مدیریت مرد در خانواده (روابط زوجین) با رویکردی بر دیدگاه امام خمینی (س)

‏‏چکیده‏

‏‏این مجموعه در راستای تحقق اهداف خود، نسل امروز را با ساختار واقعی خانواده، آرمان‌ها و کارکردهای آن و حقوق و وظایف متقابل اعضای خانواده آشنا ساخته ‌است. از سوی دیگر با استفاده از یافته‌های به دست آمده از پژوهش‌های فقهی و حقوقی و بهره‌گیری از منابع معتبر اسلامی ‌و علوم جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، زیست‌شناسی و مراجع لغت‌شناسی و ادبی، به مفهوم مدیریت مرد در خانواده در روابط زوجین پرداخته و متعلقات، مصادیق، ‌قلمرو و شرایط و احکام آن را مورد بررسی قرار داده ‌است. این یافته‌ها ما را به ‌این مطلب رهنمون می‌کند که فقها و حقوقدانان باید در مقام وضع قانون، عنصر تکوینی تفاوت‌های زن و مرد را چه در بعد جسمی و چه در بعد روانی در نظر گرفته و با توجه به آن، حقوق و وظایف زن و مرد و بالأخص نقش مدیریت خانواده و قلمرو و ویژگی‌های آن را در قوانین و احکام تعیین نمایند. البته در ‌این میان نباید از نقش عناصر فرهنگی و اجتماعی در واگذاری مسئولیت مدیریت خانواده به مرد غافل شد. به‌طوری‌که عرف و عنصر زمان و مکان مؤلفه‌هایی هستند که دانشمندان مسلمان در استنباط احکام از آنها بهره گرفته و با رویکردی تحلیلی و کارشناسانه به بررسی مفهومی ‌و مصداقی موضوعات و احکام مربوط به خانواده در جامعه کنونی پرداخته‌اند. از جمله بررسی‌های انجام شده در‌ این مجموعه بررسی منابع فقهی، تفسیری، روایی است که آن‌ها منابع مناسبی برای شناخت ابعاد و مصادیق قوامیت و مدیریت مرد از دیدگاه اسلامی ‌هستند که ‌این بررسی‌ها ما را با دیدگاه‌های مختلف علمای شیعه و سنی آشنا می‌کند.  همچنین با مراجعه به منابع تاریخی به ‌این نتیجه می‌رسیم که مدیریت و قوامیت مرد در خانواده در دوران‌های پیش از اسلام به فراخور آداب و رسوم اجتماعی زمان خود مطرح بوده و اسلام نیز بر استمرار ‌این نقش در خانواده مهر تأیید زده و شیوه منطقی و معقول آن را برای انسان‌ها بازگو کرده‌ است. به‌طوری‌که دین اسلام، با نگاهی اصولی، مبانی نظری مسئولیت مدیریت خانواده را بیان نموده‌ و در مقام تعلیل، به بیان فلسفه ‌این حکم پرداخته ‌است. با توجه به ‌این‌که مدیریت، مستلزم مصلحت‌سنجی، تصمیم‌گیری، تدبیر کردن و مواردی از ‌این قبیل است، اسلام، برای مصون ماندن خانواده از آسیب‌های جدی از جانب مرد، تدابیری اتخاذ کرده‌ از جمله ‌این‌که او را به معاشرت نیکو، مشورت‌مداری، مودت و رحمت و اصول اخلاقی و انسانی دیگر توصیه می‌نماید. از سوی دیگر عقل و شرع، واگذاری تکلیف مدیریت را مشروط به اهلیت و صلاحیت قانونی و شرعی مرد کرده و در صورت عدم اهلیت او، واگذاری آن مسئولیت را به وی منتفی می‌داند، به‌طوری‌که شرع، ضمانت اجرایی آن را در صورت عدم صلاحیت او تضمین نموده ‌است. چنان‌چه ضمانت‌های اجرایی مدیریت مرد در قانون نیز بیان شود، احکام اسلامی ‌را کاربردی‌تر کرده و اعضای خانواده را از سوء‌استفاده‌های ناشی از آن مصون می‌دارد. البته بردن مسائل ریز و درشت خانواده به محاکم قضایی، فضای خانواده را سرد و بی‌روح می‌کند. با توجه به ضرورت‌ این بحث، موضوع تقابل حقوق و اخلاق مطرح می‌شود که بسیاری از حقوقدانان بر نقش بیشتر و سازنده‌تر اخلاق نسبت به الزامات قانونی در خانواده تأکید دارند. آن‌چه که بحث مدیریت صحیح در خانواده را الزامی ‌می‌کند تکلیفی بودن آن در کانون خانواده است. پس تصور حق بودن مدیریت مرد و اعمال تحکم به ‌این واسطه، تصور باطلی است که توسط افراد ناآشنا به احکام اسلام مطرح می‌شود. البته‌ این تکلیف، حقوقی را برای مرد به همراه خواهد داشت که‌ این امر غیرقابل انکار است.‏

‏‎ ‎

‏‎

‎