هر یک از این القاب امام (ع) بیانگر ویژگیهای اخلاقی و روحی، برجستگی های معنوی و رفتاری و فضایل و کمالات نفسانی است که آن حضرت را از دیگران ممتاز می ساخته است. آن حضرت باتقواترین فرد اهل زمان خود بود و کسی در جود و بخشش در مرتبه آن حضرت قرار نداشت.
قدری تفکر کن در حالات علی بن الحسین، و مناجات آن بزرگوار با حضرت حق، و دعاهای لطیف آن سرور که کیفیت آداب عبودیّت را به بندگان خدا تعلیم می کند.
حضرت عباس (ع) از معدود غیرمعصومینی است که مورد مدح حضرات معصومین قرار گرفته اند و از امام صادق (ع) زیارتنامه ای برای ایشان روایت شده است و در زیارت ناحیه مقدسه نیز به صورت اختصاصی بیانات بلندی در مورد ایشان وجود دارد و این به سبب غرق بودن ایشان در معرفت به ولایت است.
ما مفتخریم که "باقر العلوم" بالاترین شخصیت تاریخ است و کسی جز خدای تعالی و رسول- صلی اللَّه علیه و آله- و ائمه معصومین- علیهم السلام- مقام او را درک نکرده و نتوانند درک کرد، از ما است.
اشارات و تلمیحات حضرت امام در این اثر و نقل قولهای ایشان از اکابر حکمت و عرفان و همچنین نقدها و بررسی هایی که در پی آن می آورند، حاکی از تسلط ایشان بر مسائل حکمی و عرفانی است؛ چنان که عالی ترین و زبده ترین مسائل را با عباراتی موجز و پرمحتوا به رشتۀ تحریر درآورده اند که همگی نشانگر قدرت فکری و ذوق سرشار ایشان در دو فن مذکور است.
میان اخلاق و فطرت رابطه ای دوسویه برقرار است. هم اخلاق در فطرت مؤثر می باشد و هم فطرت در اخلاق. ولی همۀ این رابطه ها را نمی توان در مقولۀ هماهنگی فطرت و اخلاق جای داد. در این جا به بررسی آن دسته از روابط میان فطرت و اخلاق می پردازیم که حاکی از هماهنگی میان این دو است و در مورد سایر رابطه ها به ذکر نام و توضیح مختصر آن ها اکتفا می کنیم. به طور کلی، می توان انواع روابط میان اخلاق و فطرت را در چهار مقولۀ: رابطۀ هستی شناختی، رابطۀ معرفت شناختی و منطقی، رابطۀ ارزش شناختی و رابطۀ انطباق و سازگاری قرار داد.
پسرم! دعاها و مناجات هایی که از ائمه معصومین- علیهم السلام- به ما رسیده است بزرگ ترین راهنماهای آشنایی با او- جلّ و علا- است و والاترین راهگشای عبودیّت و رابطه بین حق و خلق است و مشتمل بر معارف الهی و وسیله انس با او است و ره آورد خاندان وحی است و نمونه ای از حال اصحاب قلوب و ارباب سلوک است. وسوسه های بی خبران تو را از تمسّک به آنها، و اگر توانی از انس با آنها، غافل نکند.
خداوند متعال در قرآن مجید می فرماید: وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللهِ جَمِیعاً وَلا تَفَرَّقُوا. حضرت امام خمینی(س) با اشاره به آیه فوق بر وحدت و دوری از تفرقه تأکید نموده، می فرماید: اینجانب به همه نسل های حاضر و آینده وصیت می کنم که اگر بخواهید اسلام و حکومت الله برقرار باشد و دست استعمار و استثمارگران خارج و داخل از کشورتان قطع شود، این انگیزه الهی را که خداوند تعالی در قرآن کریم بر آن سفارش فرموده است از دست ندهید.
هر فرهنگ و اندیشه ای، زبان شعر را برمی گزیند تا خود را در آن پنهان کند و از طریق شعر، اندیشۀ خود را به دیگران منتقل نماید. در حقیقت، شعر و لطافت شعور، ودیعه ای الهی است و آنچه در اسلام منع شده است، انحراف در کاربرد این ودیعه می باشد؛ اما شعرِ دارای تعهد و موضع صحیح، ستوده شده است.
علاقه امام به اهل بیت(ع) در حد وصف ناشدنی است. امام عاشق آنها هستند؛ عاشقی که تا صدای «یاحسین» بلند می شود بی اختیار اشک می ریزد. امام با اینکه در برابر مصیبتها صابر هستند اما به مجرد اینکه یک روضه خوان بگوید «السلام علیک یا ابا عبدالله» قطرات اشک از دیدگانش سرازیر می شود.
حضرت امام مانند بزرگان دیگر، حقیقت محبت را از امور وجدانی و ذوقی می دانند که دریافت حقیقت آن، نه با «بصر» ممکن است و نه با «نظر». ایشان بر این عقیده اند که محبت قابل تعریف نیست؛ از این روی در آثار ایشان برای محبت، حدی منطقی یا تعریفی خاص ذکر نشده است. با این حال، در جای جای کتب و رسایل ایشان به توصیف هایی برمی خوریم که باید آن را تعریف محبت به خواص و آثار آن نامید.
در این جامعه، تنها راهگشای انسان به خصوص جوانان ـ که سراسر شور و نشاط و هیجان هستند ـ به کارگیری عامل تعدیل کننده است که آنرا در اصول اخلاقی می توان جست. ادیان الهی و اکثر ادیان بشری، مانند: برهما، بودا، کنفسیوس و... توجه خاصی به این عوامل تعدیل کننده نموده و آنرا مبنای کمال انسان قرار داده اند.
حضرت رضا- سلام اللَّه علیه- در آن ابتلائاتی که داشت و در آن مصیبتهای معنوی که برایش وارد میشد، بدون اینکه یک اختلافی ایجاد کند، با آرامش، راه خودش را به پیش میبرد. مقید بود به اینکه آرامش ملت را حفظ کند. و شما میدانید که حضرت امیر- سلام اللَّه علیه- ابو الائمه، اول شخص اسلام بعد از رسول اللَّه- صلی اللَّه علیه و آله- در طول مدت عمرشان در جهاد بودند. و در آن مدتی که اختلافات بین دستجات بود ایشان آرامش را حفظ کردند. برای اینکه اسلام محتاج به آرامش است.
امام خمینی (س) با تأسی از مولایش آقا امام رضا – علیه السلام - که فرمودند، توکل یعنی اینکه از احدی غیر از خدا نترسی، با توکل و اعتماد تمام امور را به صاحب آن واگذار می نمود و در راه رضای محبوب گام برمی داشت و یقین داشت که اینگونه حرکت، غایتِ رحمت و عطوفت و لطف و مهربانی خدا را نصیب انسان می کند.
نماز در بین عبادات، جامع ترین اظهار بندگی به درگاه خدا است و اهل معرفت برحسب مراتب خود، در نماز سفر معنوی دارند؛ از منتهای نزول عالم خاکی تا غایة القصوای معراج حقیقی روحانی که وصول به فناء اللّه است. نماز مقامات و مراتبی دارد و در هر مرتبه ای که مصلّی قرار دارد، نمازش با مرتبۀ دیگر فرق دارد؛ همچنان که مقامش با مقامات دیگر تفاوت دارد
یکی از اموری که مورد اشتباه است و انسان به واسطة محجوبیّت گول می خورد، تمییز مابین غرور و اَمانی و مابین رجاء و وثوق به حق است. و پر معلوم است که غرور از بزرگترین جنود ابلیس است، به خلاف رجاء که از جنود رحمان عقل است، با اینکه این دو، هم به حسب مبادی و هم به حسب آثار، مختلف و متمیزند.
ذوب شدن در عرفان امام خمینی(س) پلی است برای ذوب شدن در عرفان حسینی چنانکه امام در شخصیت عرفانی سالار شهیدان فانی بود. شهید صدر(ره) گفت: «ذوبوا فی الإمام الخمینّی کما ذاب هو فی الإسلام.» در امام خمینی فانی شوید آنسان که او در اسلام فانی شده است.
کلیه حقوق برای موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س) محفوظ است.