زندان قصر سازه ای بازمانده از دوران قاجار و اولین زندان متمرکز تهران بود. این زندان هم اینک تعطیل شده و به عنوان باغ موزه قصر مورد بازدید عموم است.  در زمان ریاست سوئدی ها بر شهربانی (نظمیه) تهران، زندان نظمیه در محل اداره شهربانی (بخشی از وزارت امور خارجه فعلی) در میدان توپخانه واقع بود. این زندان مرکب از دو یا سه اتاقک کوچک معروف به حبس نمره یک و چند اتاق و یک زیرزمین برای زندانیان عمومی بود.

با ایجاد حکومت رضاشاه محل قبلی تکافوی خیل عظیم زندانیان را نمی کرد. لذا رئیس نظمیه تقاضای یک محل وسیع برای ایجاد زندان تهران را نمود. محلی که برای اینکار در نظر گرفته شد، همین قصر قاجار بود که دارای ساختمان های قدیمی و وسیع و متروکه بود. این مجموعه که در سال ۱۱۶۸ ش ساخته شده بود، محل مناسبی برای ایجاد زندان تشخیص داده شد. و بین ارتش، مخابرات و زندان تقسیم گردید.
زندان قصر در تاریخ ۱۱ آذرماه ۱۳۰۸ ش، به دست رضاشاه افتتاح گردید. فاز اولیه زندان که در آن زمان افتتاح شد ۱۹۲ اتاق بود با گنجایش ۸۰۰ زندانی. بعدها و تا زمان ساخت زندان اوین در دهه چهل، این زندان تنها زندان پایتخت بود. در این دوران زندان قصر توسعه زیادی پیدا کرد. پس از انقلاب اسلامی این زندان محل حبس زندانیان غیر سیاسی بود.
در سال ۱۳۸۳این زندان تعطیل وشهرداری شروع به تخریب بخشهائی از زندان نمود که باپیگیری کانون زندانیان سیاسی قبل از انقلاب با ثبت زندان به عنوان آثار ملی در سازمان میراث فرهنگی ازتخریب آن جلوگیری ومتعاقباً بوسیله شهرداری به باغ موزه تبدیل گردید.سرانجام این باغ موزه در تاریخ ۱۴ آبان ماه ۱۳۹۱ با حضور شهردار تهران و جمعی از هنرمندان برای بازدید عموم رسماً افتتاح گردید.
از زندانیان مشهور این زندان افراد زیادی را می توان برد. اولین زندانی زندان قصر، سازنده آن یعنی سرتیپ درگاهی بود. او تنها دو روز پس از همراهی رضا شاه در مراسم افتتاح زندان، در همان زندان محبوس گردید. قوام السلطنه، صارم الدوله، صولت الدوله، تیمورتاش، بزرگ علوی، علیمردان خان بختیاری، تقی ارانی و پنجاه و سه نفر و از همه مهمتر امام خمینی در سال ۴۲ از دیگر زندانیان معروف این زندان بودند. همچنین از زندانیان معروف پس از انقلاب این زندان، می توان به امیر عباس هویدا و برخی از سران و عوامل رژیم پهلوی اشاره کرد.
امام خمینی را بعداز دستگیری سال ۴۲ در قم، به بازداشتگاه افسران تهران انتقال دادند، پس از چند ساعت، یعنی شب همان روز ایشان را به زندان قصر انتقال داده و مدت ۱۹ روز در آنجا زندانی کردند. طی این مدت حکومت شاه با دردسرهای فراوانی مواجه بود. این دردسرها اشکال گوناگونی داشت. در این مدت واکنش های گسترده ای از سوی شخصیت ها و مجامع روحانی نسبت به بازداشت امام و سایر زندانیان سیاسی ۱۵ خرداد ظاهر شد. عموم علما و روحانیون شیعه ایران و عراق با صدور اعلامیه ها و تلگرام هایی، دستگیری امام و دیگر علما و روحانیون و نیز کشتار مردم عزادار دوازدهم محرم (۱۵ خرداد) را محکوم کردند و کمتر از یک هفته پس از آن واقعه، ده ها نفر از برجسته ترین مراجع و علمای سراسر کشور به عنوان اعتراض به دستگیری امام به تهران مهاجرت کرده و به بحث و تبادل نظر پرداختند.
مهاجرت دسته جمعی علما از یک سو اسطوره وحشت و اختناق را در کشور شکست و از سوی دیگر حمایت قاطع آنان از امام، ایشان را در موقعیتی ممتاز قرار داد.
در طول مدت بازداشت امام خمینی، رژیم شاه نتوانست کمترین توفیقی در بازجویی از امام به دست آورد. زیرا ایشان به هیچ یک از سوالات بازجویان خود پاسخ نمی دادند.
از طرفی نگاه داشتن امام در بازداشتگاه با توجه به نزدیک شدن تدریجی چهلمین روز شهادت قربانیان حادثه ۱۵ خرداد و مراسمی که قرار بود در سراسر کشور برگزار شود، شدیداً رژیم را نگران کرده بود. آزاد کردن امام نیز معنایی جز عقب نشینی و اعتراف به شکست رژیم در رویارویی با ایشان نداشت. در چنین شرایطی امام خمینی را روز چهارم تیر به پادگان عشرت آباد منتقل کردند.

زندان قصر سازه ای بازمانده از دوران قاجار و اولین زندان متمرکز تهران بود. این زندان هم اینک تعطیل شده و به عنوان باغ موزه قصر مورد بازدید عموم است.

در زمان ریاست سوئدی ها بر شهربانی (نظمیه) تهران، زندان نظمیه در محل اداره شهربانی (بخشی از وزارت امور خارجه فعلی) در میدان توپخانه واقع بود. این زندان مرکب از دو یا سه اتاقک کوچک معروف به حبس نمره یک و چند اتاق و یک زیرزمین برای زندانیان عمومی بود.
با ایجاد حکومت رضاشاه محل قبلی تکافوی خیل عظیم زندانیان را نمی کرد. لذا رئیس نظمیه تقاضای یک محل وسیع برای ایجاد زندان تهران را نمود. محلی که برای اینکار در نظر گرفته شد، همین قصر قاجار بود که دارای ساختمان های قدیمی و وسیع و متروکه بود. این مجموعه که در سال ۱۱۶۸ ش ساخته شده بود، محل مناسبی برای ایجاد زندان تشخیص داده شد. و بین ارتش، مخابرات و زندان تقسیم گردید.
زندان قصر در تاریخ ۱۱ آذرماه ۱۳۰۸ ش، به دست رضاشاه افتتاح گردید. فاز اولیه زندان که در آن زمان افتتاح شد ۱۹۲ اتاق بود با گنجایش ۸۰۰ زندانی. بعدها و تا زمان ساخت زندان اوین در دهه چهل، این زندان تنها زندان پایتخت بود. در این دوران زندان قصر توسعه زیادی پیدا کرد. پس از انقلاب اسلامی این زندان محل حبس زندانیان غیر سیاسی بود.
در سال ۱۳۸۳این زندان تعطیل وشهرداری شروع به تخریب بخشهائی از زندان نمود که باپیگیری کانون زندانیان سیاسی قبل از انقلاب با ثبت زندان به عنوان آثار ملی در سازمان میراث فرهنگی ازتخریب آن جلوگیری ومتعاقباً بوسیله شهرداری به باغ موزه تبدیل گردید.سرانجام این باغ موزه در تاریخ ۱۴ آبان ماه ۱۳۹۱ با حضور شهردار تهران و جمعی از هنرمندان برای بازدید عموم رسماً افتتاح گردید.
از زندانیان مشهور این زندان افراد زیادی را می توان برد. اولین زندانی زندان قصر، سازنده آن یعنی سرتیپ درگاهی بود. او تنها دو روز پس از همراهی رضا شاه در مراسم افتتاح زندان، در همان زندان محبوس گردید. قوام السلطنه، صارم الدوله، صولت الدوله، تیمورتاش، بزرگ علوی، علیمردان خان بختیاری، تقی ارانی و پنجاه و سه نفر و از همه مهمتر امام خمینی در سال ۴۲ از دیگر زندانیان معروف این زندان بودند. همچنین از زندانیان معروف پس از انقلاب این زندان، می توان به امیر عباس هویدا و برخی از سران و عوامل رژیم پهلوی اشاره کرد.
امام خمینی را بعداز دستگیری سال ۴۲ در قم، به بازداشتگاه افسران تهران انتقال دادند، پس از چند ساعت، یعنی شب همان روز ایشان را به زندان قصر انتقال داده و مدت ۱۹ روز در آنجا زندانی کردند. طی این مدت حکومت شاه با دردسرهای فراوانی مواجه بود. این دردسرها اشکال گوناگونی داشت. در این مدت واکنش های گسترده ای از سوی شخصیت ها و مجامع روحانی نسبت به بازداشت امام و سایر زندانیان سیاسی ۱۵ خرداد ظاهر شد. عموم علما و روحانیون شیعه ایران و عراق با صدور اعلامیه ها و تلگرام هایی، دستگیری امام و دیگر علما و روحانیون و نیز کشتار مردم عزادار دوازدهم محرم (۱۵ خرداد) را محکوم کردند و کمتر از یک هفته پس از آن واقعه، ده ها نفر از برجسته ترین مراجع و علمای سراسر کشور به عنوان اعتراض به دستگیری امام به تهران مهاجرت کرده و به بحث و تبادل نظر پرداختند.
مهاجرت دسته جمعی علما از یک سو اسطوره وحشت و اختناق را در کشور شکست و از سوی دیگر حمایت قاطع آنان از امام، ایشان را در موقعیتی ممتاز قرار داد.
در طول مدت بازداشت امام خمینی، رژیم شاه نتوانست کمترین توفیقی در بازجویی از امام به دست آورد. زیرا ایشان به هیچ یک از سوالات بازجویان خود پاسخ نمی دادند.
از طرفی نگاه داشتن امام در بازداشتگاه با توجه به نزدیک شدن تدریجی چهلمین روز شهادت قربانیان حادثه ۱۵ خرداد و مراسمی که قرار بود در سراسر کشور برگزار شود، شدیداً رژیم را نگران کرده بود. آزاد کردن امام نیز معنایی جز عقب نشینی و اعتراف به شکست رژیم در رویارویی با ایشان نداشت. در چنین شرایطی امام خمینی را روز چهارم تیر به پادگان عشرت آباد منتقل کردند.

منبع: هفت اقلیم؛ ص ۱۵۰

. انتهای پیام /*