فهرست تفصیلی
نظریۀ ولایت فقیه در اندیشه امام خمینی
نبی الله ابراهیم زاده آملی
مقدمه··· 9
سیر تکاملی بحث ولایت فقیه··· 13
حسبه و ولایت فقیه··· 16
دیدگاه ها··· 22
1 ـ آیة الله بروجردی (متوفای 1380 ق).··· 22
2 ـ آیة الله خوئی (متوفای 1413 ق.)··· 23
3 ـ آیة الله شیخ محمد تقی آملی (متوفای 1391 ق.)··· 25
4 ـ آیة الله شعرانی (متوفای 1393 ق.)··· 26
5 ـ علامه طباطبائی (متوفای 1402 ق.)··· 27
6 ـ آیة الله شهید مرتضی مطهری (شهادت 1358 ش.)··· 27
ولایت مطلقه فقیه در اندیشه امام خمینی (متوفای 1409 ق.)··· 30
امام و ادله اثبات ولایت فقیه··· 32
امام و جایگاه ولایت فقیه··· 34
امام و ولایت مطلقه فقیه··· 35
امام و حکومت قانون··· 36
امام و مسئله اعلمیت··· 38
امام و احترام به آرای مردم··· 39
امام و مسئله انتصاب فقیه··· 40
امام و مسئله مشروعیت حکومت و ولایت فقیه··· 42
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: پیشینه و دلایل ولایت فقیهصفحه 543
پی نوشت ها:··· 48
ولایة الفقیه ومشروعیة الانتخاب
قاسم الابراهیم
مقدمة··· 55
ولایة الفقیه بین النصب والانتخاب··· 56
الاقوال فی المسألة:··· 56
منهج البحث:··· 57
الأدلة بالنظرة البدویة:··· 58
الموقف الفقهی وفروض المسألة:··· 59
الاُولیٰ:··· 59
والثانیة:··· 60
الرأی فی المسألة:··· 65
اختیارات الفقیه:··· 66
بحث فی أدلة الشوریٰ:··· 67
معنیٰ الأمر:··· 68
المراد بالشوریٰ:··· 69
مضمون آیة الشوریٰ:··· 70
بیان الاستدلال:··· 70
الجهة الاولیٰ: حکم العمل بالشوریٰ:··· 71
التقریب الأوّل:··· 71
التقریب الثانی:··· 72
التقریب الثالث:··· 72
التقریب الرابع:··· 73
الجهة الثانیة:··· 74
الوجه الأول:··· 74
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: پیشینه و دلایل ولایت فقیهصفحه 544
الوجه الثانی:··· 74
الوجه الثالث:··· 75
حدود تطبیق مبدأ الشوریٰ:··· 75
تخلّف من لهم حق المشارکة فی التصویت:··· 76
پی نوشت ها:··· 78
روند تاریخی نظریه ولایت فقیه از دیدگاه امام(ره)
محمدمهدی باباپور
مقدمه··· 81
مراحل طرح اندیشه ولایت فقیه··· 83
1 ـ طرح بحث ولایت فقیه در کشف الاسرار··· 84
2 ـ طرح بحث ولایت فقیه درالرسائل،تحریرالوسیله،البیع وحکومت اسلامی··· 85
روایات مورد استناد ایشان در این کتاب··· 87
3 ـ طرح بحث ولایت فقیه در دوران پیروزی انقلاب اسلامی··· 89
4 ـ طرح تفصیلی بحث ولایت مطلقه فقیه در اواخر عمر امام··· 91
بررسی ثبات و تحوّل نظر امام؛ دربارۀ ولایت فقیه··· 94
1 ـ مبنای مشروعیت ولی فقیه··· 94
امام خمینی(ره) و مبنای مشروعیت ولایت فقیه··· 97
2 ـ شرایط ولی امر··· 100
1 ـ فقاهت··· 100
2 ـ عدالت··· 101
3 ـ شئون و اختیارات ولی فقیه··· 102
امام خمینی(ره) و ولایت مطلقه فقیه··· 103
ولایت مطلقه فقیه و قانون اساسی··· 112
نتیجه گیری··· 117
پی نوشت ها:··· 119
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: پیشینه و دلایل ولایت فقیهصفحه 545
بررسی نسبت نظریۀ ولایت مطلقۀ فقیه
غلامرضا بهروزلک
مقدمه··· 123
وجه کلامی مسئلۀ حکومت در عصر غیبت··· 127
جایگاه حکومت در عصر غیبت در کلام شیعی··· 130
مروری بر مبنای کلام سیاسی کلاسیک شیعه··· 132
الف) حجیت معرفت عقلی··· 132
ب) عدل و حکمت الهی: قاعدۀ لطف··· 134
ج) ضرورت اِرسال رسل و نیاز آدمی به شریعت آسمانی··· 135
د) ضرورت عقلی ریاست در جامعه··· 138
ه .) لزوم نصب الهی رهبران جامعه··· 139
عصر غیبت و مسئلۀ حکومت··· 140
نظریۀ ولایت مطلقۀ فقیه··· 146
دیدگاه امام خمینی در مورد ولایت مطلقۀ فقیه··· 147
الف) سیر تاریخی طرح این نظریه در آثار ایشان··· 147
ب) ادلۀ ولایت مطلقۀ فقیه··· 148
اوّل) ادلّۀ عقلی مستقل··· 149
دوّم) ادلۀ عقلی غیرمستقل··· 151
ستدلال های عقلی ولایت فقیه از دیدگاه حضرت امام خمینی
محترم پاینده
مقدمه··· 165
بررسی استدلال عقلی امام خمینی (ره)··· 166
نکتۀ اول:··· 169
نکته دوم:··· 170
نکته سوم:··· 173
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: پیشینه و دلایل ولایت فقیهصفحه 546
پی نوشت ها:··· 177
ولایت فقیه از دیدگاه امام خمینی
محمد جواد حیدری کاشانی
مقدمه··· 179
روند تاریخی مباحث ولایت فقیه از دیدگاه امام خمینی··· 180
مراحل طرح ولایت فقیه در آثار امام خمینی (ره)··· 181
مرحلۀ اول پاسخ به شبه ها و نگارش کتاب کشف اسرار··· 182
دلایل روایی حکومت فقیه و دیدگاه امام خمینی··· 183
مرحلۀ دوم: طرح ولایت فقیه در کتاب هایِ الرسائل، تحریر الوسیله والبیع··· 183
ویژگی های حاکم اسلامی از دیدگاه امام خمینی··· 184
مرحله سوم: دفاع از ولایت فقیه··· 185
دفع شبهه استبداد از منظر امام خمینی··· 185
مرحلۀ چهارم: تبیین اختیارات و شرایط ولیِّ فقیه··· 186
دلایل عقلی و نقلی ولایت فقیه از منظر امام خمینی··· 187
الف ـ دلایل عقلی ولایت فقیه از منظر امام خمینی··· 187
ب ـ دلایل نقلی ولایت فقیه از منظر امام خمینی··· 188
شرایط ولیِّفقیه از منظر امام خمینی··· 189
1) فقاهت و 2) عدالت.··· 189
مشکل برخورد و تزاحم ولایت ها··· 191
محدودۀ آزادی در نظام ولایت فقیه··· 192
1) تعریف آزادی··· 192
2) خط قرمز آزادی··· 192
3) محدودیت قانون رؤسای سه قوه از منظر امام خمینی··· 193
4) حقوق مردم در آزادی های اساسی از منظر امام خمینی··· 193
5) آزادی در عصر پیامبر و امامان معصوم(ع)··· 193
6) آزادی های سیاسی و بنیادی در نظام ولایت فقیه··· 194
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: پیشینه و دلایل ولایت فقیهصفحه 547
7) سوءاستفاده از آزادی··· 194
پی نوشت ها:··· 195
تجلی عملی ولایت فقیه، در ادوار پیشین
سید محمد شفیعی
اشاره اول··· 197
اشاره دوم··· 197
اشاره سوم··· 198
اشاره چهارم··· 198
ارکان ولایت فقیه··· 200
1) اعتقاد به مسئله غیبت و نیابت:··· 201
2 ـ اجرای قوانین الهی و تعالیم اسلامی··· 201
اندیشۀ تأسیس حکومت اسلامی··· 202
راز نزدیک شدن علما به دربار در قرون گذشته··· 202
الف) دوران آغاز غیبت صغری··· 203
ابن ادریس حلی (قرن 6 ق)··· 204
ب) دوران مغول··· 204
خواجه نصیرالدین طوسی (672 ه . ق)··· 205
ج) دوران صفویه··· 206
شیخ کرکی «محقق ثانی» (868 ـ 940 ه .ق)··· 206
موقعیت شیخ بهایی··· 208
د) دوران قاجاریه··· 210
نهضت تنباکو و نهضت مشروطه··· 210
موقعیت شیخ فضل الله نوری··· 211
نتیجه··· 213
پی نوشت ها:··· 215
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: پیشینه و دلایل ولایت فقیهصفحه 548
انتصاب یا انتخاب از دیدگاه امام خمینی
نعمت الله صفری
مقدمه··· 219
بخش اوّل: مبانی و کلیات بحث··· 221
1) تبیین موضوع بحث··· 221
2) شیوۀ بحث··· 221
3) منابع بحث:··· 221
4) پیش فرض ها··· 222
5) تعریف واژه ها··· 223
الف ـ مشروعیت··· 223
ب ـ مقبولیت··· 224
ج ـ ولایت··· 225
ولایت یا نظارت··· 228
د ـ فقیه··· 232
ه ـ انتصاب··· 234
1) ادلۀ انتصاب··· 235
الف ـ دلیل عقلی··· 235
ب ـ دلیل نقلی··· 236
2) منتصِب··· 237
3) منتصَب··· 239
4) انواع انتصاب··· 242
و ـ انتخاب··· 243
انواع انتخاب··· 244
6) تاریخچه انتصاب و انتخاب··· 245
الف ـ تاریخچۀ انتصاب··· 245
ب ـ تاریخچۀ انتخاب··· 246
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: پیشینه و دلایل ولایت فقیهصفحه 549
بخش دوّم:بررسی مسئله انتصاب و انتخاب در آثار امام··· 250
الف ـ معرفی آثار امام··· 250
1) کشف اسرار··· 250
2) رسالة فی الاجتهاد والتقلید··· 251
3) تحریر الوسیله··· 251
4) کتاب البیع··· 251
5) ولایت فقیه یا حکومت اسلامی··· 252
6) صحیفۀ امام··· 252
ب ـ ارزش گذاری آثار امام··· 252
1) نوع اثر··· 252
الف ـ کتبی··· 253
ب ـ شفاهی··· 253
2) زمان··· 254
3) کیفیت محتوا··· 255
ج ـ عبارت های امام(ره) در مورد انتصاب و انتخاب··· 256
1) انتصاب··· 256
2) انتخاب··· 257
د ـ راه های حل تعارض··· 260
1) راه حل برگزیده··· 260
2) راه حل های دیگر··· 263
1) راه حل های مبتنی بر جمع··· 263
1 ـ 1) جمع بین مشروعیت و مقبولیت··· 263
1 ـ 2) نظریۀ احتیاطی··· 264
1 ـ 3) هدیه رهبری··· 264
2) راه حل های مبتنی بر طرح··· 265
2 ـ 1) تبدّل رأی یا اشتباه··· 265
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: پیشینه و دلایل ولایت فقیهصفحه 550
2 ـ 2) تقیه و توریه··· 266
2 ـ 3) اضطرار و عناوین ثانویه··· 266
پی نوشت ها:··· 268
ولایت فقیه انتصابی یا انتخابی؟ «از دیدگاه امام خمینی»
حبیب الله طاهری
چکیده··· 275
واژه های کلیدی··· 275
مقدّمه··· 276
الف) دلایل انتصابی بودن مقام ولایت··· 280
1 ـ حدیث: مقبولۀ عمر بن حنظله··· 281
سند حدیث··· 282
دلالت حدیث··· 283
2 ـ حدیث: اَلّٰلهُمَّ ارْحَمْ خُلَفائی··· 286
سند حدیث··· 286
دلالت حدیث··· 287
اشکالات··· 288
3 ـ حدیث: اَلْعُلَمَاء وَرَثَةُ الْأَنْبِیاء وَمشابه آن··· 289
سند حدیث··· 290
دلالت حدیث··· 290
4 ـ حدیث: الفُقهاءَ حَصُونَ الأسلام··· 291
سند حدیث··· 291
دلالت حدیث··· 292
5 ـ حدیث: اَلفُقهاءُ اُمَناءُ الرُّسُلِ··· 293
سند حدیث··· 293
دلالت حدیث··· 293
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: پیشینه و دلایل ولایت فقیهصفحه 551
6 ـ حدیث: وَامَّا الحَوادِثُ الواقِعَة··· 294
سند حدیث··· 294
دلالت حدیث··· 294
7 ـ حدیث: اَلْعَلَماء حُکّامُ عَلَی النَّاس··· 296
8 ـ حدیث: مَجارِی الْأُمورِ والاَٰحکَام··· 296
سند حدیث··· 297
دلالت حدیث··· 297
نتیجۀ کلّی··· 298
ب) دلایل انتخابی بودن مقام ولایت و بررسی آن··· 299
1 ـ ماهیت انتخاب و بیعت··· 300
2 ـ نقش مردم در تعیین رهبر··· 301
3 ـ ولایت یا مسئولیت بزرگ··· 304
4 ـ حکومت الهی، نه دموکراسی··· 304
1 ـ نصب فقها برای ولایت، باعث هرج و مرج است··· 305
بررسی··· 306
2 ـ قضاوت عقل و سیره عقلا در واگذاردن امور به افراد امین و توان مند··· 308
بررسی··· 309
الف) رؤیت هلال؛··· 311
ب) وقوف در موقفین؛··· 311
ج) حدود و تعزیرات؛··· 311
د) افراد بی سرپرست؛··· 312
ه) انفال؛··· 312
و) خمس؛··· 314
ز) تفلیس و حجر··· 315
3 ـ فحوای قاعدۀ النّاس مَسلّطون علی اموالهم··· 315
بررسی··· 316
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: پیشینه و دلایل ولایت فقیهصفحه 552
4 ـ واگذاری امور اجتماع و حکومت به مردم··· 316
بررسی··· 317
پی نوشت ها:··· 319
تئوری عدالت در حکومت اسلامی و ولایت فقیه
محمدجواد فاضل لنکرانی
پیش گفتار··· 323
مقصود از عدالت··· 325
وجوب اجرای عدالت··· 328
ادله وجوب اجرای عدالت··· 328
دلیل اوّل: عقل··· 328
دلیل دوّم: قرآن··· 328
دلیل سوم: روایات··· 331
مجریان عدالت در جامعه··· 334
پاسخ به سه اشکال··· 336
اشکال اوّل··· 336
اشکال دوّم··· 337
اشکال سوم··· 338
عدالت و ارتباط آن با بحث حسن و قبح عقلی··· 339
نیاز بشر به ولیّ و انحصار ولایت بالذات در خداوند··· 340
عدالت و مسئله خلافت انسان··· 342
عدالت و شورا··· 343
بررسی عدالت و تعدد فقها··· 344
رابطه حاکم و مردم··· 344
عدالت و عدم فرق بین زمان معصوم و غیر معصوم··· 345
آثار و خلاصۀ بحث نظریه عدالت··· 346
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: پیشینه و دلایل ولایت فقیهصفحه 553
پی نوشت ها:··· 351
نظارت یا ولایت فقیه از منظر فقیهان معاصر و امام خمینی
محمدحسن قدردان قراملکی
چکیده··· 353
شأن و مسئولیت فقیهان و عالمان دین··· 353
طرفداران نظارت··· 355
آیة الله نائینی··· 355
شهید صدر··· 357
شهید مطهری··· 358
آیة الله مکارم شیرازی··· 360
آیة الله منتظری··· 360
شیخ محمد جواد مغنیه··· 361
قانون اساسی··· 362
امام خمینی··· 362
1 ـ اصل انگاری ولایت··· 367
2ـ عدول از نظارت به ولایت··· 367
3ـ اختصاص عدول به نقش روحانیت··· 368
4 ـ اصل انگاری نظارت··· 368
اشاره ای به مبانی نظریه··· 372
پی نوشت ها:··· 374
ولایت باطنی و ولایت ظاهری
محمدسروش محلاتی
مدخل··· 379
1 ـ قلمرو ولایت باطن و ولایت ظاهر··· 382
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: پیشینه و دلایل ولایت فقیهصفحه 554
2 ـ احکام ولایت باطن و ولایت ظاهر··· 383
3 ـ ملازمۀ ولایت باطن و ولایت ظاهر··· 385
4 ـ پیوستگی ولایت ظاهر و باطن درحکمت··· 387
5 ـ باطنِ ولایت ظاهری··· 391
6 ـ تفکیک ناپذیری ولایت ظاهر و باطن در عرفان··· 393
7 ـ امامت، جامعیت ولایت باطن و ظاهر··· 395
8 ـ غیبت و ناگسستگی ولایت ظاهر از ولایت باطن··· 398
9 ـ قداست باطنی در ولایت ظاهری··· 401
10 ـ عنصر معنوی در ولایت سیاسی··· 404
پی نوشت ها:··· 413
تفسیر ولایت مطلقه فقیه از دیدگاه امام خمینی«ره»
غلامرضا مصباحی
چکیده··· 417
مفهوم «ولایت مطلقه امر» چیست؟··· 418
گسترۀ ولایت فقیه··· 419
پاسخ چند شبهه··· 423
پی نوشت ها:··· 432
ولایت فقیه؛ «نصب» یا «انتخاب»
محمد موحدی ساوجی
مقدمه··· 433
ولایت فقیه، نصب یا انتخاب؟··· 436
احتمالات مختلف دربارۀ تحقق ولایت انتصابی فقها··· 436
احتمال اول··· 437
احتمال دوم··· 438
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: پیشینه و دلایل ولایت فقیهصفحه 555
احتمال سوم··· 438
احتمال چهارم··· 439
احتمال پنجم··· 439
احتمال ششم··· 440
دلایل نظریۀ نصب و نقد آن ها··· 444
دلیل اوّل: مقبولۀ عمر بن حنظله··· 444
دلیل دوّم: مشهورۀ ابی خدیجه··· 447
دلیل سوم: حدیث «اللهم ارحم خلفائی»··· 448
دلیل چهارم: حدیث «العلماء ورثة الانبیاء»··· 449
دلیل پنجم: حدیث «الفقهاء حصون الاسلام»··· 450
دلیل ششم: حدیث «العلماء حکام علی الناس»··· 452
دلیل هفتم: حدیث «الفقهاء امناء الرسل»··· 453
دلیل هشتم: حدیثی از امام حسین(ع)··· 454
استدلال عقلی بر نظریۀ نصب··· 459
استدلال آیة الله العظمی بروجردی و نقد آن··· 459
دو استدلال عقلی دیگر و نقد آن··· 462
دلیل اوّل:··· 462
دلیل دوم··· 467
پی نوشت ها:··· 472
بررسی مبنای انتصاب و انتخاب ولایت فقیه
سید محسن موسوی گرگانی
مقدمه··· 477
نظریّۀ دیگر دربارۀ انتصاب ولی فقیه؟··· 479
اشکالات ثبوتی انتخاب ولایت فقیه··· 484
اشکال اوّل:··· 484
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: پیشینه و دلایل ولایت فقیهصفحه 556
اشکال دوم:··· 485
اشکال سوم:··· 487
اشکال چهارم:··· 488
بررسی أدلّۀ انتخابی بودن ولایت فقیه··· 489
دلیل اوّل:··· 489
دلیل دوم:··· 490
دلیل سوم:··· 491
دلیل چهارم:··· 492
دلیل پنجم:··· 493
دلیل ششم:··· 495
دلیل هفتم:··· 495
پی نوشت ها:··· 500
بررسی تطبیقی اندیشۀ امام خمینی(ره) در فقه سیاسی معاصر شیعه
علی نصر اصفهانی
مقدمه··· 501
دیدگاه اول: ولایت فقیه در امور جزئیه··· 504
الف) آیة الله سید ابوالقاسم خوئی··· 504
ب) آیة الله شیخ محمد علی اراکی··· 506
دیدگاه دوم: ولایت انتصابی فقیه با اختیارات محدود··· 508
الف) آیة الله سید محمد رضا گلپایگانی··· 508
ب) آیة الله سید عبدالاعلی موسوی سبزواری··· 509
دیدگاه سوم: ولایت انتخابی فقیه با اختیارات محدود··· 512
آیة الله شیخ حسینعلی منتظری··· 512
دیدگاه چهارم: ولایت انتصابی فقیه با اختیارات مطلقه··· 515
1ـ ضرورت و عدم ضرورت اقدام در به دست گرفتن حکومت از طرف فقها··· 517
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: پیشینه و دلایل ولایت فقیهصفحه 557
2ـ محدودۀ اختیارات فقها در امور سیاسی و اجتماعی··· 518
3ـ ادلۀ سلبی و ایجابی ولایت فقیه··· 519
4ـ مبانی مشروعیت حکومت··· 521
پی نوشت ها:··· 522
مبانی فقهی ولایت فقیه
مصطفی نورانی
مقدمه··· 525
وظیفه علما··· 529
ارج رهبری و امامت··· 529
ولایت؛ خیر مطلق··· 530
دلیل وجوب اطاعت··· 530
فقها امینان پیغمبرانند··· 531
فضیلت عالمان··· 531
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: پیشینه و دلایل ولایت فقیهصفحه 558