در مواجهه با هوای نفس دیدگاهها گوناگون است و نسخه پیچی ها بسیار! اما در بیشتر آنها آنچه مشترک است، سفارش بر مبارزه و مقابله و کشتن نفس است: «با هوای نفست بجنگ کما اینکه با دشمنت جنگ می کنی» کاری که امام خمینی آن را برنمی تابد و سفارش نمی کند؛ پس دیدگاه و نسخۀ سفارشی حضرت امام چیست؟
مقدمه
بی گمان یکی از نیرومندترین غرایز، نیروی شهوت و غریزۀ جنسی است که از آغاز زندگی در وجود آدمی نهفته است. این غریزه تا زمان بلوغ، همچنان دوران آرام و بی تحرکی را پشت سر می گذارد؛ امّا به مجرد شروع دوران نوجوانی، آرام آرام زمان بیداری و طغیان آن فرا می رسد و رفته رفته تمام وجود نوجوان و جوان را در بر می گیرد. به طور طبیعی همۀ جوانان کمابیش با این وضعیت روبرو می شوند، بزرگترها نیز این دوره را پشت سر گذاشته اند. آنچه افراد را با هم متفاوت می کند، این است که برخی با ایمان قوی و عزم و ارادۀ استوار و به شکل درست با آن روبرو شده و با رفق و مدارا و اعتدال تلاش می کنند راه حل مناسب و دین و عقل پسندی را پیدا نمایند؛ شماری هم که نمی توانند مقاومت کنند و از راه درست نیروی شهوت را در خود کنترل نمایند، به قهقرا می روند؛ اما گروه سومی هم هستند که با روش نادرست و سرکوب شدید و فشار روحی و روانی بسیار با آن مبارزه کرده و در صدد کشتن هوای نفسند، غریزه ای
که طبیعت انسانی است، ولی به روش نادرست سرکوب می شود و به ظاهر درمان که این گونه نیست. هوای نفس پدیده ای است خدادادی و همه گیر که به طور طبیعی در همۀ انسانها هست؛ اما آنچه مهم است، روش مواجهه و کنترل و به اختیار گرفتن آن است. اینکه برخی از عالمان اخلاق، اصل اخلاقی مقابله به ضد را سفارش داده و بر این باورند که مهمترین اصل عمومی در زمینۀ معالجه امراض روحی «اصل مقابله به ضد است»، راه درستی نیست! به کار بردن ضد هر عمل و صفتی که قصد ترک آن است و کشتن و نابود کردن هر عاملی که موجب سرکشی نفس می شود از دیدگاه شماری از عالمان دین و اخلاق درست نیست.
اسلام همواره مسلمانان را توصیه به تعادل می کند، بدین معنا که هم به امور دنیوی بپردازند و هم به امور اُخروی، و نباید در پرداختن به آنها دچار افراط و تفریط شد. همان گونه که خداوند فرمود: نماز بخوانید و مرا یاد کنید و نیز فرموده: بخورید و بیاشامید، ولی اسراف نکنید. این دو دسته آیات حاکی از آن است که انسان همواره در حالت اعتدال باشد و مبارزه با نفس بدین معنا نیست که انسان کلیه غرائز و امیال خود را از بیخ سرکوب کند. مثلاً ازدواج نکند، فعالیت اجتماعی نداشته باشد و ... بلکه مبارزه با نفس بدین معناست که انسان این امیال و غرائز را از راه مشروع آن ارضاء کند نه راه دیگر.
دیدگاه امام خمینی
امام خمینی در این باره راه میانه ای را سفارش کرده و می گوید: با نفس خود با رفق و مدارا رفتار کنید. نه آن را رها و به حال خود واگذارید و هرآنچه خواست بکند، و نه آن را سرکوب کنید بکشید. در کتاب وزین آداب الصلاه آورده اند: «جوانها و تازه کارها این مطلب از مهمّات است که ممکن است اگر جوانها با رفق و مدارا با نفس رفتار نکنند و حظوظ طبیعت را به اندازه احتیاج آن از طرق محلّله ادا نکنند، گرفتار خطر عظیمی شوند که جبران آن را نتوانند کرد؛ و آن خطر آن است که گاه نفس به واسطه سختگیری فوق العاده و عنان گیری بی اندازه عنان گسیخته شود و زمام اختیار را از دست بگیرد و اقتضائات طبیعت که متراکم شد و آتش تیز شهوت که در تحت فشار بی اندازه ریاضت واقع شود، ناچار محترق شود و مملکت را بسوزاند. و اگر خدای نخواسته سالک عنان گسیخته شود یا زاهدی بی اختیار شود، چنان در پرتگاه افتد که روی نجات را هرگز نبیند و به طریق سعادت و رستگاری هیچ گاه عود نکند. پس سالک چون طبیب حاذقی باید نبض خود را در ایام سلوک بگیرد و از روی اقتضائات احوال و ایام سلوک با نفس رفتار کند؛ و در ایام اشتعال شهوت که غرور جوانی است طبیعت را به کلی منع از حظوظش ننماید و با طرق مشروعه آتش شهوت را فرو نشاند که فرونشاندن شهوت به طریق امر الهی اعانت کامل در سلوک راه حق کند. » (آداب الصلاه، ص 33)
پس آنچه از آثار قلمی امام خمینی برمی آید، این است که هر چند بیشتر گناهان یک جوان ناشی از بر افروختگی نیروی شهوت در او است و دین داری و معنویت تا حدود زیادی انسان را از آلودگی حفظ می کند؛ ولی در هر صورت انسان دارای غرایزی است که اگر به موقع و به صورت صحیح ارضا نشود، سلامتی بدنی و روانی و حالتهای معنوی انسان را هم دچار چالش خواهد ساخت. نیروی غریزه در انسان به قدری قوی است که گاهی باعث شکسته شدن مقاومت افرادی می شود که به علم و عمل مشهور عام و خاص بوده اند. باید تلاش کرد هر چه زودتر پاسخ منطقی و مناسبی برای تامین نیازهای طبیعی و غرایز داشت، نه سرکوب همیشگی و کشتن آن! یکی از راه حلهایی که امام خمینی توصیه کرده اند، ایجاد زمینۀ ازدواج به هر صورت ممکن است که بهترین و اساسی ترین راهکار کنترل شهوت و ترک گناه می باشد. از دیدگاه روانشناسان نیز سرکوب یا اطفای میل جنسی موجب شکوفایی نمی شود، بلکه بر عکس باعث بروز مشکلات می شود.
نتیجه آن که از دیدگاه امام خمینی نه سرکوب میل جنسی کمک به شکوفایی فکر می کند و نه ارضا کردن این میل سرکش به هر شکلی. میل جنسی مانند سایر امیال در وجود آدمی باید به درستی مورد توجه قرار گیرد و به حد نیاز ارضای جنسی صورت گیرد. این میل یک میل طبیعی است و باید به آن به درستی توجه کرد. بهترین شکل ارضای میل جنسی نیز از راه ازدواج است.
برگرفته از حریم امام، شماره 387
.
انتهای پیام /*