به آینده اسلام و دانش اسلامی توجه می دهند، به تأثیر دو عنصر زمان و مکان در اجتهاد پرداخته و فقه و دین شناسی را در صورتی که از این دو عنصر خالی باشند، ناکارآمد بر می شمارند. مثال های بی شماری بر توجه امام به این دو عنصر حیاتی می توان یافت؛ از فتوای ایشان درباره شطرنج و موسیقی تا نظرشان درباره حضور زنان در جامعه و مناصب مدیریتی.

ایشان در این حوزه با مخاطب قرار دادن اعضای شورای نگهبان می نویسند: «تذکری پدرانه به اعضای عزیز شورای نگهبان می دهم که خودشان قبل از تصمیم گیری ها ، مصلحت نظام را در نظر بگیرند؛ چرا که یکی از مسائل بسیار مهم در دنیای پرآشوب کنونی، نقش زمان و مکان در اجتهاد و نوع تصمیم گیری هاست.» (صحیفه امام، ج۲۱، ص: ۲۱۷ - ۲۱۸)

. انتهای پیام /*