دیدگاه امام خمینی (س) در خصوص حقوق مردم در حکومت
پدیدآورنده (ها): رسـالت اقتصادی، شماره ۱۱، تیر ۸۴
نویسنده در این مقاله، دیدگاه امام خمینی قدس سره را در خصوص حقوق مردم در حـکومت بـررسی مـی کند و از آنجا که امام خمینی در مناسبت های مختلف، هم به اصل حقوق مردم و هم بر چارچوب های کـلی آن در دایره حقوق اجتماعی ـ اقتصادی اشاره داشته اند، در این منظر دیدگاه های ایشان در شش عنوان مـطرح می گردد:
۱. اصل آزادی های فـردی
حـضرت امام درباره آزادی های فردی فرموده است: «اسلام، انسان را آزاد خلق کرده است و انسان را مسلط بر خودش و بر مالش و بر جانش و بر نوامیسش خلق فرموده است..... حکم اسلام است که اگر کسی حمله برد به منزل کسی، برای آن کسی که مورد حمله واقع شده است جایز است کشتن او. اسلام این قدر با آزادیها موافق است.» (صحیفه امام، ج ۱، ص ۲۸۷). پس، از ظاهر سیاق سخن امام، این نکته قابل توجه است که منظور ایـشان، تـجاوز به حریم خصوصی بوده و آزادی انسان در این حریم سلب شده است؛ زیرا سخن وی در مورد آزادی ها است. همچنین امام، منزل را به عنوان حریم خصوصی افراد فرض کرده و نکته دیگر اینکه، جمله «اسـلام تـا این قدر با آزادی ها موافق است»، ظاهرا اشاره به همان جواز کشتن دارد که در برابر حمله به منزل بوده؛ یعنی حمله به منزل، تعرض به آزادی ها فرض شده و عمل کشتن در بـرابر حـمله، نهایت موافقت اسلام با آزادی ها را نشان می دهد.
۲. حدود و قلمرو آزادی
انسان از آغاز به این حقیقت توجه داشته که آزادی مطلق، زندگی اجتماعی را به مخاطره می اندازد و همه در این نکته متفق القول هـستند کـه آزادی مـطلق در خارج از ذهن، امکان بروز نـدارد و ایـن گونه آزادی، عـین هرج و مرج است. به همین علت امام خمینی در سخنان خویش، این گونه آزادی ها را محدود می کند و در واقع چارچوب قانونی و اجرایی می بخشد. پس مهم ترین مـرزهای آزادی از دیـدگاه امـام خمینی را می توان ممنوعیت های شرعی و توطئه بر علیه نـظام حـکومت مشروع اسلامی برشمرد.
حضرت امام در این باره فرموده است: «حاکم در حقیقت قانون است. همه در امان قانوناند، در پناه قانون اسلاماند. مردم و مسلمانان در دایره مقررات شرعی آزادند» (ولایت فقیه، ص ۷۲). هـمچنین در جـای دیـگری می فرماید: «ما آزادیم هروئین بفروشیم؟ آزادیم تریاک بفروشیم؟... همچو آزادی نیست... آزادی ای کـه در اسلام است در حدود قوانین اسلام است» (صحیفه امام، ج ۸، ص ۱۲۰).
دومین حد آزادی در اندیشه امام، آزادی تا مرز توطئه ذکر شد که ایـشان در ایـن باره مـی فرماید: «. در مملکت ما آزادی اندیشه هست. آزادی قلم هست. آزادی بیان هست. ولی آزادی توطئه و آزادی فسادکاری نیست. شما اگر توقع دارید که ما بگذاریم بر [علیه] ما توطئه کنند و مملکت ما را به هرج و مرج بکشند، به فساد بکشند و مقصودشان از آزادی این است، در هیچ جای دنیا همچو آزادی نیست.» (صحیفه امام، ج ۱۰، ص ۹۲).
هـمچنین آزادی تا مرز فساد و آزادی تا مرز اضرار مردم نیز در حیطه ممنوعیت شرعی قرار می گیرند کـه بـه بـیاناتی چند از ایشان بسنده می کنیم، «در یک رژیم اسلامی، آزادی ها صریح و کامل خواهند بود. تنها آزادیهایی به ملت داده نخواهد شد که بر خلاف مصلحت مردم باشد و به حیثیت فرد لطمه وارد سازد.» (همان، ج ۵، ص ۴۸۹). پس آزادی در حـکومت اسلامی به گونه ای است که مضر به حال خود شخص و صلاح و تربیت او هم نـباشد و نـتیجه رعایت قوانین و مقررات شرعی در حکومت اسلامی، توجه به ضرر، صلاح و تربیت افراد اسـت.
۳. حـق رفـاه اجتماعی برای همه
حضرت امام در بیانات خویش، به ویژگی های جمهوری اسلامی اشاره کرده و فرموده اسـت: «با جمهوری اسلامی سعادت، خیر، صلاح برای همه ملت است. اگر احکام اسلام پیاده بشود، مستضعفین به حقوق خودشان می رسند؛ تمام اقشار ملت به حقوق حقه خودشان می رسند؛ ظلم و جور و ستم ریشه کن می شود. در جمهوری اسلامی زورگویی نیست، در جمهوری اسلامی ستم نیست، در جمهوری اسلامی آزادی است، استقلال است. همه اقشار ملت در جمهوری اسلامی باید در رفاه باشند» (همان، ج ۶، ص ۵۲۵).
پس، با توجه به سخن ایشان می توان به این نکته اشاره کرد که رفاه از حقوق حقه هـمه مـردم است.
۴. حق مالکیت
امام خمینی، به عنوان یک مجتهد جامع الشرایط هم اصـل مـالکیت انسان را قبول دارد و هم در مورد حدود مالکیت، بـا تـوجه بـه مقتضیات اجتماعی و مصالحی که به وسیله حـکومت مـشروع اسلامی تشخیص داده می شود، سخنانی ایراد فرموده اند. ایشان یکی از اختیارات ولی فقیه را، محدود کـردن امـوال مردم در صورتی که مصالح مـسلمین اقـتضا کند، مـی دانند و در ایـن رابـطه فرموده اند: «... در اسلام اموال مشروع و محدود بـه حـدودی است... مالکیت را در عین حال که شارع مقدّس، محترم شمرده است، لکن ولیّ امر می تواند همین مالکیت محدودی که ببیند خلاف صلاح مسلمین و اسلام است، همین مالکیت مشروع را محدودش کند به یک حدّ معیّنی و با حکم فقیه از او مصادره بشود» (همان، ج ۱۰، ص ۴۸۱).
بنابراین، می توان گفت آن مـصلحتی کـه حکومت مشروع اسلامی بر پایـه آنـ، حـق مالکیت را محدود مـی کند، مـهم تر از حق شناخته شده مـالکیت شـخصی است؛ به عنوان مثال اگر کسی اموال هنگفت خود را وسیله ای برای تجاوز و تعدی بـه مـردم یا توطئه برعلیه حکومت اسلامی قـرار دهـد و یا بـه وسـیله آن نـظام اقتصادی کشور را در خلاف جـهت منافع عمومی مختل سازد، بایستی با رعایت و توجه به شرایط و اوضاع و احوال جامعه با او بـرخورد گـردد که البته ممکن است این بـرخورد فـقط در صـورتی کـه امـوال و دارایی های او تصرف گـردد مـؤثر باشد، در این صورت است که حق مالکیت با محدودیت روبه رو می گردد.
۵. حق آموزشی
امام خمینی در مـورد حـق آمـوزشی فرموده است: همه مردم حق دارند بـر حـسب اسـتعدادشان از آمـوزش یـکسان بـه ترتیبی که قانون پیش بینی کرده برخوردار گردند... این گونه آموزش اجباری و رایگان خواهد بود.
۶. حق کار و شغل
حضرت امام، همان طور که به حق آموزش و تعلیم و تربیت بها مـی دهند و ارزش قائل می شوند، به حق کار نیز اهمیت داده و می فرماید: همه مردم حق دارند و مکلفند که کار کنند. در همین باره در پاسخ به پرسش از آزادی شغل برای مارکیست ها فرموده اند: «در اسلام آزادی انتخاب شغل بر هـر فـردی بر حسب ضوابط قانونی محفوظ است» (همان، ج ۴، ص ۴۳۶).
آدرس ثابت: ۷۴۷۵۸https: //www. noormags. ir/view/fa/articlepage/
مقالات مرتبط
جایگاه مقاصد شریعت در استنباط احکام فقهی
مالکیت در اسلام
اندیشه: اقتصاد اسلامی و روش کشف آن از دیدگاه شهید صدر رحمه الله
احکام حکومتی از دیدگاه امام خمینی (س)
تضمین دادرسی منصفانه در پرتو اصل مشروعیت تحصیل ادله کیفری
رهیافتی به نظام اقتصادی در اندیشه ی شهید مطهری
اندیشه اقتصادی استاد شهید مرتضی مطهری (ره)
مؤلفه ها و شاخصه های توسعه ی سیاسی از دیدگاه امام خمینی (س)
جستاری در دلایل نقلی تقسیم بندی حد -تعزیر
پژوهشی در چیستی سیره عقلا و نسبت آن با حکم عقل
جایگاه موضوع شناسی در اجتهاد
بررسی روش آیت الله شهید صدر در کشف مکتب اقتصاد اسلامی
عناوین مشابه
تهدیدهای فرهنگی در سطح مردم و حکومت از منظر امام خمینی (س)
تأثیر شهادت طلبی از دیدگاه امام خمینی (س) در تغییر مفهوم قدرت از منظر تئوری سازه انگاری
باز خوانی تحلیل نقش آیت الله بروجردی و امام خمینی (س) در مبارزه با اسلام ستیزی و نفوذ بهائیان در حکومت پهلوی
اخلاص و حضور قلب در دعا از دیدگاه امام خمینی (س)
مبانی انسان شناختی تعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س) (رویکردی خدا محور و حاکمیت قوانین الهی در مسائل تربیتی)
تحلیل گفتمان دیدگاه های امام خمینی (س) درباره حقوق متقابل حکومت و مردم
دیدگاه امام خمینی (س) در رابطه با کارکرد رسانه و تبیین نقش متحول کننده ی رسانه در تبلیغ انقلاب و جمهوری اسلامی
حکومت نبوی از دیدگاه امام خمینی (س)
حکومت و ولایت در اندیشه امام خمینی (س)
حکومت علوی در نگرش امام خمینی (س)
.
انتهای پیام /*