مجله نوجوان 80 صفحه 16

انواع مسجد ماریا امیری به طور کلی مساجد از نظر وسعت ، اهمیت و کارکرد ، به دو گروه تقسیم می شوند : گروه اول عبارتند از مساجد کوچک یا متوسطی که غالباً در محله ها و کویها وجود دارند . این مساجد محل برپایی نماز های پنج گانه و اجتماع اهالی و تدریس علوم دینی بوده و عمده ترین کارکردشان در جنبه عبادی و آموزشی خلاصه می شود . گروه دوم مساجد بزرگ دارای منبر و مناره ای هستند که علاوه بر جنبه های مذهبی ، در ابعاد اجتماعی ، سیاسی و فرهنگی نیز کارکرد های متنوعی دارند . بعد از ظهور اسلام برای برگزاری نماز جمعه در هر شهری مسجد بزرگی به نام " مسجد جمعه " یا " مسجد جامع " ساخته شد . کارکرد آموزشی مسجد جنبه آموزشی مسجد را باید ویژگی ناگسستنی این بنا های مذهبی به شمار آورد . فراگیری علم و دانش نخستین پیام وحی در دین مبین اسلام بود . اسلام همواره پیروان خود را در کسب دانش و گسترش معلومات تشویق کرده و میان علم و جهل و دانایی و نادانی ، تمایز قائل شده است . اولیای دین یا تبیین و تشریح تعالیم و احکام اسلام ، مسجد را از همان آغاز مکان آموزش و هدایت مسلمانان قرار دادند . از پیامبر اسلام روایات متعددی در خصوص جنبه آموزشی مسجد وجود دارد . مسجد تا پایان سده نخست هجری غالباً محلی برای وعظ و ادای فرایض دینی و رسیدگی به امور اجتماعی بود تا این که در آغاز قرن دوم هجری ، تحولی در امور آموزشی و علمی مسجد پدید آمد . در این زمان به تدریج کتابخانه هایی نیز در مساجد ایجاد شد . البته در ابتدا تمام مساجد کتابخانه ای خاص خود داشتند و کتابها معمولاً در مسجد اصلی شهر یا مسجد جامع نگهداری می شدند . قرآن نخستین کتابی است که به مسجد راه یافت . کارکرد اجتماعی مسجد از نظر اجتماعی ، مسجد محل ملاقات پیامبر ، امامان و اولیاء خدا با مردم ، کانون آشنایی با معارف دینی ، مکان بحث و تبادل نظر های عمومی و مذهبی و مرکز ارتباطی اعضای جامعه بزرگ اسلامی است . با حضور در مسجد هیچ مسلمانی در هیچ یک از سرزمین های اسلامی احساس غربت نمی کند . مسجد از همان آغاز با ایجاد ارتباط و تحکیم پیوند میان افراد جامعه و انجام امور خیریه ، به کانون همبستگی مسلمانان مبدل شد . مسجد پناهگاه مسافران و جایگاه رسیدگی به امور مستمندان و بیماران بود . جشنها و عزاداری های مذهبی و مراسم ازدواج و طلاق ، اقامه نماز میت و مجالس ترحیم و ختم در مسجد برگزار می شد و بیت المال اسلام همواره در مسجد اصلی شهر نگهداری می شد . نصب و عزل حاکمان ، گرفتن بیعت و قرائت بیانیه ها معمولاً در مساجد پایتخت یا مراکز ایالات صورت می گرفت . در آشوبها و جنگ های داخلی ، مساجد کانون پر تلاطم تحولات اجتماعی بودند و در این رهگذر گاهی از خسارت و ویرانی دور نمی ماندند و حتی در مواردی برای فرو نشاندن و کاهیش ناآرامی های عمومی ، برخی مساجد تعطیل یا نیمه تعطیل می شدند .