پرتال امام خمینی: مصاحبه ۴۱ / محمدباقر معرفت

حجت الاسلام والمسلمین محمدباقر معرفت فرزند مرحوم آیت الله محمد هادی معرفت و استاد حوزه علمیه قم در این مصاحبه ضمن اشاره به برخی آیات مرتبط با وجود مبارک ولیعصر(سلام الله علیه)، به وظیفه منتظران امام زمان(عج) در عصر غیبت و نیز روایتی از آن بزرگوار اشاره کرد.

محبت اهل بیت طریقیت دارد یا موضوعیت؟

اگر بگوییم هر دو، اشکال دارد؟! من واقعاً در این تقسیمات گم می شوم؛ برای چه ما دائماً این قدر تقسیم می کنیم؟ هرچه انسان به اهل بیت نزدیک تر بشود، از اهل بیت سود، نفع، حظ و فایده ببرد، حالا از هر طریقی باشد، چه اشکالی دارد؟ من نمی دانم چه لزومی دارد که ما تقسیم کنیم؟! من نظرم این است که محبت اهل بیت(سلام الله علیهم) هم طریقیت دارد هم موضوعیت.

آیا بحث ظهور منجی در آخرالزمان، در ادیان دیگر هم مطرح است؟

بله من همچنین شنیده ام که همه ادیان نسبت به آخرالزمان یک امید دارند که یک صالحی تشریف می آورد و اموری که هزاران سال در دل بشر آرزو بود، محقق می شود و عدلی که آرزوی هر بشری در روی زمین است، محقق می شود و بعینه بشر می بیند که می شود بر روی زمین هم عدل را گسترش داد.

پرداختن به کدام ابعاد از مهدویت را برای اجتماع امروز ما ضروری تر می دانید؟

به نظر من بهتر است همان قسمت انتظار و ویژگی های یک منتظر، پررنگ تر بشود و در جامعه گسترش داده بشود، خیلی بهتر از مباحث دیگری مثل مشاهده، ملاقات و چله نشینی است. آیا در قرآن آیاتی داریم که بالخصوص تطبیق آن ها بر حضرت ولیعصر(سلام الله علیه) باشد؟

آیات قرآن در این زمینه که بحثش مشخص و مفصّل است و مشکلی در این باره نداریم؛ اما من می خواستم یک دیدگاه دیگری خدمتتان عرض کنم. مرحوم پدرم آیت الله معرفت می گفتند نظرشان این بود که این مصادیقی که در روایات آمده است و بر روی آیات تطبیق کرده اند ، بارز، کامل، روشن، بَین و ملموس هستند؛ مثلاً آیه «إِنَّما وَلِیکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یقِیمُونَ الصَّلاه وَ یؤْتُونَ الزَّکاه وَ هُمْ راکِعُونَ» (سوره مائده، آیه۵۵) که شأن نزول و سبب نزولش در مورد حضرت امیرالمومنین است یا مثلاً آیه «وَلَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یرِثُهَا عِبَادِی الصَّالِحُونَ» در سوره انبیاء که بیان گر این است که وراثت و خلافت ارض به دست بندگان صالح می افتد، ما یکی از مصادیق بارز، اتمّ و کاملش را حضرت حجت(عج) می دانیم؛ اما ممکن است شما بیایید این آیات را بر مصادیق دیگری هم جاری و ساری کنید؛ اشکالی نمی گیریم که بگوییم آقا چرا شما رفتید یک مصداق دیگری برایش بیان کردید؟! آیت الله معرفت می گفت این مطالبی که ذیل این آیات در روایات آمده است، این ها مصادیق بارز، روشن و بَین را بیان کرده اند.

مرحوم آیت الله معرفت در کتاب «پرتو ولایت» که یک کتاب مهجور است، به طور مفصل مباحث بسیار حساس و دقیقی مثل ولایت تشریعی، ولایت تکوینی، تشیع در دوران امام معصوم، تشیع در دوران غیبت، منابع علم ائمه، گستره علم ائمه، علم غیب، ولایت تکوینی، روش حاجت خواستن و زیارت جامعه کبیره را مطرح کرده اند؛ یعنی این سوال هایی را که الان در بحث های ما هست و امروزه همه دنبالش هستند، در آن جا بسیار قشنگ بیان کرده است؛ مثلاً همین بحث مهدویت را از صفحه ۴۱ تا صفحه ۴۹ آن کتاب مطرح کرده اند و وقتی از این سوال ها از ما می کنند، چون مرحوم آیت الله معرفت همه این کارها را قبلاً انجام داده اند و به صورت دسته بندی در کتابش هم موجود هست، کار ما راحت است.

از جمله ایشان ۶ آیه زیر را می فرمایند که در زمینه وعده ظهور حضرت امام زمان(عجل الله فرجه الشریف) است:

۱- «یریدُونَ أَنْ یطْفِؤُا نُورَ اللهِ بِأَفْواهِهِمْ وَ یأْبَی اللهُ إِلاَّ أَنْ یتِمَّ نُورَهُ وَ لَوْ کَرِهَ الْکافِرُونَ» (سوره توبه، آیه ۳۳).

۲- «هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَی وَدِینِ الْحَقِّ لِیظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَلَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ» (سوره صف، آیه ۹).

۳- «هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدی وَ دِینِ الْحَقِّ لِیظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ کَفی بِاللَّهِ شَهِیداً»(سوره فتح، آیه ۲۸)؛ این آیات بیانگر این هستند که خداوند شریعت اسلام را به هدف پیروزی و غلبه بر همه ادیان فرستاده است تا همه جهان را زیر پوشش خود قرار دهد؛ اما اسلام تا امروز نتوانسته است همه جهان بشریت را پوشش دهد. این وعده تخلف ناپذیر الهی تنها در زمان حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) تحقق می یابد.

۴- «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَیسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَیمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضَی لَهُمْ وَلَیبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا یعْبُدُونَنِی لَا یشْرِکُونَ بِی شَیئًا»(سوره نور، آیه ۵۵) در این آیه خداوند به مومنان وعده می دهد که حکومت آن ها جایگزین همه حکومت ها می شود و همه جهان در دست آنان قرار می گیرد. این وعده با ظهور امام زمان(ع) تحقق می یابد. محمد بن ابراهیم نعمانی نقل می کند که شخصی از امام جواد پرسید آیا ممکن است پیش از تحقق علائم ظهور، حضرت حجت ظهور کند؟ امام جواد در پاسخ فرمودند آری. آن شخص پرسید اگر چنین است، می ترسم در ظهور حضرت نیز برای خدا بداء حاصل شود و ایشان ظهور نکند! امام جواد فرمود: نه، چنین نخواهد بود؛ زیرا علائم حتمی ظهور «وعید» است؛ اما ظهور حضرت، «وعده» الهی است و خداوند هر گز وعده اش را تخلف نمی کند.(الغیبه نعمانی، ص۳۰۳) خلف وعید، از نظر عقلا هیچ قبحی ندارد مانند آن که مولا به عبد بگوید تو را می زنم، سپس لطف کند و او را نزند، کسی بر مولا ایراد نمی گیرد که چرا او را نزدی؟! اما خلف وعده قبیح است، مانند این که مولا بگوید تو را به حج می برم، سپس به گفته اش عمل نکند.

۵- «وَنُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّه وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ وَنُمَکِّنَ لَهُمْ فِی الْأَرْضِ وَنُرِی فِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَجُنُودَهُمَا مِنْهُمْ مَا کَانُوا یحْذَرُونَ» (سوره قصص، آیات ۵ و ۶). این آیه داستان نجات قوم موسی از دست فرعون را بین می کند؛ اما همه روایت ها اتفاق دارند که هدف اصلی این آیه، حضرت حجت است. خداوند می فرماید که ما تصمیم گرفتیم پیروزی و سلطه نهایی را به مومنان بدهیم. گاهی گوشه ای از این وعده الهی در طول تاریخ نمودار شده است مانند زمان حضرت موسی؛ ولی تحقق کامل این وعده زمانی است که حضرت حجت ظهور کند.

۶- «وَلَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یرِثُهَا عِبَادِی الصَّالِحُونَ»(سوره انبیاء، آیه۱۰۵) در حقیقت در زبور پس از ذکر نوشتیم که زمین را بندگان شایسته من به ارث خواهند برد. بعد هم مرحوم آیت الله معرفت بحث سبب تأخیر ظهور را مطرح کرده اند.

وظیفه منتظران ظهور را چه می دانید؟

یکی از شرایط ظهور حضرت حجت، آمادگی جامعه انسانی برای پذیرش دعوت الهی است. انسان ها باید به اندازه ای رشد کنند که شایستگی پذیرش حضرت حجت را داشته باشند؛ بنابراین مسئله مهدویت نه تنها موجب رکود اصلاحات نمی شود، بلکه موجب رشد و پیشرفت اصلاحات می گردد چرا که باید انسان هایی شایسته تربیت شوند تا زمینه ظهور حضرت فراهم شود.

گاهی شایستگی ها در مردم ایجاد می شود و خداوند گوشه ای از پیروزی مومنان بر کافران را نشان می دهد. در سال های اخیر چندین نهضت در ایران واقع شده است، از جمله نهضت مشروطه، نهضت مرحوم مدرس، دکتر مصدق؛ و هیچ کس در اخلاص مرحوم مدرس یا کاشانی شک ندارد اما زمینه مساعد نبود و این نهضت ها مردم ایران را آزمود و تجربه ارزشمندی برای مردم ایران به ارمغان آورد. امام خمینی(رحمهالله علیه) با کمال صدق، اخلاص و آگاهی از هدف، که رمز موفقیت انبیاء است، وارد صحنه شد و مردم که این ۳ ویژگی را در امام لمس کرده بودند، دور ایشان جمع شدند و توانستند بر کفر و طاغوتیان پیروز شوند و پیروزی مردم در انقلاب اسلامی، نمونه ای است از پیروزی صالحان بر کفار. هرگاه در جهان بشریت چنین آمادگی ای در جامعه و فرد به وجود آید، حضرت حجت ظهور خواهد کرد، هر چند سفیانی ظهور نکرده باشد و صیحه آسمانی را نشنیده باشیم که گفتیم آیت الله معرفت قبلاً گفته اند این مطالب همه وعید هستند و وعید اگر تحقق پیدا نکرد، هیچ اشکالی ندارد.

همواره این امیدواری در ما زنده است که هر لحظه ممکن است ندای حق، عالمگیر شود و انسان ها فرا خوانده شوند ؛ از این رو باید درون مان را اصلاح کنیم و به آمادگی کامل برسیم. تکلیف هر مسلمان در درجه اول این است که خودش را اصلاح کند؛ در قرآن شریف می خوانیم: «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا عَلَیکُمْ أَنْفُسَکُمْ لَا یضُرُّکُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَیتُمْ» ای کسانی که ایمان آوردید، به خودتان بپردازید؛ هرگاه هدایت یافتید، آن کس که گمراه شده است، به شما زیانی نمی رساند.

اسلام برای اصلاح جامعه از فرد شروع می کند و منطقش این است که اگر در بازار یک نفر درست کار وجود داشته باشد، همه بازاریان سالم می شوند. در مرتبه بعد، باید بستگان را هدایت کرد و اصلاح جامعه را در آخرین مرحله قرار داد. امام صادق(علیه السلام) می فرماید اصلاح جامعه، تنها وظیفه مسئولین امت است و تک تک افراد تکلیفی نسبت به اصلاح جامعه جز از راه اصلاح خود و بستگانشان ندارند؛ بنابراین عقیده به ظهور حجت به معنای زمینه سازی و اصلاح نفس است، نه این که دست روی دست بگذاریم تا امام زمان ظهور کند.

روایاتی را به عنوان حُسن ختام بیان فرمایید.

در احادیث متواتر آمده است «لَوْلا الْحُجَّه لَسَاخَتِ الارْضُ بِاَهْلِهَا»(کافی، جلد ۱، ص۱۷۸) اگر حجت خدا نباشد، زمین اهلش را فرو می برد. کافی شریف بابی را با عنوان «بَابُ أَنَّ الْأَرْضَ لَا تَخْلُو مِنْ حُجَّه» به مسئله لزوم وجود امام معصوم در همه ادوار اختصاص داده است. از طرف دیگر حضرت حجت در پس پرده اند، اما بر کارهای انسان نظارت دارند و از راه غیرمستقیم به بندگان کمک خواهند کرد؛ که افراد در کتاب «رجال الغیبه» آمده اند.

از حضرت ولی عصر (سلام الله علیه) نقل شده است: «إنّا غَیرُ مُهْمِلینَ لِمُراعاتِکُمْ، وَ لاناسینَ لِذِکْرِکُمْ، وَلَوْلا ذلِک لَنَزَلَ بِکُمْ الْلَأواءُ وَاصْطَلَمَکُمْ الْأعْداءُ فا تقوا الله جلّ جلالُهُ» ما در رعایت حال شما کوتاهی نمی کنیم و شما را فراموش نمی کنیم، اگر جز این بود، گرفتاری ها بر شما فرود می آمد و دشمنان، شما را ریشه کن می کردند، پس تقوای خدای بزرگ را پیشه خود سازید.(بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۷۵). نیز از آن بزرگوار روایت شده است: «لایحِلُّ لأِحدٍ أن یتَصَرَّفَ فی مالِ غَیرِهِ بغَیرِ إذنِهِ» بر هیچ کس روا نیست که بدون اجازه دیگری در مال او تصرف کند. (وسائل الشیعه، ج۱۷، ص ۳۰۹، ح ۴)

. انتهای پیام /*