قضیه سالبه معدوله
قضیه سالبه معدوله از دیدگاه امام خمینی (س)
امام خمینی (س) قضایای از این جهت که متضمن معنای نفی باشند یا نباشند به قضیه معدوله و محصله تقسیم می کند (۱) و چون ادات سلب برای قطع رابطه می باشد؛ لذا باید بر سر حرف رابط وارد شود که در این صورت، قضیه محصله نامیده می شود؛ ولی اگر حرف سلب از محل خود عدول کند و بر سر موضوع یا محمول یا هر دو درآید «معدولة» است. معدولة سه قسم است؛ معدولة الموضوع، معدولة المحمول و معدولة المطرفین. (۲)
به اعتقاد امام خمینی (س) موضوع در قضیه معدوله، باید قابلیت وجود را داشته باشد؛ از این رو نمی شود گفت: «دیوار نابیناست.» چون دیوار قابلیت بینایی ندارد؛ ولی به نحو سالبه می توان گفت: «دیوار نمی بیند.» یا «دیوار بینا نیست.» یا «دیوار کاتب نیست.» (۳) امام خمینی (س) فرق قضیه سالبه معدولة المحمول با قضیه سالبه به این می داند که مقصود از قضیه سالبه، سلب حمل است؛ یعنی در قضیه سالبه، محمول از موضوع سلب می شود؛ اما مقصود از معدولة المحمول که در آن سلب جزء محمول است، حمل سلب است؛ یعنی مفهوم سلبی با همان حالت سلبی بر موضوع حمل می شود؛ بنابراین سالبه محصله با انتفای موضوع هم صادق است؛ ولی معدولة المحمول وجود موضوع را می طلبد؛ از این رو محمول سلبی در این قضایا، به موضوع ثابتی نسبت داده می شود؛ (۴) یعنی در قضایای ایجابی معدولة المحمول یک نحوه ایجابی است؛ هر چند محمول به واسطه انضمام حرف سلب، معنای عدمی است و اما این معنای عدمی برای چیزی که حقیقت آن این است که موضوع واجد معنای عدمی است، اثبات می شود. (۵)
(۱) خمینی، روح الله، انوار الهدایه، ج۲، ص۱۰۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵/ المعتبرة فی العلوم؛ خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۱، ص۱۲ و ۱۷۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵/ معدولة المحمول، قضیه ایجابی
(۲) خمینی، روح الله، معتمد الاصول، ج۱، ص۲۹۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۶/ معدولة الطرفین؛ خمینی، روح الله، کتاب البیع، ج۳، ص۳۱۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۶/ زید قادر ازلاً
(۳) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۱، ص۱۷۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵/ دیوار
(۴) خمینی، روح الله، الاستصحاب، ص۹۸-۹۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵/ بنحو الهلیة؛ خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۱، ص۱۷۶-۱۷۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵/ قضایای ایجابی؛ خمینی، روح الله، تنقیح الاصول، ج۴، ص۱۲۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۷۸/ السالبة المحمول؛ خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی (س)، ج۹، ص۵۷۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۴۰۰.
(۵) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۱، ص۱۷۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵/ معنای عدمی
.
انتهای پیام /*