ادعیه وداع

وداع چیست؟

زمانی که انسان با چیزی مدتی همراه شد، انگاه که هنگامه جدایی فرا می رسد و می بایست آن را ترک کند و رها سازد، زمان «وداع» رسیده است. «وداع» در لغت، روی گرداندن از چیزی است که لازمه آن ترک و رها کردن است. ( التحقیق فی کلمات القرآن؛ ج ۱۳، ص ۶۸)

می توان موارد و مصادیق وداع را بر سه قسم تقسیم کرد:

دسته اول: ترک و رها کردن چیزی که همنشینی با آن خوشایند نبوده، بلکه آزاردهنده هم بوده است، مانند وداع با بیماری، با زندان، با انسان زشت خوی و...، در این صورت ترک آن با شادی همراه است، و انسان بازگشت به آن را خوش ندارد.

دسته دوم، ترک و رها کردن چیزی که هم نشینی با آن، همراه محبت و دوستی و خوشایند بوده است در این صورت ترک آن با غم و ناراحتی همراه است، ولی چاره ای از آن نیست، ترک، به اجبار و ضرورت است و گریزی از آن نیست، مانند غریزی که انسان آن را در دل خاک می سپارد.
دسته سوم، همنشینی و مصاحبت با آن دلپسند بوده است. ولی چاره ای از ترک آن نیست اما امکان بازگشت هم وجود دارد، مانند خداحافظی از نزدیکان و دوستان که بار دیگر امکان دیدار و همراهی وجود دارد. (وداع و ترک ماه رمضان نزد اولیای خدا از سدته سوم است.) در سنت اسلام، هنگام جدایی از مکان ها افراد و یا زمان هایی سخن از «وداع» با آنها آمده است.

در کتاب های حدیث، دعا و دیگر منابع ابوابی از وداع با خانه خدا، قبر پیغمبر (ص)، وداع با کعبه، وداع با حرم رسول خدا(ص)، وداع با مسجد پیغمبر (ص)، وداع با قبور امیرالمؤمنین و امام حسین (علیم السلام) و دیگر ائمه و شهدا آمده است. (نگاه کنید به کتاب شریف کافی، اقبال، بحارالانوار و ...)

تمام اینها، وداع با با افراد و مکان هاست، وداع با زمان، تنها با ماه مبارک رمضان آمده است. در کتاب های حدیثی و دعا مانند «من لایحضره الفقیه» شیخ صدوق، تهذیب و مصباح المتهجد شیخ طوسی، المزار الکبیر ابن مشهدی، اقبال الاعمال سید علی بی طاووس، وسائل الشیعه شیخ حر عاملی، بحارالانوار علامه محمد باقر مجلسی و ... بابی با عنوان وداع ماه رمضان آمده است.

در این باب ها از پیغمبر (ص) و امام صادق علیه السلام و امام سجاد علیه السلام، دعاهای وداع نقل شده است.

شیخ صدوق (ره)، از جابر عبدالله انصاری نقل می کند: در روز جمعه آخر ماه مبارک رمضان بر پیغمبر خدا (ص)، وارد شدم، نگاه حضرت به من افتاد، به من فرمودند: ای جابر! این جمعه آخر ماه رمضان است، با ماه رمضان وداع کن و بگو «اللهم لا تجعله آخر العهد من صیامنا...، بارالها، این را آخرین روزه ما قرار مده و اگر آخرین ماه رمضان من باشد، من را مورد رحمت و آمرزش خود قرار بده.»
این را بگوید، به یکی از دو نیکویی و خوبی دست می یابد، یا به ماه رمضان سال دیگر می رسد و یا به رحمت و مغفرت حق تعالی نایل می شود.» (فضائل الاشهر الثلاثة، ص ۱۳۹).
در دعای وداع ماه مبارک رمضان که ابوبصیر از امام صادق علیه السلام نقل می کند و دعایی طولانی است، امام سجاد علیه السلام در آن دعا آمرزش را از خدا در این ساعت های آخر ماه رمضان می خواهد و خدا را شکر می گذارد که ماه رمضان را درک کرد، و شکر می کند که به انجام اعمال ماه رمضان از روزه و دعا و نماز توفیق پیدا کرده است، و از خدا می خواهد، این رمضان را بهترین رمضان وی برای دین و نجات نفس و برآوردن حاجت ها، و درک شب قدر قرار دهد، و از خدا می خواهد آخرین ماه رمضان او نباشد و به رمضان دیگر و برتر برسد. (من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص ۱۶۶-۱۶۵).
وداع اولیای خدا، چنانکه در دعای امام سجاد (ع) خواهیم دید، با ماه رمضان، وداع با محبوبی است که از دست آنها دارد خارج می شود، که دل کندن از آن سخت است و فراق آن با آه و ناله همراه است.