* سید حسین یوسفی

صادر نخستین از منظر امام خمینی(س) و عرفا، نویسنده: مرضیه رمضانی، ناشر: چاپ و نشر عروج (وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س))، چاپ اول، 1392.

این اثر دارای دو مقدمه، یکی از ناشر و دیگری از مؤلف می­­­باشد و مشتمل بر سه بخش است و در ذیل هر بخش چند فصل وجود دارد، بخش اول به بحث از کلیات می ­پردازد و دارای دو فصل است، فصل اول، به طرح نامه پژوهش و اهمیت و سابقه پژوهش و همچنین به مفهوم ­شناسی و کلیدواژه ­های تحقیق می ­پردازد. فصل دوم، نگاهی گذرا به حیات علمی امام خمینی(س) است و در آن به مباحثی چون مهارت امام خمینی در علوم عقلی و نقلی، تحصیلات علوم عقلی، موقعیت فلسفه در عصر امام خمینی، روش فلسفه ­ورزی ایشان، دیدگاه ایشان راجع به فلسفه یونان و غرب و اسلام، اشاره می­ شود.

بخش دوم، با عنوان «صادر نخست در هستی ­شناسی فلسفی» است و دارای سه فصل می­ باشد. فصل اول به تعریف و اقسام وحدت، واحد غیرحقیقی، مفهوم کثرت، دیدگاه­های مختلف در باب وحدت و کثرت پرداخته است. در فصل دوم، از علت و معلول مفهوم­ شناسی علت، اقسام علل ناقصه، جعل و تعریف آن، آرای حکیمان در مسئله جعل و سبب احتیاج به جعل بحث می­ کند.

فصل سوم با عنوان «مصداق صادر نخست در نظام فلسفی» می­ باشد. و در آن به تفسیر و تبیین قاعده الواحد، مقدمات و اثبات آن و اثبات عقل مجرد و صادر نخست در آینة نقل و احکام عقل اول از منظرگاه فیلسوفان، متکلمان و عرفا  می­ پردازد.

بخش سوم: صادر نخست در هستی­ شناسی عرفانی است.

فصل اول به مبانی آن، وحدت شخصی وجود، تبیین وحدت شخصی، تجلی و ظهور اصول حاکم بر نظام تجلی، تفسیر عالم در نظام تجلی و مباحث مهم دیگری چون ذات الهی یا هویت غیبی، تعین اوّل یا احدیت، تعین دوم یا واحدیت، مراتب واحدیت فیض اقدس و فیض مقدس، و اثبات وحدت شخصی وجود از دیدگاه ملاصدرا و امام خمینی به بحث می ­پردازد.

و فصل دوم به مصداق ظاهر نخست در نظام عرفانی و قاعده الواحد در نزد عرفا و اوصاف نفس رحمانی اشاره می ­کند.

بخش چهارم در جمع­بندی فیلسوفان عارف است، دارای دو فصل است. در فصل اول به نظریه جمع صدرالمتألهین و نظریه جمع امام خمینی، اشکال امام به قونوی طرح شده است و در فصل دوم به ارزیابی نظریه جمع می ­پردازد.

محور اصلی این پژوهش مسأله صادر نخست است، یعنی شناخت نخستین موجودی که بدون واسطه از مبدأ هستی، صادر شده است. سابقه و قدمت بحث از اولین فعل الهی را باید زمانی دانست که بشر در تکاپوی شناخت حقایق و نوامیس حاکم بر جهان بوده است، در تفسیر و تبیین نظام هستی دو رویکرد مهم فلسفی و عرفانی وجود دارد، باید دانست که قدمت مسأله صادر نخست در فلسفه، بیش از عرفان است. چرا که بحث از صادر نخست، از فروعات اصل علیت است با اعتقاد به اصل علیت در تفکر فلسفی و پذیرش علتی واحد در رأس هرم هستی، نیز سخن از نخستین فعل و اثر او به میان می­ آید.

در فرهنگ یونان، نیز سخن از نخستین فعل الهی مطرح بوده است، فلوطین نیز در آن‌جا که سخن از مبدأ کل می­ گوید به فرزند بلاواسطه او یعنی آنچه از او صادر می­ شود را «عقل اول» می­ خواند یا آن‌جا که زرتشت «اول ما خلق» «بهمن» و برخی دیگر را «هیولی و صورت» «نور و ظلمت»، «جوهر و عرض» می­ نامند.

همه این موارد بیانگر سابقه طولانی بحث صادر نخست در نظام هستی شناختی است. این پژوهش با نشان دادن ریشه­ های تاریخی این بحث درصدد است که با دو رویکرد فلسفی و عرفانی و با تکیه بر آرای فیلسوف عارف حضرت امام خمینی (س) به جمع ­بندی ارزش­مندی از این دو رویکرد ارائه نماید.

. انتهای پیام /*