یکى از نگرانی‌های جدّى مصلحان اجتماعی و همة دانشمندان دینی از دیرباز، گسترش خرافات در حوزة دین و ساحت اجتماع بوده است. این نگرانی از آنجا آزاردهنده‌تر می‌شود که متأسفانه مدعیان دینداری و منتسبان به دین، در رواج خرافات، سهم و نقش اصلی را دارند. از سوی دیگر، بی‌شک انتساب خرافات به دین و رواج آن در میان دین‌باوران از عوامل مهم دین‌گریزى در میان جوانان و نخبگان است. مشکل وقتی بیشتر جدی‌تر می‌شود که خرافات گسترة عمومی بیابد و پشتیبانان آن، از منابع قدرت و ثروت برخوردار باشند و نهادهای اجتماعی ـ خواسته یا ناخواسته ـ در ترویج و گسترش آن بکوشند و به آن رسمیت بخشند. تشویق مردم به حاشیه‌ها و آموزه‌های نامعتبر، کمرنگی اصول و محورهای اصلی دین، مانند توحید و عقلانیت، میدان‌داری تنک‌مایگان و انزوای عالمان، از عوامل این عارضة دین‌سوز و خردستیز است.
سوگمندانه، خرافات‌ستیزی در ایران، کارنامة پر برگ و باری ندارد؛ اما تا خرافات هست، مبارزه با آن نیز بیش‌وکم خواهد بود. در سال‌های اخیر خرافاتِ سازمان‌دهی شده، چنان زخم‌هایی بر پیکر دین و اجتماع وارد ساخته‌اند که همة اهل اندیشه و صلاح را سخت به فکر فرو برده است. چاره چیست؟ چه باید کرد؟ چرا و چگونه به اینجا رسیدیم؟ به‌حتم یکی از بهترین و لازم‌ترین کارها، انتشار آثار و مقالات علمی در عرصة خرافه‌شناسی است، که مجموعة حاضر، گامی است در این مسیر ناهموار. این راه و روش، بی‌زخم و زحمت نیست و حتی باید بر سر آن جان گذاشت و دل از راحت و آسایش و اقبال مردم، برید. آراستگی این مجموعه به نام و یاد مرحوم آیت الله توسلی، به آن معنا است که آن مرد خدا، به‌حق شهید همین راه بود و در این مبارزة بی‌امان سهمی سترگ داشت.
جنگ هفتاد و دو ملت همه را عذر بنه/ چـون ندیدند حقیقت ره افسانـه زدند
آری خرافه و خرافه‌پرستی در باورهای عامیانه و فرهنگ جوامع بشری، پیشینه‌ای بس طولانی و گستره‌ای شگفت دارد؛ چنان‌که گویی خرافه جزئی از فرهنگ بشری و بخشی از باورهای عمومی بوده است.
انسان‌هایی که از دانش لازم در زمینه‌های فکری و عقیدتی برخوردار نبوده‌اند، برای حلّ مشکلات زندگی خود و یا در پی توهّمات و خیالات خویش، راه خرافه‌پرستی را در پیش گرفته و آن را به مثابه آسانترین و نزدیک‌ترین راه برای رسیدن به مقصود برگزیده‌اند. در این میان افراد سودجو و خودکامه نیز به این آفت خردسوز دامن زده و از آن دستاویزی برای رسیدن به مطامع و مقاصد خود ساخته‌اند.
پیشینه، زمینه‌ها، علل، عوامل، انگیزه‌ها و راهکارهای مقابله با خرافات و خرافه‌پرستی از مسائلی است که پیوسته ذهن اهل دانش و فضل را به خود مشغول داشته و در پی رهاسازی جوامع بشری از این مصیبت بزرگ بوده‌اند. نیز، عمق و گسترة خرافه در میان دینداران، پیشوایان و عالمان دینی را با مسئولیتی مضاعف رو‌به‌رو کرده است؛ چنان‌که تاریخ پیامبران و رسولان الهی و اولیای دین، سرشار از مبارزه با این جرثومة فساد و تباهی است.
در همین زمینه مجموعة دو جلدی «ره افسانه؛ گفتارهای دین شناختی دربارة خرافات» که به کوشش «سید محمد علی ایازی» و «حسن پویا» تدوین و در زمستان 1390 توسط موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س) به زیور طبع آراسته گشته است، شامل دو بخش مقالات تألیفی و تدوینی است، بخشی از مسئولیت‌‌پذیری نویسندگان و دین‌پژوهان را در زمینة مبارزة علمی با خرافات بازتاب می‌دهد. گفتار‌ها و پژوهش‌های موجود در این اثر، هر یک از منظر و چشم‌اندازی ویژه به موضوع خرافات نگریسته‌اند؛ اما محور و سمت‌وسوی کلی همة آنها، دین و دین‌شناسی اجتهادی است.
دانستنی است که دفتر حاضر به انگیزة پاسداشت یاد و خاطرة دانشمند بزرگو‌ار، و یار و همدم همیشگی امام راحل(س) حضرت آیت الله شیخ محمدرضا توسلی رحمة الله علیه فراهم آمده است. آن مرد خدا و عالم وارسته، بخش مهمی از حیات علمی خویش را در راه خرافه‌زدایی از جامعة دینی صرف کرد و سرانجام نیز جان بر سر آن گذاشت.
برخی از عناوین مقالات این مجموعه عبارت است از:
قرآن و مبارزه با خرافات؛ موعود ادیان و ترویج خرافات؛ زمینه‌های خرافه‌گرایی؛ خرافه زدایی در سیره و اندیشة امام خمینی(س)؛ سنّت، بدعت، خرافات گامی در خرافه‌شناسی؛ انگیزه‌ها و عوامل ایجاد خرافات و شیوة برخورد قرآن با آن؛ خرافه ستیزی در اندیشة دینی از دیدگاه شهید مطهری؛ خرافات و راه مبارزه با آن از دیدگاه اسلام و....
حسن پویا
.
انتهای پیام /*