روز جمهوری اسلامی

روز جمهوری اسلامی  

□ معصومه احمدی بینش

 مقدمه

زمانی که حکومت پهلوی در ایران حاکم بود ، مردم در رفراندم شرکت می کردند اما در حالی که نتیجه رفراندم از قبل تعیین شده بود و عملا رای گیری به صورت فرمایشی صورت می گرفت (صحیفه امام،ج 9، ص 60 )

امام خمینی در اوائل شروع نهضت، مبارزات خود را در چارچوب نظام سلطنتی و با شیوه اصلاح گرایانه شکل داده بودند و بر همین اساس به شاه و نخست وزیر نامه می نوشتند، اما پس از مدتی از اصلاح نظام مایوس شده و علی رغم اصرار برخی گروه ها بر بقای رژیم سلطنتی بر حذف آن تاکید کردند. ایشان رژیم سلطنتی را ضد اسلامی و غیر مشروع  می دانست و پیش از رفتن به فرانسه، از حکومتی اسلامی سخن می گفتند و شکل نظام مطلوب خود را معلوم نکرده بودند. ( روحانی، 2 / 715 ) تا اینکه برای اولین بار در 22 مهر 1357 ش، در پاریس  در مصاحبه ها و اعلامیه های خود از برقراری نظام جمهوری اسلامی و ساقط کردن رژیم پهلوی سخن گفتند و همان را هم پیاده کردند.(صحیفه امام،ج4، ص 3؛ قلی پور، 202 ؛ اطلاعات ، ش 15733 / 21 ) سرانجام مقدمه ورود امام در 12 بهمن 1357 ش، پس از 14 سال دوری از وطن فراهم شد.( کیهان ، 10627 / 2 ؛  اطلاعات، ش 15774 / 8 )

در 12 بهمن 1357 ش، حضرت امام در بهشت زهرا در صحبت های خود ضمن غیر قانونی خواندن دولت بختیار، تاکید کردند این دولت باید کنار برود و دولت موقت از طریق شورای انقلاب تعییین گردد. (صحیفه امام،ج 6، ص16 )

از نخستین روزهای ورود ایشان تعیین دولت موقت یکی از مهمترین مباحث مطرح در شورای انقلاب بود ( هاشمی رفسنجانی ، 334 ؛ دهمرده ، 233) و مهمترین وظایف دولت موقت را اداره امور مملکت، فراهم نمودن مقدمات همه پرسی قانون اساسی تدوین شده توسط مجلس مؤسسان، برگزاری انتخابات مجلس برشمردند.(صحیفه امام،ج6، ص54 ؛ کیهان ، ش 10631  / 2 ؛ عاقلی، 2 / 409 ) در 15 بهمن 1357 ش، مهدی بازرگان از طرف امام به عنوان مأمور تشکیل دولت موقت معرفی گردید.( صحیفه امام، ج6،54  ؛ اطلاعات ، ش 15776 / 2 ) اگرچه امام  انجام این همه پرسی را ضروری نمی دانستند، اما برای کسب اعتماد و مشروعیت افزونی و جهت جوابگو  بودن در برابر بهانه گیری ها، نیاز به انجام آن احساس گردید.(صحیفه امام، ج6، ص 58، 457 - 458 ) با پیروزی انقلاب اسلامی و تشکیل دولت موقت از سوی امام، زمینه مهمترین همه پرسی تاریخ ایران جهت تعیین نوع حکومت فراهم شد.

روند برگزاری همه پرسی

سرانجام در تاریخ 9 اسفند1357 ش، روز قطعی برگزاری همه پرسی توسط دولت موقت برای روز جمعه 10 فروردین 1358 ش، اعلام شد. ( اطلاعات ، ش 15796 / 7 ) در برگه همه پرسی این سوال مطرح شد: آیا با تغییر رژیم سابق به جمهوری اسلامی با قانون اساسی جدید موافقید یا نه؟ جواب تنها به صورت آری یا نه خواهد بود.( همان )

امام خمینی  در 4 فروردین 1385 ش، طی پیامی مردم را به شرکت در رفراندم دعوت و اهمال در این امر را پایمال شدن خون شهدا بیان کردند و حضور زنان را در این امر خطیر، تعیین کننده دانستند و این امر را  برای هر مرد و زن ایرانی از وظایف ملی و اسلامی به شمار آوردند.(صحیفه امام، ج6، ص408) و از مسئولان مربوط خواستنــد با تبلیغات خود مــردم را نسبت به شــرکت در رفراندوم تشویق کنند و از مردم خواستند در این روز حساس و مهم دست از کارهای دیگر کشیده و در این همه پرسی شرکت کنند، چرا که سرنوشت شان به این امر بستگی خواهد داشت و فرمودند مردم در رأی دادن کاملاً آزاد هستند، اما خودشان به جمهوری اسلامی رای خواهند داد. ( همان،ج 6، ص 435 ، 433 ، 411 ) 

رای گیری از ساعت 8 صبح روز جمعه10 فروردین در بیشتر شهرهای کشور شروع شد. (کیهان، ش 10668 ، 3) و تا روز شنبه 11 فروردین ادامه داشت. در بیمارستان ها و کلیه مراکز نظامی و پادگان ها صندوق های رای گیری دایر بود. (همان ، ش 10671 / 3 ) 

پس از اتمام همه پرسی آخرین نتایج شمارش آراء تا آخر وقت روز 11 فروردین در تهران و شهرستان ها اعلام شد. (همان ، ش 10672 / 2 ) آمار رای دهندگان بیش از 20 ملیون نفر بود که بیش از 98 درصد آنان به جمهوری اسلامی ایران، رأی مثبت دادند. سرانجام روز 12 فروردین ماه 1358 روز جمهوری اسلامی اعلام شد، روزی که ملت ایران با تصمیم قاطع و بیش از 98 درصد آراء با وحدت و یکپارچگی کم نظیر خود بر جمهوری اسلامی ایران رسما مهر تایید زدند.(همان ، ش 10673 / 2 )

 فضای حاکم در روز همه پرسی و واکنش دشمنان

بعد پیروزی از انقلاب اسلامی تا رفراندم 12 فروردین 58 ، گروهک های وابسته به استکبار غرب و شرق توطئه هایی علیه انقلاب طراحی کردند و شرکت در همه پرسی را تحریم و دروغ ها و شایعه های بی اساس میان مردم پخش کردند تا بوسیله جو مسموم جامعه، از شرکت مردم در همه پرسی جلوگیری کنند. (اسناد لانه جاسوسی آمریکا، 10 / 249 ) در آستانه همه پرسی، گروههای مخالف و نیز ضد انقلاب، هدف مشترک حذف کلمه « اسلامی » از «جمهوری اسلامی » را دنبال می کردند و خواستار جمهوری دموکراتیک به شکل غربی بودند (کیهان، ش10666 / 3 ) و تلاش می کردند حکومتی با ماهیت اسلام تشکیل نگردد و رژیم پیشنهادی از محتوای اسلام بیگانه باشد. از جمله حزب خلق الساعه جمهوری خواه فدرالیست، جبهه دموکراتیک ملی و فدائیان خلق همه پرسی را تحریم و فضای رای گیری را غیر دموکراتیک دانستند. (اسناد لانه جاسوسی آمریکا ، 10 / 227 )

امام در این خصوص از نقشه شوم دشمنان داخلی و خارجی پرده برداشتند و در پیامی از مردم خواستند به یاوه گویی های آن ها گوش ندهند و به جمهوری اسلامی نه یک کلمه کم و نه یک کلمه زیاد رای دهند و از علما و روحانیون نیز خواستند در تبلیغات خود مردم را  به این عمل ترغیب کنند. (صحیفه امام ،ج 6 ،ص 353،324) ایشان عمل مخالفان را در مورد آتش زدن صندوقهای رای و اینکه با زور اسلحه و آزار و اذیت مردم از حضورشان در همه پرسی جلوگیری به عمل آوردند، مورد انتقاد قرار دادند و تأکید کردند چون جمهوری اسلامی به نفعشان نیست دست به این اعمال می زنند. (صحیفه امام ، ج7 / ص39 ،43 ،63 ؛ کیهان ، ش 10671  / 8 ، 6 ، 3 )

انعکاس حضور مردم در رسانه های خارجی

رفراندم جمهوری اسلامی انعکاس وسیعی در جهان و رسانه های خارجی داشت و همه خبرگزاری های بین المللی از استقبال و حضور گسترده مردم خبرهای مفصلی را مخابره کردند و پیش بینی اغلب آنان این بود که گروه عظیمی از رای دهندگان به جمهوری اسلامی رای خواهند داد.

رادیو مسکو : رفراندم ایران درباره نظام آینده کشور 10 فروردین آغاز  و به مدت دو روز ادامه دارد. ( کیهان ، 10671 / 8 ) و خبرگزاری فرانسه نوشت : هزاران ایرانی در خانه ایران در نیویورک که محل اخذ رای تعییین شده بود رفتند تا رای خود را به صندوق بیندازند.

همین طور ایرانیان مقیم فرانسه ساعت 9 صبح  از شهرهای دیگر در پاریس و در سفارت ایران جهت دادن رای تجمع کردند و تا ساعت 3 بعد از ظهر، تعداد 15 هزار نفر رای خود را به صندوق انداختند. ( کیهان ، ش 10671 / 3 )  این خبرگزاری از قول نوری آل بالا قاضی، دبیر کل انجمن دوستی و همبستگی با ملت ایران گفت :

این رفراندم  با رای گیری کاملا آشکار بود. (همان ، ش 10673 / 8 ) بنابر گزارش سفارت آمریکا در تهران به وزارت امور خارجه آمریکا، 11 فروردین 58 ، حضور مردم در همه پرسی قابل توجه بود و در این روز مشکلی پیش نیامد و انتظار می رود جمهوری اسلامی  با اکثریت آراء به پیروزی برسد. ( اسناد لانه جاسوسی آمریکا، 10 / 259 ، 265) در کویت، شمار زیادی از ایرانیان مقیم در همه پرسی شرکت کردند و گروه ناظر بر همه پرسی که از فرانسه  به منظور نظارت آمده بودند رفراندم  ایران را کاملا دموکراتیک و پیروزی قدرت انقلابی را کاملا محرز دانستند. (کیهان ، ش10673 / 8  ) 

حقوق اقلیت های مذهبی در همه پرسی

روز 10 فروردین عده زیادی از اقلیت های مذهبی بخصوص ارامنه به جمهوری اسلامی رای موافق دادند. این در حالی بود که به حفظ شدن حقوق خود در جمهوری اسلامی اطمینان کامل داشتند. (کیهان ، ش 10671 / 6 ، 3 ) زرتشتیان نیز در این روز با  حضور خود به جمهوری اسلامی رای  مثبت دادند. (کیهان ، ش 10670 / 3 )

پس از برقراری نظام جمهوری اسلامی، امام خمینی حقوق اقلیت های مذهبی را در اسلام مورد احترام دانست و اینکه از آزادی و زندگی بهتری در سایه جمهوری اسلامی  برخوردار خواهند بود.(صحیفه امام، ج5، ص 313 )

 جایگاه روز جمهوری اسلامی در تاریخ انقلاب

امام خمینی در 12 فروردین 1358 ش، پس از تثبیت نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران ، در پیامی این روز مبارک  را روز امامت امت و روز جمهوری اسلامی ایران و روز نخستین «حکومت الله» نامید، روزی که به لطف پروردگار حکومت مستضعفین بر مستکبرین پیروز شد. (صحیفه امام ،ج6 ، ص 452- 453)

 ایشان در پیام رادیویی تلویزیونی خود از حضور ملت در رفراندم و رای به جمهوری اسلامی تشکر کردند و  حضور ملت ایران را در همه پرسی 12 فروردین در تاریخ ایران بی سابقه  دانستند.

در حالی که اقشار ملت اعم از پیر و جوان، از یک مملکت 35 میلیونی، بیش از 20 میلیون نفر  جمعیت با شور و اشتیاق بسیار به پای صندوق های رأی رفته و  حضور حماسی خود را به معرض نمایش گذاشتند، (صحیفه امام ،ج6، ص452، 457 ، 467  ، 478) روزی که درآن  بیش از 98 در صد رأی دهندگان  بدون اینکه اجبار و فشاری درکار باشد در این رفراندوم الهی  شرکت کردند  و به لطف پروردگار پیروز شدند.

مشخصه های جمهوری اسلامی از نگاه امام خمینی

از دیدگاه امام خمینی جمهوری اسلامی، از یک سو دارای محتوای اسلامی است و با اصول و مقررات اسلام اداره می شود، (صحیفه امام،ج 8، ص 11 ،22 ،42 ،77) به طوری که اسلام در همه شوؤن زندگی افراد راه پیدا کند و اقتصادی سالم را به همراه داشته باشد،(همان، ج19، ص 343 ؛ ج 21، ص444 ؛ صدر ، 20 ) 

حکومتی که از رویه پیامبر (ص) و حضرت علی(ع) پیروی می کند؛ از سوی دیگر نظامی است که مردمی بودن آن را نشان می دهد و تأثیر رأی مردم را در سرنوشت خودشان، بیان می کند به این ترتیب ، اصل جمهوری اسلامی ؛ یعنی حکومتی که شکل آن مردمی  و مسئولین حکومتی با آراء ملت انتخاب می شوند. ( همان،ج 5 ، ص 311 ،256 )

از دیگر مشخصه های جمهوری اسلامی که امام خمینی بر آن تأکید کرده اند عبارتند از:

1- عدالت اجتماعی

2- استقلال ملی

3 – آزادی، که در اسلام به طور مطلق وجود دارد به جز مسائلی که  به نفع ملت و کشور نیست

4 – روابط حسنه با کشورهای شرق و غرب  در صورت داشتن روابط حسنه آنها نسبت به دولت اسلامی. (صحیفه امام، ج5، ص 419 ؛ ج6،ص 277، 313 ؛ صدر ، 20 )

 پیام های تبریک  به امام و پاسخ امام

استقرار نظام جمهوری اسلامی در داخل و خارج کشور بازتاب بسیاری به همراه داشت و پیامهای تبریک فراوانی  برای حضرت امام ارسال شد. ( کیهان ، 10674 / 2 )

احمد حسن البکر ( رئیس جمهور کشور عراق) اولین کسی بود که این پیروزی بزرگ را به ملت ایران تبریک گفت. (صحیفه امام ، ج7، ص 22 ، 32 ، 121) و بعد از او سران بسیاری از کشورها از جمله : شیخ زایدبن سلطان ، (حاکم امارات) سلطان قاموس بن سعید( امیر عمان) حافظ اسد (رئیس جمهور سوریه) شیخ خلیفه حمد آل ثانی (امیر قطر)، حبیب بورقیبه (رئیس جمهور تونس ) از پیروزی جمهوری اسلامی اظهار خشنودی کردند. (کیهان ، 10674 / 2 ) کیم ایل سونگ (رئیس جمهوری دمکراتیک خلق کره)، لئونید برژنف (رهبر شوروی) رفراندم ملی ایران را پیروزی بزرگی برای ملت ایران دانستند. همین طور دولت شوروی خواستار روابط دوستانه و احترام متقابل بین دو کشور شد. (کیهان ، 10674 / 8)

امام در پاسخ، امیدواری خویش را نسبت به اینکه جمهوری اسلامی  نقش مهمی در همبستگی بین ملل جهان ایفا کند اعلام کردند. (صحیفه امام،ج7، ص ‏248)

مصطفی خیل (نخست وزیر مصر)  به وسیله تلگراف به مـهدی بازرگان نخـست وزیر ایران ضمن به رسمیت شناختن رژیم جدید ایران، بر لزوم همـکاری میان دو کشور و همکاری بیشتر تاکید کرد.

همچنین احزاب و گروه های مختلف، مراجع تقلید، وزیر کشور( احمد صدر حاج سید جوادی) ضمن تشکر از مردم، جمهوری اسلامی را  به ملت تبریک گفتند. (کیهان، 10673 /  5 ؛ 10674 / 4،8)

شخصیت های حقیقی و حقوقی داخلی و خارجی نیز پیروزی ملت را تبریک گفتند، از جمله آقای یوسف کرم علی و جمعیت «خوجا اثنی‏ عشری» از کشور «کنیا» این پیروزی بزرگ را به ملت ایران و حضرت امام تبریک گفتند و امام خمینی  در پاسخ،  نهضت ایران را هشداری برای مستکبرین در مقابل مستضعفان بیان و اظهار امیدواری کردند  جمهوری اسلامی در همبستگی بین مسلمانان تاثیر گذار واقع شود. (همان،ج7،ص 123 ؛ ج8 ، ص252، 263)

نمونه پیام های تبریک داخلی، طوماری از طرف اصناف و کارگران شهرستان کاشان بود. امام خمینی در پاسخ تلگراف تبریک آقای حاج شیخ جواد غروی علیاری در مورد پیروزی جمهوری اسلامی ضمن تشکر برای ایشان آرزوی موفقیت کردند و از حجت الاسلام آقای حاج سید مهدی یثربی خواستند از طرف ایشان کمال تشکر را نسبت به طومار امضا شده از طرف اصناف و کارگران شهرستان کاشان در مورد تبریک استقرار جمهوری اسلامی  به آنان  ابلاغ نمایند و تذکر دهند پیوسته وحدت خود را حفظ کنند.

پیامهای تبریک داخلی و خارجی تا مدت ها ادامه داشت.

منابع و مآخذ

1. خمینی، روح الله ، صحیفه امام خمینی ، جلد 5 ،6 ، 7 ، 8 ، 12 ، 19، 21 تهران : موسسه تنظیم ونشر آثارامام خمینی ،پنجم 1389. 
2. خلیلی ، اکبر ، گام به گام با انقلاب ، تهران : حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی ، اول ، 1377.
3. قاسم پور، داوود ، دهه سرنوشت ساز ، تهران : مرکز اسناد انقلاب اسلامی ، اول ، 1385.
4. قلی پور ، جعفر ، مواضع امام خمینی در برابر نظام سیاسی پهلوی و نهادهای آن ، تهران : ، اول ، 1382.
5. دهمرده ، برات ، دولت بختیار و تحولات انقلاب اسلامی ، تهران : مرکز اسناد انقلاب اسلامی ، اول ، 1383.
6. روزنامه کیهان ،20  و12 و 15 و 14 و 11 و 9 و 7 / 1 / 58  شماره های 10658و  10668 و10670 و 10671 و 10672 و 10673 و 10674.
7. روزنامه اطلاعات ،16 و 15 و 14و 12 / 11 / 1357 و 16 و 13 و 9 / 12 / 1358 شماره های  15768و 15770 و 15774 و 15775 و 15776 و 15796.
8. عاقلی ، باقر ، روز شمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب ، تهران : گفتار ، پنجم ، 1376 .
9. صدر ، محمد باقر ، طرح پیشنهادی جمهوری اسلامی ، تهران : روزبه .
10. هاشمی رفسنجانی ، اکبر ، دوران مبارزه ، تهران : دفتر نشر معارف اسلامی ، اول ، 1376 .
11. سفارت ایالات متحده ، اسناد لانه جاسوسی آمریکا ، تهران : موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی ، اول ، 1387.

منبع: حضور، ش 88، ص 111.