روزهای جمعه، فطر، اضحی و غدیر، مهمترین ایامی اند که در روایات اسلامی از آنها با عنوان عید یاد شده است که آداب و اعمال و ادعیه مشترک یا مخصوص دارند. با این حال در متون روایی، نوروز نیز به عنوان یک عید مورد توجه ویژه ای است. و برای آن مستحبات و دعاهای مشخصی وارد شده است. چرایی اهمیت نوروز پوشیده نیست که این نوع نگاه و تشریع آداب و سنن برای نوروز، بدان صبغه الهی و معنوی داده و جایگاه آن را از مرتبه یک سنت ملی فراتر برده و در پی قرار دادن آن از مشترکات مسلمین بوده است. سؤالی که با اهمیت می نماید، چرایی این نگرش است. یعنی در این روز چه خصوصیتی نهفته است؟ ظرف و حامل چه اسرار و دارای کدام امتیازات است، که به آن شایستگی و قابلیت چنین توجه و امعان نظر را داده است؟ دقیق تر این که منشا ارزش آن کجاست؟ به بیان دیگر: آیا پیدایش و وجود یک مقبولت و نگاه ملی نسبت بدان، سرچشمه اهمیت دادن اسلام به آن، بوده است؟ یعنی چون مورد توجه مردمانی بوده است، اسلام با وضع مستحبات و ادعیه خاص، به آن توجه نشان داده است؟ یا این که مطلب برمی گردد به جهاتی غیر از بعد ملی داشتن آن نزد ما پارسیان، و مربوط است به وقایع آینده تاریخ بشر و اتفاقات پیش آمده در دوران قبل از تبدیل و مطرح شدن آن به عنوان عید ملی ما و پیشینیان ما؟
بنا بر فرض اخیر، دو نکته را نباید از نظر دور داشت: اولا: مقبول مردم و سنت ملی بودن نوروز نزد پارسیان، امری باید تلقی گردد که شارع مقدس آنان را بر این سنت شایسته تقدیر دانسته و نه تنها نوروز را انکار و نفی نکرده است، بلکه آن را به مثابه بستری مناسب و یک عنصر و فرصت اجتماعی کارساز دیده است، برای زنده کردن و یادآوری ارزش های فراموش شده ای که آنها را در نوروز نهفته می داند. وقایع الهام بخشی که طرح و احیا آنها در بین مردم، به عنوان آیات الهی، موجب هدایت مردم و جهت گیری آنان به سوی مبدا و مقصد همه خوبی ها و سرچشمه سلسله زیبایی ها و منبع تمام شادمانی ها، می باشد. از این رو می توان گفت اسلام ضمن تایید گرامیداشت نوروز و اظهار خرسندی از اهتمام و توجه پارسیان به آن، ارزش های بیشتری از آن را به مخاطبان خود بازگو کرده و دیگران را به نکوداشت نوروز فراخوانده است. دوم اینکه: ملحوظ نظر بودن و نقش و تاثیرگذاری جهات مورد بحث در انتخاب نوروز به عنوان عید ملی توسط پایه گذاران آن و در شکل گیری و تبدیل آن به یک سنت ملی قبل از پیدایش اسلام، را نیز به عنوان یک محتمل نباید از نظر دور داشت، امری که بر فرض صحت، حکایت از عمق و پیشینه فرهنگ، آگاهی و جهت گیری آنان دارد. این امر یک احتمال صرف و ناشی از حب الوطن نیست، بلکه آن را، شواهدی از جمله، فرازی از حدیث منقول از حضرت امام صادق علیه السلام که می فرمایند حفظته العجم و ضیعتموه انتم تقویت می کند. شاهد تاریخی آن را نیز، اقبال و گرایش عمومی ایرانیان به اسلام می توان ذکر کرد، پذیرشی که علی القاعده و همانند همه تحولات اجتماعی و فکری، در پی یک سابقه فرهنگی ، زمینه و آمادگی فکری باید پیش آمده باشد، نه صرفا بر اثر اشغال سرزمین ایران توسط مسلمانان. زیرا نقش تصرف سرزمین را در حد تسهیل آشنایی ایرانیان با حقیقت اسلام می توان در نظر گرفت، دلیل آن هم این واقعیت است که: ایران در دوره های مختلفی، توسط دولتها و ملل دیگر تصرف شده است اما هیچ یک موجب تغییر فرهنگ در این سرزمین نشده است.برن و به هر حال روایاتی که در این باره وارد شده است، به وضوح ارزش های عید نوروز و چرایی توجه اسلام به آن را بیان کرده است. قال الصادق(ع): ما من نیروز الا و نحن نتوقع فیه الفرج لانه من ایامنا و ایام شیعتنا حفظته العجم و ضیعتموه انتم[1]،حضرت امام صادق علیه السلام فرموده است: نوروزی نمی آید مگر اینکه ما انتظار فرج آل محمد صلی الله علیه و آله را داریم. زیرا نوروز از روزهای ما و روزهای شیعیان ما است. پارسیان آن را نگه داشتند و شما آن را از دست دادید. بنا بر احادیثی که مُعَلّی بن خُُنَیس از حضرت امام صادق علیه السلام نقل نموده است[2]: گرامی داشت این روز به خاطر وقایعی است که در آن اتفاق افتاده است. طبق فرمایش امام صادق علیهالسلام: نوروز همان روزی است که خداوند از بندگانش میثاق گرفت که بنده خدا باشند، برای او شریک قائل نشوند و غیر از خدا کسی را عبادت نکنند، یعنی روز آزادی است. نوروز همان روزی است که برای نخستین بار خورشید طلوع کرد، یعنی روز روشنایی و درخشش است. نوروز روزی است که کشتی نوح بر جودی نشست، یعنی روز نجات از عذاب الهی است. نوروز روزی است که حضرت ابراهیم علیه السلام بتها را شکست، یعنی روز مبارزه با شرک و بت پرستی است. نوروز همان روزی است که جبرئیل امین بر پیامبر اسلام حضرت محمد صلی الله علیه و آله هبوط کرد یعنی روز دریافت پیام الهی است. نوروز همان روزی است که رسول الله صلی الله علیه و آله، حضرت علی صلوات الله علیه را بر دوش گرفت و او بت های قریش را از بالای کعبه به زمین ریخت، یعنی روز پیراستن خانه های پاک از آلودگی هاست نوروز روزی است که پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله، حضرت علی علیه السلام را در محل غدیر خم به مردم به عنوان امیرالمومنین معرفی کرد، یعنی روز پیمان با ولایت است. نوروز همان روزی است که قائم آل محمد صلی الله علیه و آله، حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، ظهور پیدا می کند و بر دشمنان عدالت پیروز گشته و حکومت عدل اسلامی تشکیل می دهد.
مستحبات عید نوروز همان طوری که در ابتدای این نوشتار گفتیم: روز نوروز را اعمال مستحب و ادعیه به خصوص است. از جمله اینکه:
1- غسل کردن در این روز مستحب است[3].
2- از جمله روزهایی که روزه گرفتن در آن مستحب میباشد، روز نوروز است. [4]
3- برای این روز چهار رکعت نماز وارد شده است که موجب بخشش گناه پنجاه سال می شود؛ و دستور آن بفرموده امام صادق علیه السلام چنین است[5] : وقتی از نوافل و نماز ظهر و عصر روز نوروز فارغ گشتی، چهار رکعت نماز بگذار، در رکعت اول فَاتِحَة الْکِتَابِ می خوانی و ده مرتبه إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ ؛ و در رکعت دوم فَاتِحَة الْکِتَابِ و ده مرتبه قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ را قرائت میکنی؛ و در رکعت سوم فَاتِحَة الْکِتَابِ وَ ده بار قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ را؛ و در رکعت چهارم فَاتِحَة الْکِتَابِ و ده بار معوذتین (سوره ناس و فلق) را می خوانی. آنگاه بعد از سلام سجده شکر کرده و در آن بخوان دعای وارد شده را؛ اگر چنین نمایی بخشیده شود تو را گناه پنجاه سال. دعای مذکور چنین است: اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْأَوْصِیَاءِ الْمَرْضِیِّینَ وَ صَلِّ عَلَى جَمِیعِ أَنْبِیَائِکَ وَ رُسُلِکَ بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِکَ وَ بَارِکْ عَلَیْهِمْ بِأَفْضَلِ بَرَکَاتِکَ وَ صَلِّ عَلَى أَرْوَاحِهِمْ وَ أَجْسَادِهِمْ اللَّهُمَّ بَارِکْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ بَارِکْ لَنَا فِی یَوْمِنَا هَذَا الَّذِی فَضَّلْتَهُ وَ کَرَّمْتَهُ وَ شَرَّفْتَهُ وَ عَظَّمْتَ خَطَرَهُ اللَّهُمَّ بَارِکْ لِی فِیمَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَیَّ حَتَّى لَا أَشْکُرَ أَحَداً غَیْرَکَ وَ وَسِّعْ عَلَیَّ فِی رِزْقِی یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ اللَّهُمَّ مَا غَابَ عَنِّی فَلَا یَغِیبَنَّ عَنِّی عَوْنُکَ وَ حِفْظُکَ وَ مَا فَقَدْتُ مِنْ شَیْءٍ فَلَا تُفْقِدْنِی عَوْنَکَ عَلَیْهِ حَتَّى لَا أَتَکَلَّفَ مَا لَا أَحْتَاجُ إِلَیْهِ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ. [6]
4- در حدیثی حضرت صادق علیه السلام چنین دستور می دهد[7] که هرگاه روز نوروز شد ... وَ الْبَسْ أَنْظَفَ ثِیَابِکَ- وَ تَطَیَّبْ بِأَطْیَبِ طِیبِکَ و بپوش پاکیزه ترین لباس خویش را و خوشبو نما خود را با بهترین بوهای خوش.
5- در کتبی که در باره ادعیه ماثوره نگاشته شده است، دعاهای خاص روز عید نوروز آمده است. شیخ عباس قمی ره نیز در مفاتیح الجنان فصل کوتاهی را بدان اختصاص داده است که علاقمندان به آن مراجعه می نمایند. مجلسی دوم در کتاب زاد المعاد - مفتاح الجنان؛ ص: 328 در خصوص دعاهای متعددی که برای روز نوروز نقل گردیده است، می نویسد: و إن لم یکن فی قراءة الدعاء مانع، إلا أن قراءة الدعاء الأول- و إن لم تصلّ صلاته- حیث إن له سندا معتبرا، فهو أفضل گر چه در خواندن دعا مانعی نیست، لیکن قرائت دعا اول[8] - هرچند نمازش خوانده نشود- به جهت اینکه سند معتبری دارد، افضل می باشد.
مجموع آنچه که بر قلم آمد، گویای این است که: نوروز روز اهل بیت و روز شیعیان است. یک میراث توحیدی است که جنبه ملی نیز پیدا کرده و اسلام اذهان را به بعد الهی آن نیز توجه داده است. روز موحدین است که در آن نگاه و دست نیاز به سوی رب العالمین دارند و امیدوارند که سال نو را بر آنان مبارک فرماید و آن را سر آغاز نعمات، برکات، توفیقات و تحول و کمال بیشتری برای همه مردم قرار دهد. انشاء الله
1- بحارالانوار، ج 59
2- وسائل الشیعة، ج 173
3- تحریرالوسیله (امام خمینی) ج 1، ص 88
4- همان، ج ،1 ص 276
5- ، وسائل الشیعة، ج 8، ص 172
6- زاد المعاد - مفتاح الجنان، ص327
7- وسایل الشیعه ج
8- دعایی که از زاد المعاد - مفتاح الجنان نقل گردید و در سجده شکر و بعد از نماز چهار رکعتی این روز خوانده می شود
* محمد ساعدی
.
انتهای پیام /*