توضیحات کارشناس:
روزه سکوت در میان برخی امم و ادیان پیشین مشروع بوده است. چنان‌که به حکایت قرآن کریم آن گاه که حضرت مریم(س) با اعجاز خداوند بارور شد و فرزندش عیسی(ع) را به دنیا آورد، خداوند برای آشکار کردن حق به وی فرمان داد و فرمود:
فَکُلِی وَ اشْرَبِی وَ قَرِّی عَیْناً فَإِمَّا تَرَیِنَّ مِنَ الْبَشَرِ أَحَداً فَقُولِی إِنِّی نَذَرْتُ لِلرَّحْمٰنِ صَوْماً فَلَنْ أُکَلِّمَ الْیَوْمَ إِنْسِیّاً ﴿26﴾
«... اگر احدی از انسانها را دیدی پس بگو من برای خدای رحمان روزه سکوت نذر کرده ام پس امروز با کسی به هیچ وجه سخن نخواهم گرفت» (سوره مریم آیه 26).
امام خمینی ره در کتاب شریف تحریر الوسیلة (ج1، ص: 304) در تعریف و حکم روزه سکوت می‌فرماید:
و صوم السکوت بمعنی کونه کذلک منویا و لو فی بعض الیوم، و لا بأس بالسکوت إذا لم یکن منویا و لو کان فی تمام الیوم
بنا بر این: روزۀ سکوت به این معنی است که انسان تصمیم بگیرد به نیت روزه، حرف زدن را در تمام یا قسمتی از روز ترک کرده و سکوت نماید، ولی سکوت بدون قصد روزه، اگر چه در تمام روز باشد، مانعی ندارد.
صاحب عروه نیز در بیان معنای روزه سکوت آورده است:
الخامس: صوم الصمت؛ بأن ینوی فی صومه السکوت عن الکلام فی تمام النهار أو بعضه بجعله فی نیّته من قیود صومه، و أمّا إذا لم یجعله قیداً و إن صمت فلا بأس به، بل و إن کان فی حال النیّة بانیاً علیٰ ذلک؛ إذا لم یجعل الکلام جزء من المفطرات و ترکه قیداً فی صومه. (العروة الوثقی مع تعالیق الإمام الخمینی؛ ص: 583 )
یعنی؛ پنجم از روزه‌های حرام روزه‌ی سکوت است؛ به این‌که نیّت کند خودداری کردن از تکلّم و سخن گفتن را در تمام یا قسمتی از روز، به این معنا که در نیت خویش سکوت را از قیود روزه و کلام را مفطر و مبطل آن قرار دهد؛ و اما اگر سکوت را قید روزه قرار ندهد، گرچه سکوت نماید ایرادی ندارد. بلکه حتی اگر به هنگام نیت روزه تصمیم بر سکوت داشته باشد نیز اشکال ندارد مادامی که سخن گفتن را مفطر و مبطل روزه نگرفته و ترک کلام را قید و شرط روزه قرار نداده باشد.
پوشیده نیست که در دین اسلام که روزه یکی از فروع آن به شمار می‌آید، زبان نگشودن به زشتی‌هایی نظیر دروغ، غیبت، تهمت، فحاشی، سخن چینی و سخنان کفرآلود، واجب است و آلودن زبان به آن حرام است. لیکن به قصد روزه ترک نمودن تکلم اعم از مباح و حرام، مقوله دیگری است که در تعارض با آن نیست.
حاصل آن که:
1- روزه سکوت در صورتی که ترک کلام جزء نیّت روزه باشد؛ بدین گونه که شخص، در نیّت خود سکوت را از قیود روزه خود قرار دهد، بدعت و حرام است؛ خواه مدت سکوت همه روز باشد یا بخشی از آن.
2- سکوت اختیار کردن در طول روز بدون نیّت روزه اشکالی ندارد، و همین معناست که امروزه در ادبیات سیاسی از آن به روزه سکوت تعبیر می‌شود.
29/5/1392