پرتال امام خمینی (س) / استفتائات

سؤال: اگر کسی در زمانی توانایی مالی برای حج داشته باشد که دیگر از لحاظ جسمی نتواند به حج برود، آیا باید نایب بگیرد یا حج برایش واجب نیست؟

پاسخ کارشناس:

وجوب حج مشروط به استطاعت شرعی یعنی «استطاعت از نظر مالی و سلامتی و توانمندی بدن و باز بودن راه و امنیت آن و وسعت داشتن وقت و کافی بودن آن (برای حج) است.» [۱] و مکلف «اگر با وجود همه شرایط، حج را عمداً ترک کند چنانچه تمام شرایط حج تا پایان اعمال باقی باشد، حج بر عهده او استقرار می‏‌یابد.» [۲] همچنین «واجب است که مستطیع خودش حج را انجام دهد، پس حج شخص دیگر از (طرف) او به صورت تبرّع یا اجیر شدن کفایت نمی‏‌کند. البته اگر حج بر او مستقرّ شده و لیکن به علت بیماری و یا محصور شدن که امید زوال آن‏‌ها نرود یا به علت پیری‌‏ای که توانایی نداشته باشد یا موجب حرج بر او باشد، توانایی انجام حج را نداشته باشد (در این موارد) نایب گرفتن بر او واجب است. و اگر حج به عهده او استقرار نیافته لیکن به علّت یکی از این مذکورات نتواند خودش انجام دهد، در این‌که نایب گرفتن واجب است یا نه، دو قول است که دومی (یعنی عدم وجوب) خالی از قوّت نیست. و احتیاط (واجب) آن است که وجوب نایب گرفتن فوری است، و حج نایب در صورت باقی بودن عذر تا این‌که‏ فوت نماید از او کفایت می‏‌کند، بلکه در صورتی که عذرش بعد از اعمال حج برطرف شود، (حج نایب از او کفایت می‏‌کند) بر خلاف آن‏‌که در اثنای عمل باشد تا چه رسد به این‌که قبل از عمل برطرف شود و ظاهر آن است که (در صورت برطرف شدن عذر قبل از عمل یا در اثنای آن) این اجاره باطل باشد. و اگر نتواند که نایب بگیرد وجوب آن ساقط می‌‏شود و باید حج از طرف او (بعد از فوتش) قضا شود. و اگر با امید به زوال عذر نایب بگیرد از او کفایت نمی‏‌کند؛ بنا بر این بعد از زوال عذر، حج (بر خودش) واجب است. و اگر ناامید شدن او بعد از اعمال حج نایب باشد ظاهراً کفایت می‏‌کند. و ظاهر آن است که حج نمودن شخص متبرّع از طرف او در موردی که نایب گرفتن واجب است کافی نیست، و در این‌که نایب گرفتن از میقات کافی باشد اشکال است، اگر چه اقرب آن است که کفایت می‏‌کند.» [۳] 

۱۴۰۲/۰۳/۲۲ – محمد ساعدی

[۱] موسوعة الإمام الخمینی، ج ۲۲، تحریرالوسیله، ج۱، ص۳۹۲، کتاب الحج، القول فی شرائط وجوب حجة الاسلام، ثالثها، موسسة تنظیم و نشر آثار الإمام الخمینی (قدس سره) - ایران - تهران، چاپ: ۳، ۱۴۳۴ ه.ق.

[۲] موسوعة الإمام الخمینی، ج ۲۲، تحریرالوسیله، ج۱، ص۴۰۱، کتاب الحج، القول فی شرائط وجوب حجة الاسلام، مسألة ۴۵، موسسة تنظیم و نشر آثار الإمام الخمینی (قدس سره) - ایران - تهران، چاپ: ۳، ۱۴۳۴ ه.ق.

[۳] موسوعة الإمام الخمینی، ج ۲۲، تحریرالوسیله، ج۱، ص۴۰۲، کتاب الحج، القول فی شرائط وجوب حجة الاسلام، مسألة ۴۸، موسسة تنظیم و نشر آثار الإمام الخمینی (قدس سره) - ایران - تهران، چاپ: ۳، ۱۴۳۴ ه.ق.