محتمل است که در تمام سوره های قرآن این «بِسْمِ اللَّهِ» ها متعلّق باشد به آیاتی که بعد میآید؛ چون گفته شده است که این «بِسْمِ اللَّهِ» به یک معنای مقدّری متعلّق است . لکن بیشتر به نظر انسان میآید که این «بِسْمِ اللَّهِ»* ها متعلّق باشد به خود سوره، مثلًا در سوره حمد بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ* الْحَمْدُ لِلَّهِ: به اسم خدای تبارک و تعالی حمد برای اوست.
[معنای اسم ] اسم علامت است. اینکه بشر برای اشخاص و برای همه چیز یک اسمی گذاشته است، نامگذاری کرده است، برای این است که این علامت، یک شناسایی اسمی باشد، زید را آدم بفهمد کی هست. اسمای خدا هم علامتهای ذات مقدس اوست. و آن قدری که بشر میتواند از ذات مقدّس حق تعالی اطّلاع ناقص پیدا کند از اسمای حق است. خود ذات مقدس حق تعالی یک موجودی است که دست انسان از او کوتاه است. حتی دست خاتم النبیین که اعلم و اشرف بشر است، از آن مرتبه ذات کوتاه است. آن مرتبه ذات را کسی نمیشناسد غیر از خود ذات مقدّس آن چیزی که بشر میتواند به آن دسترسی پیدا کند اسماء اللَّه است، که این اسماء اللَّه هم مراتبی دارد، بعضی از مراتبش را ما هم میتوانیم بفهمیم، و بعضی از مراتبش را اولیای خدا و پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و کسانی که معلَّم به تعلیم او هستند میتوانند ادراک کنند.تفسیرسوره حمد، ص: ده