پرتال امام خمینی(س): یادداشت ۴۱/ یکی از شاخص ترین چهره های انقلاب اسلامی ایران در شهر اصفهان، آیت الله حاج سید جلال الدین طاهری اصفهانی بود. وی در سال ۱۳۰۵ هجری شمسی در یک خانواده ی مذهبی دیده به جهان گشود. جد پدریش مرحوم آیت‌الله میرسید عبدالحسین موسوی از علمای بزرگ منطقه حسین‌آباد اصفهان بود که به زبان‌های انگلیسی و فرانسوی نیز تسلط داشت و از مؤسسان دارالتبلیغ «سقاخانه» در محله جلفای اصفهان بود. پدر سید جلال الدین، عبدالخالق، نیز در حوزه علمیه اصفهان درس خواند و ملبس به لباس روحانیت شد، اما با مبارزه پهلوی با آخوندها و لباس روحانیت، از لباس به در آمد. وی با توجه به اطلاعات وسیع علمی، آگاهی و تسلط به رشته ریاضی و زبان فرانسه، وارد خدمت فرهنگ (آموزش و پرورش) شد و در عین حال در منزل به تدریس قرآن و احکام برای جوانان پرداخت.
در بستر فراهم شده توسط این دو بزرگوار، سید جلال‌الدین از همان کودکی با همت خویش نبوغش را شکوفا کرد. وی پس از طی دوران ابتدایی، در دبیرستان سعدی اصفهان ادامه تحصیل داد و شاگرد اول دبیرستان شد و در سال ۱۳۲۳ دیپلم گرفت، سپس مدتی در مدرسه فرانسوی ها به آموختن زبان فرانسوی پرداخت. جد، پدرش و همچنین افراد دیگری همچون آیت‌الله حاج‌سید حبیب روضاتی او را تشویق به تحصیل در حوزه علمیه کردند.
وی دروس مقدماتی را در حوزه علمیه اصفهان خواند و از محضر افرادی چون آیت‌الله حاج‌سید محمد جواد موسوی غروی بهره برد. وی برای ادامه تحصیل در سال ۱۳۲۵ راهی حوزه علمیه قم شد. در آن دوران شرایط برای تحصیل طلاب آنچنان مشکل بود که آیت‌الله طاهری به علت عدم یافتن جایی در مدرسه ای برای سکونت، با نا امیدی تصمیم به بازگشت به اصفهان می گیرد، ولی خدا آیت‌الله حاج‌شیخ‌محمد صدوقی را سر راه وی قرار می‌دهد و سید جلال الدین در قم ماندگار می شود.
در دوران تحصیل در قم با کوشش و جدیت کامل از محضر آیات عظام: حجت کوه‌کمره ای، سید محمد تقی خوانساری، حسین بروجردی، محقق داماد و خمینی، کمال استفاده را می برد. در این دوران با آقایان آیات: بهشتی، امام موسی‌صدر، موسی شبیری زنجانی، جوادی عاملی، احمدی میانجی، آذری قمی، موسوی اردبیلی، مکارم شیرازی و... هم مباحثه ای بود.
آقای طاهری در سال ۱۳۴۳ پس از دستگیری و تبعید آیت‌الله خمینی به اصفهان بازگشت و به تدریس و تبلیغ پرداخت و در منابر و مجالس در اصفهان و سایر شهرها به طرفداری از نهضت روحانیت و مبارزات امام‌خمینی داد سخن میداد، هر کجا می رفت، با استقبال مردم روبه‌رو می شد. ایشان در مسجد اعظم حسین‌آباد و در مسجد نوی بازار اصفهان، جلسات بحث و تفسیر برقرار کرد و برای آگاهی مردم گام های مثبتی برداشت و جوانان بسیاری به ایشان گرایش پیدا کردند و معظم‌له یکی از استوانه های انقلاب در اصفهان گردید و در محضر ایشان شاگردان بسیاری تربیت شدند که در خدمت به دین و انقلاب فعال گردیدند.
آیت‌الله سیدجلال طاهری از همان ابتدای نهضت روحانیت با نوشتن و امضای اعلامیه ها مخالفت خود را با رفتار رژیم ستمشاهی بیان می کرد. اولین اعلامیه ای که با دیگر روحانیون اصفهان امضا کرد، اعتراض به کشتار ۱۵ خرداد سال ۴۲ در تهران و قم دیگر شهرها بود. البته ایشان در راه مبارزه به صرف اعلامیه و سخنرانی اکتفا نمی‌کرد و جلسات و نشست‌های مخفی بسیاری با افراد مبارز داشت و با نهایت سعی، معضلات و مشکلات آنان را رفع می¬ کرد، بمخصوص در اصفهان در سازماندهی نیروهای پراکنده فعال بود.
آیت‌الله در راستای فعالیت های خویش در سال ۴۹ اقدام به برگزاری نمازجمعه در مسجد اعظم حسین‌آباد نمود که اکثر شرکت‌کنندگان در آن، جوان های انقلابی شهر بودند و این مسجد پایگاه عظیمی برای ارتباطات و فعالیت های انقلابی اصفهان شد و تا پیروزی انقلاب، این نمازجمعه ادامه داشت. البته ساواک تمام تلاش خود را برای برهم‌زدن آن میکرد و شخص ایشان را شدیداً مورد آزار و اذیت قرار میداد. در واقع بعد از نمازجمعه ی نجف‌آباد به امامت حضرت آیت‌الله العظمی آیت الله منتظری، در اواخر دهه۴۰، این دومین نمازجمعه سیاسی و مبارزاتی در ایران بود.
فعالیت‌های آیت‌الله طاهری با واکنش های تند ساواک و فشار بر ایشان توأم بود، ولی بر اراده آهنینش خللی ایجاد نمی کرد و تا زمان پیروزی انقلاب با عزم و اراده ی قوی و یک دنیا ایمان، اعتقاد، از خودگذشتگی و فداکاری به مبارزه پرداخت.
با مرگ نابهنگام دکتر علی شریعتی در ۳۰ خرداد ماه سال ۵۶، شدیدترین واکنش‌ها در سطح کشور از مسجد اعظم حسین‌آباد آغاز شد. در آبان ماه همان سال با مرگ مشکوک آیت‌الله سید مصطفی خمینی، اولین مجلس ترحیم در اصفهان توسط آیت‌الله طاهری در مدرسه صدر بازار برگزار شد، که منجر به ریختن ترس دیگران برای برگزاری مراسم گردید. از همین مجلس بود که پس از بردن نام خمینی، مردم صلوات می فرستادند. پس از آن با عادی‌شدن برگزاری مراسم و دادن اعلامیه برای فوت مرحوم مصطفی خمینی کنترل کشور و شهر اصفهان از دست دولتی ها، نیروهای انتظامی و ساواک خارج شد و کوشش های آنها برای سرکوب نتیجه عکس میداد.
آیت‌الله طاهری به علت نقش محوریش ممنوع‌المنبر شد، ولی علیرغم این موضوع در روز جمعه ۱۱ فروردین۵۷ یک روز بعد از کشتار مردم یزد خطبه نمازجمعه را خواند و سه روز بعد با تصمیم کمیسیون امنیت اجتماعی اصفهان به شهر مهاباد تبعید شد. در ایام تبعید ایشان، به صورت مرتب ازجانب مردم تظاهرات برپا میشد و مردم با شعارهای خود، آزادی ایشان را خواستار بودند. سرانجام این تلاش ها منجر به تشکیل دادگاهی مجدد برای ایشان شد و تبعید دوساله به سه ماه تقلیل یافت. پس از اتمام زمان تبعید، در ۲۸ تیر ماه ۵۷ با استقبال بسیار عظیم مردم ایشان وارد شهر شدند. این حادثه در آن روز منشأ تحولات و دگرگونی¬ های بسیاری گردید. آخر این مراسم آیت الله از مردم خواستند که سه روز بعد در مسجد مصلی برای اقامه¬ی نمازجمعه حاضر گردند. علیرغم کارشکنی های فراوان حکومت این مراسم با استقبال گسترده برگزار شد.
آیت‌الله به علت ادامه فعالیت هایش بار دیگر در تاریخ ۱۰ مرداد از اصفهان تبعید شد. این موضوع منجر به واکنش تند و انقلابی مردم اصفهان گردید و همان شب یک نفر شهید شد. فردای آن روز مردم با حرکت به سمت منزل آیت‌الله خادمی در آنجا متحصن شدند. شرح کامل این ماجرا در این مختصر نمی گنجد و صرفاً یک توضیح کوتاهی داده می شود. ادامه این تحصن با ماه رمضان همزمان شد و همین امر بر شدت مقاومت مردم افزود. پس از ۱۰ روز در ۱۹ مرداد ماه با توجه به شرایط، آیت‌الله خادمی از مردم می خواهد که موقتاً تحصن را پایان بخشند. متحصنین با قبول این امر تحصن را پایان میدهند، ولی نیروهای نظامی وحشیانه به آنان حمله کرده و در این بین ۹ نفر شهید می‌شوند و از فردای آن روز در اصفهان حکومت نظامی اعلام می گردد.
آیت‌الله در تبعید به زندان کمیته مشترک ضد خرابکاری در تهران منتقل و پس از ۳۱ روز به بهداری زندان قصر برده می‌شود. سپس ایشان به‌صورت مخفی در ۲۳ آبان ۵۷ به منزلشان در اصفهان آورده می‌شود، ولی علیرغم این مخفی‌کاری، رژیم مردم متوجه شده و به خانه ی ایشان هجوم می آورند، آقا هم به استقبال آنها رفته و برای آنها سخنرانی میکند. آیت‌الله تا زمان پیروزی انقلاب، خستگی‌ناپذیر به فعالیت های خود ادامه می دهد.
آیت‌الله طاهری به پشتوانه این مجاهدت ها، بعد از انقلاب نیز نقش بسیار کلیدی در اداره ی مسائل داشت. ایشان به همراه آیت الله خادمی تمام تلاش خود را برای سامان‌دادن به شرایط اصفهان انجام دادند.
آیت‌الله در انتخابات مجلس خبرگان در سال ۵۸، رأی اول اصفهان که نزدیک به دومیلیون بود را به‌دست آورد. ایشان بارها بعد از انقلاب خود را در معرض رأی مردم قرار داد و آخرین آن در انتخابات میان‌دورهای دوره سوم خبرگان رهبری بود که باز هم ایشان با رأی نزدیک به یک‌ونیم‌میلیون نفر، بیشترین رأی را به خود اختصاص داد، در صورتی‌که دیگر افراد انتخاب شده در این دوره با حدود ۴۰ـ۳۰ هزار رأی به مجلس راه یافته بودند.
آیت‌الله طاهری در جریان جنگ تحمیلی بیشترین حضور و خدمت را در جبهه های جنگ داشت، دائماً در «لشکر امام حسین(ع)» حاضر میشد و با سردار بزرگ، مرحوم شهید حسین خرازی از خطوط مقدم، مقرها و سنگرها بازدید می کردند. ایشان نقش عمده ای در پیروزی رزمندگان اسلام داشت و در اصفهان و در جبهه ها همه‌جا حامی و عملاً در کنار آنها بود و پیوسته آنها را تشویق و نیازهای مادی و معنویشان را برآورده می کرد. علی، فرزند ششم آیت‌الله نیز در روز اول اسفند ماه سال ۶۰ در منطقه چزابه به شهادت رسید.
همان‌گونه که ذکر شد ایشان از سال ۴۹ اقامه نمازجمعه را در شهر اصفهان آغاز کرده بود، پس از انقلاب نیز امام‌خمینی(س) در سوم آبان ۵۸ طی حکمی ایشان را به‌عنوان امام‌جمعه اصفهان منصوب نمود. البته نمازجمعه اصفهان از آغاز تا آن زمان هرگز تعطیل نشده بود و بعد از انقلاب بعد از نمازجمعه تهران شلوغ ترین نمازجمعه کشور بود. ولی متأسفانه با اتفاق‌های ناگوار ۲۵ دی‌ماه ۷۷ که همزمان با روز قدس بود، حریم نمازجمعه و شخص آیت‌الله طاهری مورد تعرض واقع شد. سرانجام آیت‌الله طاهری در روز ۱۷ تیر ماه ۸۱ از سمت امام‌جمعه استعفا داد.
ایشان سرانجام در تاریخ ۱۲ خرداد ۱۳۹۲ دار فانی را وداع گفته و به دیار باقی شتافت. مردم بار دیگر علاقه وافر خود را به ایشان، در تشییع پیکر مطهرشان از مسجد اعظم حسین‌آباد به سمت گلستان شهدا نشان دادند. در ادامه برگزیده ای از نظرات و دیدگاههای این عالم ربانی در باره نماز جمعه گردآوری شده و از نظر می گذرد:
اهمیت دینی و جایگاه اجتماعی نماز جمعه؛
اولا عبادت فردی داریم و عبادات جمعی. عبادات فردی مثل این است که انسان روزه بگیرد و حج برود و عبادت جمعی مثل نماز جمعه در روز جمعه و نماز عید در روز عید که از شور و هیجان خاص عبادی برخوردارند و همه با جمعیت انبوه هم نظر و هم دل بسوی خدا می روند. ثانیا اینکه روز جمعه روز عید مسلمانان است، باید گرامی داشته شود. این نماز به تک تک مسلمانان هویت و نشاط می دهد و از علائم حضور و بیعت از امام است. ثالثا به معنای توجه به مسائل فرهنگی و مذهبی اسلام و پر رونق شدن دین است و مطرح شدن اصل دین و دینداری در موقع اقامه نماز در شکل و چارچوب خاص. اما از نظر اجتماعی مسلم است که فوائد زیادی دارد من جمله ایجاد وحدت مسلمانان و بزرگداشت عید ایام و روزهای الهی و دلگرمی مسلمانان با توجه به حضور در صحنه و اعلام همبستگی در هر هفته یکبار و توجه به شعارهای لازم زمانه که مفید به حال اجتماع است و از طرف دیگرتوجه به مشکلات عدیده مردم و جامعه و آمادگی برای برطرف کردن آن.
اهتمام به برگزاری نماز جمعه؛
اینجانب از سالها قبل از انقلاب از اینکه نماز جمعه حتی در بین علمای ما مهجور بود ناراحت بودم. و این را غفلت بزرگ می دانستم. از همین رو در راستای اهداف انقلاب، اینجانب و مرحوم حضرت آیت الله العظمی منتظری به دنبال این بودیم که علی رغم همه معضلات نماز جمعه را احیا کنیم و می دانستیم که نمازهای جمعه می تواند به پایگاهی برای مقابله با اهداف ضد اسلامی شاه تبدیل شود.
در همین راستا نظر حضرت امام (ره) را جویا شدم. پاسخ ایشان بنظر من خیلی عمیق و پرمعنا بود. ایشان فرمود که نماز جمعه مسئله مهم و مغفولی است ولی مهم آن است که بایستی با شکوه وعظمت برگزار شود. توصیه ایشان این بود که یکی دو نماز جمعه برپا شود واگر با استقبال مردم مواجه شد با همت ادامه یابد.
از همین رو بود که اینجانب در سال ۱۳۵۱ اولین نماز جمعه اصفهان را بعد از نمازی که مرجع فقید در نجف آباد اقامه فرمودند، در اصفهان برپا کردم که با استقبال گسترده ای همراه شد که عبدا به کانون اصلی مبارزه با رژیم شاهنشاهی تبدیل شد.
دیدگاه امام خمینی در باره نماز جمعه؛
از نظر فتوایی، معظم له نماز جمعه را واجب تخییری می دانستند ولی با توجه به موقعیت کشور و انقلاب و حضور خودشان برگزاری نماز جمعه را امری ضروری می دانستند.
نخستین نمازجمعه بعد از انقلاب؛
پس از اینکه انقلاب شکوهمند اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) در سال ۵۷ به ظهور رسید و پیروزی بدست آمد. بنابه حضور مردم در صحنه های عبادی سیاسی، اهمیت خاص مکتب اسلام به برگزاری نماز جمعه در زمانی که خصوصا امام باشد یا امکان نماز جمعه باشد، در زمان غیبت می بایست نماز جمعه بصورت قانونمند و مدون و با انتخاب امام جمعه از سوی تشکلایت رهبری باشد. علی هذا لازم دانسته شود که این مسئله تحقق پیدا کند و نماز جمعه برگزار گردد. از مرکز گرفته تا سایر مراکز استانها و شهرستانها و بخشها و روستاها، با شرایط نماز، برقرار شود.
اثرات نماز جمعه؛
در ابتدای انقلاب اسلامی بنا به پیشنهاد مرحوم آیت الله العظمی منتظری به امام خمینی (س) که حالا انقلاب شده و زمام امور بدست امام است، چه خوب است نماز جمعه در تهران برگزار شود و همگانی شود. می گفت من خودم نجف آباد که بودم نماز جمعه می خواندم واثر هم داشت. امام هم همین را عملی نمودند و آیت الله طالقانی را به عنوان امام جمعه تهران انتخاب کردند و معرفی نمودند که اولین نماز جمعه جمهوری اسلامی محقق شد.
علت انتخاب آیت الله طالقانی به عنوان اولین امام جمعه تهران؛
آیت الله طالقانی فردی مجتهد، مبارز، شناخته شده و مورد علاقه همگان بود و از نظر منش و روش و سجایای اخلاقی و ادب و فرهنگ، فردی فرهیخته بود و خودساخته و مهذب و مورد قبول امام و علما هم بود تا اینکه بعنوان امام جمعه تهران منصوب شد.
نخستین خطبه؛
اولین نماز جمعه دعوت به وحدت تمامی اقشار بود دعوت به تقوی و توصیه به ارزشها خصوصا تبعیت از امام خمینی و عدم تخلف از امام.
کارکرد اجتماعی و سیاسی نماز جمعه؛
اصولا کل مسائل و مشکلات در نماز جمعه مطرح و امور کشور در بعد سیاسی واجتماعی فرهنگی بیان می شود. این نماز جمعه ها جایگاه مهمی را داشتند و در جهت تبلیغ و مسائل جنگ و دعوت به وحدت مردم در برابر استکبار و خودخواهیها نقش‌آفرین بودند
رابطه حکومت و نماز جمعه؛
اصلا نماز جمعه در عین اینکه عبادت است امری سیاسی نیز هست و چنانچه حکومت بر اساس حق وعدل قیام کند و حضور داشته باشد، نماز جمعه است که محل بیان عظمت اسلام و مسلمانان است و از طرف دیگر چنانچه فردی از سردمداران حکومت و یا خود حکومت، خدای نخواسته رو به انحراف و مشکل سازی بروند. این نماز جمعه است که باید آگاهی بخش باشد و هشدار بدهد و روشنگری وانتقادات سازنده و پیشنهادات ارزنده برای حکومت داشته باشد.
ویژگی امام جمعه خوب؛
ائمه جمعه بایستی با معضلات منطقه ای که در آن نماز برپا می دارند آگاه باشند واز شهرت خوبی در بین مردم آن منطقه برخوردار باشند یک امام جمعه خوب می بایست قبل از همه چیز از شهرت خوبی برخوردار باشد و مهذب و خودساخته باشد و دارای خلق و خوئی محمدی و علوی باشد و از آگاهی لازم ومعرفت برخوردار و در برابر مردم متواضع و پاسخگو به مسائل دینی و سیاسی اجتماعی باشد و در یک کلام متخلق به اخلاق اولیاء الهی باشد مخصوصا سعه صدر و حوصله داشته باشد.
آفت ها و آسیب ها؛
بایستی از حکومتی نمودن نماز جمعه پرهیز کرد. خطبه های نماز جمعه نبایستی به محلی برای تعریف و تمجید دولتیان تبدیل شود یا از آن هر تفسیر و توجیه اشتباهات و سو مدیریت ها استفاده نمود. اگر نماز جمعه بدرستی انجام بگیرد و با شرائط برگزار شود، معجزه آخرین است واگر مسائل کورکورانه مطرح شود واز دیکته ها و اهداف سیاسی توام با اغراض خاص گروهی و فردی تقلید کند، آسیب های فراوانی به آن می رسد از قبیل یاس آفرینی، انحراف آفرینی، اختلاف آفرینی و احیانا برخوردها و تفرقه های شدید.
.
انتهای پیام /*