چکیده
پژوهش حاضر به تحقیق پیرامون نقدهای حضرت امام بر اندیشه و استنباط فقها می‌پردازد و روش آن را که خود بخشی از روش‌شناسی اجتهاد است، مورد شناسایی و مداقه قرار می‌دهد. از آن‌جا که مباحث روش‌شناسی هر علمی بخشی از مطالبی است که در فلسفه آن علم مورد بررسی قرار می‌گیرد، «متدولوژی تفکر نقدی حضرت امام در فقه» نیز، بخشی از مباحث فلسفه فقه را تشکیل می‌دهد. هر چند مباحث روش‌شناسی فقه،در میان بسیاری از علوم دیگر چون اصول فقه، کلام و رجال پراکنده است لکن بسیاری از کاستی‌ها و نواقص کنونی در علم فقه، از همین پراکندگی و عدم تنقیح و تبویت مباحث مذکور ناشی می‌شود. بر این اساس، این پژوهش، در راستای کشف و جمع‌آوری روش‌های حضرت امام، در محدوده خیارات به تحقیق پرداخته و یافته‌ها و اندوخته‌های خویش را در قالب فصل‌بندی‌های جدید با شیوه‌ای نوین، ارائه می‌دهد. به‌طور کلی روش‌های، استنباطی ـ نقدی حضرت امام به سه روش تفسیری، روش عقلی و روش تاریخی تقسیم‌بندی شده است. در بخش نخست، متدولوژی تفکر نقدی ضمن متدولوژی تفسیری در دو ناحیه پیش‌فرض‌های تفسیری و روش‌های تفسیری بحث می‌کند، روش‌های تفسیری نیز روش‌های تفسیری عناوین و تفسیر گزاره‌ها را بیان می‌کند.
بخش دوم: متدولوژی عقل تفکر نقدی را به مخاطب عرضه می‌کند این متدولوژی در زمینه ادله و استدلالات،و موضوع‌شناسی خود را نمایان ساخته است. در فصل اول استدلالات، نقد در شیوه‌های تعمیم حکم، نقد با بهره‌گیری از قواعد عقلی و فلسفی، نقد با بهره‌گیری از قواعد اعتبارات و نقد به موضع استدلال، مورد کاوش قرار گرفته است و در فصل دوم شیوه‌های استنباط موضوع، بررسی می‌شود. در بخش سوم، روش‌های تاریخی امام در دو ناحیه صدور روایت و ظهور روایت خود را نشان می‌دهد. در پایان از مطالب ارائه شده چنین استنتاج می‌شود که با توجه به کاربرد مستقیم روش‌های تفسیری، عقلی و تاریخی در فهم مراد شارع و استکشاف حکم، آن‌چه برای پیشگامان و علاقه‌مندان به تحصیل علوم فقهی ضروری می‌نماید، مطالعه، تحقیق و تعمق در شیوه‌های استنباطی فقها و آشنایی با نواقص امر است و آن‌چه برای مجتهدین ضروری می‌نماید، آشنایی با دستاوردهای علوم جدید و توسعه‌یافته هرمنوتیک، روش‌شناسی تاریخی و مباحث فلسفی اعم از فلسفه عام و فلسفه خاص است، که چه بسا با ورود به این عرصه، به روش‌های جدید و متقن‌تری در استنباط، دست یابیم.
پایان نامهمتدولوژی تفکر نقدی حضرت امام (س) در فقه: مبحث خیاراتصفحه 1