مذهب امامیه
مذهب امامیه از نگاه امام خمینی (س)
امام خمینی (س) در آثار خود به برخی مبانی و اصول متکلمان امامیه اشاره کرده در برخی موارد به بررسی تفصیلی آنها پرداخته است. ایشان از متکلمان بزرگ شیعی نظیر شیخ صدوق، شیخ مفید، سید مرتضی و قاضی سعید قمی به بزرگی یاد کرده است(۱) و از منابع کلامی شیعی چون توحید صدوق، مرآة العقول، بحارالانوار، عبقات الانوار و تجرید الاعتقاد فراوانی کرده است. امام خمینی (س) قول متکلمان امامیه را جداگانه بیان نمی کند، بلکه از این قول و نظریه عموم حکما یکجا سخن گفته است و کلام برزخی متکلمان امامیه را همان قول حکما می داند؛ هرچند در مواردی به قلم فلسفی و عرفانی آن مبانی را ارتقا داده است.(۲) از جمله:
۱- توحید افعالی: امام خمینی (س) در تبیین توحید افعالی، موضعی شبیه متکلمان امامیه برگرفته است؛ اما با اندک تفاوتی به تبیین دقیق تر آن پرداخته است به این بیان که توحید افعالی به معنای فاعلیت تام و فراگیر خدای سبحان؛ یعنی حصر فاعلیت خداوند متعال به عنوان «لا مؤثر فی الوجود الا الله» که در این صورت علت، وجودی مستقل و غنی، بلکه عین استقلال است و معلول عین فقر و تعلق محض است.(۳)
۲- اختیار انسان: رابطه اختیار انسان با اختیار خداوند و اینکه انسان با آنکه فاعل مختار است، لکن خودش ظل و سایه فاعلیت حق تعالی است؛ بنابراین اگرچه اراده حق تعالی به نظام اتم تعلق گرفته، این تعلق هیچ منافاتی با فاعل مختار بودن انسان ندارد(۴) و افعال انسان بدون هیچ واسطه ای هم به حق تعالی و هم به خود انسان انتساب دارد و از این انتساب هیچ گونه جبری در افعال انسان لازم نمی آید.(۵)
۳- عینیت ذات و صفات: امام خمینی (س) همسو با متکلمان امامیه و با الهام گرفتن از معارف اسلامی معتقد به عینیت صفات ایجابی با ذات حق می باشد و با توجه به مبانی فلسفی، معتقد است صفات خداوند از جهت لفظ و مفهوم با یکدیگر متغایر هستند؛ اما از جهت مصداق؛ هر یک عین دیگری و همه عین ذات هستند.(۶)
(۱) خمینی، روح الله، ولایت فقیه، ص۶۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸ شیخ مفید؛ خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۷۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸ شیخ صدوق؛ خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۲۳ و ۶۱۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸. طایفه، قاضی سعید قمی
(۲) خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی (س)، ج۸، ص۴۹۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۴۰۰.
(۳) خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۹۳ و ۱۳۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸ لا مؤثر، لا مؤثر؛ خمینی، روح الله، شرح دعاء السحر، ص۹۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۶ لا مؤثر؛ خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۶۴۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸. لا مؤثر
(۴) خمینی، روح الله، الطلب و الاراده، ص۶۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۷۹. لاینافی
(۵) خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۳۲۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸ فعل را به حق؛ خمینی، روح الله، الطلب و الاراده، ص۳۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۷۹ مزاولته؛ خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۵۸۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸. رامی هستی
(۶) خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۶۰۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸. حسب مفاهیم
.
انتهای پیام /*